Nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và phần Bản quốc ngữ Hương Sơn (Sấm ký)

Bản Quốc ngữ Hương Sơn của nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm do Thiên Phúc Nguyễn Phúc Ấm sưu tập. Nó vốn ở quyển Lục Nhâm Bát Sát, Độn Thái Ất, phụ thêm Sấm Trạng Trình, Hương Sơn, Hà Nội. Theo đánh giá của nhiều bạn đọc bản này cũng giống với bản Nam Kỳ phát hành năm 1948. Đây là một bản sấm có kết cấu đặc biệt với nhiều thể loại khác nhau như ngũ ngôn, thất ngôn tứ tuyệt, thất ngôn bát cú, song thất lục bát. Hãy cùng tìm hiểu bản quốc ngữ Hương Sơn của Nguyễn Bỉnh Khiêm bạn nhé!

Bản quốc ngữ Hương Sơn

I
Nước Nam thường có thánh tài
Sơn hà vững đặt mấy ai rõ ràng
Kia Nhị thuỷ nọ Đao sơn
Bãi ngọc đất nổi âu vàng trời cho
Học cách vật mới dò tới chốn
Chép ghi làm một bản xem chơi
Muôn việc cũng bởi tại trời
Suy thông mới biết sự đời nhường bao
Khéo chẳng sai tơ hào cũng vậy
Truyền hậu thế ai nấy xem cho
Những lời nghiêm ngặt khôn lo
Ai mà biết được trượng phu nên người.
Nay xem chữ một nghĩa mười
Nói xuôi cũng được ngược thời cũng nên
Kể từ Lạc Long Quân dựng nước
Sang Hùng Vương được mười tám đời
Tiên Hoàng ngày trước mở ngôi
Cờ lau lập trận thay trời trị dân
Mão được mười hai dư xuân
Lê Hoàn kế vị xa gần âu ca
Truyền đã được mười ba rằm lẻ
Đến Ngoạ triều nào kể tài năng
Ngôi trời truyền đến Lý nay
Long thành bát diệp đến ngày dực phân
Chiều Hoàng là ả nữ quân
Mê về nhan sắc trào Trần thái tôn
…….
Trăm bảy mươi in dấu thất niên
Đông A chốn ấy còn bền
Quý Ly tiếm thiết thay quyền đã cam
Thái ngu được mười bốn năm
Hậu thập nhị để lại trăm đố hồi
Suy ra mới biết sự trời
Lam Sơn khởi nghĩa là đời Lