Tuyển tập thơ Bùi Huy Bích hay và nổi tiếng nhất (Phần 2)

Bùi Huy Bích là một tác giả lớn với nhiều sáng tác được đánh giá cao. Tiếp nối chùm thơ Bùi Huy Bích phần 1, chúng tôi sẽ giới thiệu thêm đến bạn những bài thơ tiếp theo của tác giả này. Đây đều là những sáng tác được đánh giá cao bởi giá trị và nội dung mà chúng chuyển tải. Hãy cùng đọc và cảm nhận nhé!

Thu hiểu đăng Phổ Linh tự chung lâu

秋曉登普靈寺鐘樓

普靈院宇禪居敻，
眺現乾坤爽色紑。
數點彩霞雰薄曙，
一聲啼鳥動高秋。
霜前菊圃涓涓淨，
雨後蓮渠汩汩流。
最愛西湖雲水闊，
野疑清曉上層樓。

Phiên âm

Phổ Linh viện vũ thiền cư quýnh,
Diểu hiện càn khôn sảng sắc phù.
Sổ điểm thái hà phân bạc thự,
Nhất thanh đề điểu động cao thu.
Sương tiền cúc phố quyên quyên tịnh,
Vũ hậu liên cừ cốt cốt lưu.
Tối ái Tây Hồ vân thuỷ khoát,
Dã nghi thanh hiểu thướng tằng lâu.

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 1

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其一

今古閒中付一沙，
小欗杆倚梵王家。
江通闤貴征帆過，
飛礙遙村旅雁斜。
幽徑舊裁千里樹，
畫詹初放一枝花。
登高誰會吾心曲，
應有秋山曉暮遐。

Phiên âm

Kim cổ nhàn trung phó nhất sa,
Tiểu lan can ỷ Phạm vương gia.
Giang thông hoàn hội chinh phàm quá,
Phi ngại giao thôn lữ nhạn tà.
U kính cựu tài thiên lý thụ,
Hoạ thiêm sơ phóng nhất chi hoa.
Đăng cao thuỳ hội ngô tâm khúc,
Ưng hữu thu sơn hiểu mộ hà.

Dịch nghĩa

Xưa nay nhàn rỗi thường ra bãi cát (ngồi chơi)
Có hàng lan can nhỏ tựa vào ngôi chùa
Dòng sông thông với chợ triền, cánh buồm lướt qua
Đám mây che khuất thôn xa, con chim nhạn lẻ xa nhà chao nghiêng
Rậm rạp xưa trồng ngàn dặm cây (trúc)
Vẽ vời nay phỏng một cành hoa (mai)
Lên cao ai hiểu khúc tâm tình của ta
Sớm chiều vời vợi cánh rừng thu xa.

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 2

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其二

飛襻樹起半空中，
入坐山光幾萬重。
風過不知黃葉墜，
客來誰與白雲慵。
並河椐本潮逾急，
夾徑栽花暑更濃。
塵夢無端成點醒，
寒霜戛打一回鍾。

Phiên âm

Phi phàn thụ khởi bán không trung,
Nhập toạ sơn quang kỷ vạn trùng.
Phong quá bất tri hoàng diệp truỵ,
Khách lai thùy dữ bạch vân dung.
Tịnh hà cư bản triều du cấp,
Giáp kính tài hoa thử cánh nồng.
Trần mộng vô đoan thành điểm tỉnh,
Hàn sương kiết đả nhất hồi chung

Dịch nghĩa

Vín bay lên đứng dậy nửa không trung
Ngồi xuống (đã nhìn thấy) quang cảnh dãy núi dăng vạn trùng
Gió thổi qua, không biết lá vàng rụng
Khách về đây, ai cùng lười biếng như mây
Triều dâng ngấn nước cưa (in) ngang gốc, ngập nhanh
Bên lối đi hoa trồng, nắng lại thêm nồng
Giấc mộng trần ai không mối trở thành điểm tỉnh
Sương lạnh (chiều buông) gõ một hồi chuông

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 3

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其三

沙草芒然一逕修，
十分禪味不勝幽。
門關鎖日苔花長，
鏡散餘霜木葉收。
雲棟解驅山世近，
風篁亦妒水清流。
索居寒宦無佳興，
賴有醫王一坐樓。

Phiên âm

Sa thảo mang nhiên nhất kính tu,
Thập phân thiền vị bất thăng u.
Môn quan toả nhật đài hoa trưởng,
Kính tán dư sương mộc diệp thu.
Vân đống giải khu sơn thế cận,
Phong hoàng diệc đố thuỷ thanh lưu.
Sách cư hàn hoạn vô giai hứng,
Lại hữu y vương nhất toạ lâu.

Dịch nghĩa

Bãi cỏ phạc phờ một lối hẹp dài
(Dù) đã đủ mười phần mùi thiền, cũng không chịu nổi sự u tịch
Cửa đóng ỉm suốt ngày hoa rêu nở lan ra
Chiều tan sương thừa lá cây thu nhỏ lại
Mây trĩu duỗi mừng thế núi như nhích gần
Gió lay bụi tre như ghen dòng nước trong chảy
Lìa đàn ở một mình với chức quan lạnh nhạt
Nhờ có “y vương” (men rượu ngon) cùng gác chuông này

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 4

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其四

慧鳥語花聲瀝瀝，
濃陰復檻晚垂垂。
苔侵曲徑僧何賴，
月上高樓客未歸。
泉美轆轤分井幹，
潮升舴艋罣江枝。
閑中一望清人思，
無奈窮民苦旱饑。

Phiên âm

Tuệ điểu ngứ hoa thanh lịch lịch,
Nồng âm phúc hạm vãn thuỳ thuỳ.
Đài xâm khúc kính tăng hà lại,
Nguyệt thướng cao lâu khách vị quy.
Tuyền mỹ lộc lô phân tỉnh cán,
Triều thăng trách mãnh khuể giang chi.
Nhàn trung nhất vọng thanh nhân tứ,
Vô nại cùng nhân khổ hạn ky.

Dịch nghĩa

Chim khôn trò chuyện cùng hoa tiếng kêu rúc rích
Trời âm u cánh cửa mở toang chiều về vẫn mịt mờ
Rêu xâm lối tắt, nhà tăng sao biếng thế
Trăng lên trên lầu cao khách vẫn chưa về
Nước trong ròng rọc quay cần giếng (đưa gàu nước lên)
Triều dâng thuyền nhẹ lướt vướng cành cây
Trong lúc nhàn chỉ mong thảnh thơi không còn phải lo nghĩ tới
(Không nài) dân cùng đang đói khổ vì hạn hán.

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 5

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其五

高樓百尺與雲齊，
樹點人家望欲迷。
山色映簾明錦繡，
波光侵檻靜波黎。
客行孤務飛邊小，
天到遙村盡處低。
清夜歸來逢月上，
登臨轉轉接層梯。

Phiên âm

Cao lâu bách xích dữ vân tề,
Thụ điểm nhân gia vọng dục mê.
Sơn sắc ánh liêm minh cẩm tú,
Ba quang xâm hạm tĩnh ba lê.
Khách hành cô vụ phi biên tiểu,
Thiên đáo dao thôn tận xứ đê.
Thanh dạ quy lai phùng nguyệt thướng,
Đăng lâm chuyển chuyển tiếp tằng thê

Dịch nghĩa

Lầu cao trăm thước ngang với tầng mây
Cây dăng hàng người ta trông mà mê
Sắc núi hiện bức rèm gấm vóc
Sóng vỗ vào thuyền ánh tựa pha lê
Khách di, con vịt lẻ bay bờ bên nhỏ xíu
Ngày về thôn xa cuối tận chân trời
Đêm thanh ra về vừa gặp lúc trăng lên
Nhẹ nhàng từng bậc bước lên thang

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 6

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其六

眠底風光足療饞，
溪聲山色戀經衫。
霜吹倦葉猜驚鳥，
竹隱征旃認遠帆。
勇決戰餘京見在，
獨雷祠邃墓雲緘。
糞除欲助登臨興，
沙為刪平草未芟。

Phiên âm

Miên để phong quan túc liệu sàm,
Khê thanh sơn sắc luyến kinh sam.
Sương xuy quyện diệp sai kinh điểu,
Trúc ẩn chinh chiên nhận viễn phàm.
Dũng Quyết chiến dư nguyên hiện tại,
Độc Lôi từ thuý mộ vân giam.
Phẩn trừ dục trợ đăng lâm hứng,
Sa vị san bình thảo vị sam

Dịch nghĩa

Ngủ đẫy giấc dậy tỉnh táo đủ để chữa thói thèm ăn
Suối trong, núi đẹp, ưa vạt áo nhẹ
Sương thổi lá quăn, ngỡ rằng chim cũng sợ
Trúc ẩn thuyền trôi nhận rõ cánh buồm từ xa
Dũng Quyết, cuộc chiến đã lùi xa, mồ mả còn đó
Độc Lôi, từ miếu thâm nghiêm mây chiều che khuất
Gạt bỏ sự ham muốn giúp ta tới chỗ hứng khởi
Bãi cát chưa bằng phẳng bởi cỏ chưa được xén

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 7

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其七

苔青如黛草如氈，
獨上高摟思渺然。
雲物浮沈飛鳥外，
水潮升降落花邊。
江山慣見成吾土，
事理無窮質彼天。
嘯傲祇拎登覽勝，
此心為染一分禪。

Phiên âm

Đài thanh như đại thảo như chiên,
Độc thướng cao lâu tứ diểu nhiên.
Vân vật phù trầm phi điểu ngoại,
Thuỷ triều thăng giáng lạc hoa biên.
Giang sơn quán hiện thành ngô thổ,
Sự lý vô cùng chất bỉ thiên.
Khiếu ngạo chỉ linh đăng lãm thắng,
Thử tâm vị nhiễm nhất phân thiền.

Dịch nghĩa

Rêu xanh như mực, cỏ như đệm
Một mình lên lầu cao nỗi lòng man mác
Đám mây trôi nổi chim bay phía ngoài
Thuỷ triều lên xuống hoa rơi dạt bên bờ
Non sông hiện rõ đất nước của ta
Lý sự khôn cùng sự thật ở ngày kia
Ngâm nga tay vín sốc lên du lãm thắng cảnh

Thu vãn Linh Vân tự chung lâu nhàn vọng kỳ 8

秋晚靈雲寺鍾樓閒望其八

昨夜江城驟雨過，
輒臺涼轎到禪家。
苔臨破綠知誰屨，
竹畔飄江認某花。
南北寒溫千里馬，
雲濤伸縮一瓶茶。
山光照尉成良悟，
飛到詹邊幾片霞。

Phiên âm

Tạc da giang thành sậu vũ qua,
Triếp đài lương kiện đáo thiền gia.
Đài lâm phá lục tri thuỳ lũ,
Trúc bạn phiêu giang nhận mỗ hoa.
Nam bắc hàn ôn thiên lý mã,
Vân đào thân súc nhất bình trà.
Sơn quang chiếu uỷ thành lương ngộ,
Phi đáo chiêm biên kỷ phiến hà

Dịch nghĩa

Đêm qua sông thành chợt có cơn mưa
(Ta) lên kiệu lạnh qua thăm nhà chùa
In dấu lên rêu xanh ẩm biết giày của ai
Hoa rơi bên bờ trúc xuống sông rõ cây nhà nào
Bắc Nam ấm lạnh theo nghìn dặm ngựa
Sóng mây co duỗi (xoay trở) chỉ một bình trà
Dãy núi sáng tươi lên biểu thị sự tốt lành
Mấy giải ráng hồng phía bên kia chân trời

Trung thu đối nguyệt hữu cảm

中秋對月有感

天高秋月明，
遙遙相對人。
昔年此今夜，
高堂白髮春。
月下設酒果，
每笑吾家貧。
今年此今夜，
孤雲入望頻。
雲間何所見，
長空月一輪。
燈前戲兒女，
重為憶吾親。
冠履滿街陌，
歌管動傍鄰。
有懷對明月，
不覺淚沾巾。

Phiên âm

Thiên cao thu nguyệt minh,
Dao dao tương đối nhân.
Tích niên thử kim dạ,
Cao đường bạch phát xuân.
Nguyệt hạ thiết tửu quả,
Mỗi tiếu ngô gia bần.
Kim niên thử kim dạ,
Cô vân nhập vọng tần.
Vân gian hà sở kiến,
Trường không nguyệt nhất luân.
Đăng tiền hí nhi nữ,
Trùng vi ức ngô thân.
Quan lý mãn nhai mạch,
Ca quản động bàng lân.
Hữu hoài đối minh nguyệt,
Bất giác lệ triêm cân.

Dịch nghĩa

Trời cao trăng thu sáng
Từ nơi chốn xa xôi kia đối diện với người
Năm xưa vào đêm ấy
Song thân tóc bạc trắng nhưng vẫn vui tươi
Dưới ánh trăng bày rượu quả
Thường cười nhà ta nghèo
Năm nay cũng đêm này
Ngắm nhìn mây lẻ loi
Cùng với mây thấy gì nữa
Trời mênh mông, một vầng trăng sáng soi
Trước đèn đùa với con trẻ
Mà trong lòng thêm nhớ song thân
Phố xá đầy người, áo mũ xênh xang
Nhà hàng xóm đàn sáo tưng bừng
Nhìn trăng bồi hồi nhớ lại
Bất giác lệ rơi thấm khăn

Túc Thạch Xá

Tha hương di huyện tứ nhi si
Mãn địa trần sa hải nhất nhi
Thái vũ điền viên tà nguyệt chiết
Tân lang lý lạc vãn phong xuy
Trẩm biên trích lậu thâm hàn dạ
Đăng bạn phanh a độc toạ thì
Kiến thuyết quan binh công lược bạo
Dân gia phiến tịch đãng vô thi

Vãn độ Bình Lãng khê

Khuê lưu duyên ngạn hoạt thương đài
Lâm tế âm tình nhất bán khai
Vãn chiếu lục ly hồng diệp kính
Giao thôn tam lưỡng bạch vân ôi
Tại công bất cảm trần đa bệnh
Trì lộc ưng nan thuyết phạp tài
Tối ái Hồng sơn thiên vạn diệp
Đạm yên nhàn vãng hựu nhàn lai

Vãn hành quách ngoại ký kiến

Nhân ảnh thiên trường đối tịch huy,
Viễn thôn vân thụ lưỡng y vi.
Huề cùng xuyên quá điền gian kính,
Vạn mẫu thanh thanh nhất lộ phi.

Vấn Lục Niên thành ẩn giả

Nhân ngôn ông khí quan
Di gia tựu tuyền thạch
Hoặc vấn lạc hà sự
Bạch vân điểu vô tích
Bất tài phương hiền lộ
Văn điệp nhân nhật tịch
Dao tưởng ông sở cư
Vân thâm thuỷ tự trích
Mỗi dục vãng hậu chi
Hựu khủng yếm tục khách
Ta ngã học bạ thư
Khu khu chí thăng đẩu
Thử ông thử bất nhiên
Quải quan quy lãng mẫu
Nhân chỉ bạch vân thành
Gia tai Nam sơn khấu
Cách giang dao vọng chi
Thanh ái hỗn nham tẩu
Bằng thuỳ vấn sơn ông
Diệc tri ngã tâm phẫu

Vô đề kỳ 1

無題其一

夏旱秋霜冬有蝗，
此年檣事盡堪傷。
鄙儒莫作調元話，
肉食誰人在廟堂。

Phiên âm

Hạ hạn thu sương đông hữu hoàng,
Thử niên tường sự tẫn kham thương.
Bỉ nho mạc tác điều nguyên thoại,
Nhục thực thuỳ nhân tại miếu đường.

Dịch nghĩa

Mùa hạ thì hạn hán, mùa thu thì sương giá, mùa đông thì lại có nạn côn trùng
Mùa màng năm nay thật đáng xót xa
Kẻ bỉ nho đừng nói đến chuyện xoay chuyển vận nước
Những kẻ được hưởng “ơn vua lộc nước” ở triều đình là những ai (mà im hơi lặng tiếng thế?)

Vô đề kỳ 2

無題其二

天降饑蝗病此民，
孤窮轉徙極酸辛。
夜來風雨寒如此，
道路應多失所人。

Phiên âm

Thiên giáng cơ hoàng bệnh thử dân,
Cô cùng chuyển tỉ cực toan tân.
Dạ lai phong vũ hàn như thử,
Đạo lộ ưng đa thất sở nhân.

Dịch nghĩa

Trời làm đói kém, sâu bệnh côn trùng phá hoại mùa màng, dân chúng quá khổ sở
Trơ trụi tấm thân, lang thang phiêu bạt khắp nơi, thật đắng cay
Đêm về mưa gió lạnh lẽo đến như thế
Ngoài đường biết bao kẻ không có nhà

Xuân dạ

Nhiễu nhiễu can qua bách tính cùng
Hà thời thiên địa phiếu dung phong
Minh thanh triệt hiểu thôi nhân tứ
Trì hạ hà mô vũ hạ trùng

Yên Trường xuân đán

安長春旦

韶陽風物又喧妍，
記得离家已半年。
出海雲霞分朔旦，
臨江草樹作春天。
神京遙望連山外，
客舍微斟夢枕邊。
欲喜長空篩細雨，
去冬驩演盡枯田。

Phiên âm

Thiều dương phong vật hựu huyên nghiên,
Ký đắc ly gia dĩ bán niên.
Xuất hải vân hà phân sóc đán,
Lâm giang thảo thụ tác xuân thiên.
Thần kinh dao vọng liên sơn ngoại,
Khách xá vi châm mộng chẩm biên.
Dục hỷ trường không si tế vũ,
Khứ đông Hoan Diễn tận khô điền.

Dịch nghĩa

Dưới ánh nắng xuân cảnh vật thêm tươi đẹp
Nhớ ra xa nhà đã nửa năm
Ráng mây xuất hiện trên biển chia ngày tháng
Cây cối bên sông làm ra vẻ mùa xuân
Trông vời chốn đế đô ngoài rặng núi
Rót thêm ly rượu nơi quán khách bên gối mộng
Tuy nhiên rất mừng vì cả bầu trời như đang rây mưa xuống
Mùa đông năm ngoái, vùng Hoan Diễn khô cạn hết

Trên đây là những bài thơ hay nhất của Bùi Huy Bích mà chúng tôi muốn giới thiệu với bạn. Qua đó bạn sẽ hiểu thêm về phong cách sáng tác cũng như kết cấu của thơ thời xưa. Với các bản dịch này đều được đánh giá cao bởi độ sát và ý nghĩa. Tuy nhiên nếu bạn có các đóng góp tốt hơn đừng quên phản hồi cho chúng tôi ở phần bình luận nhé!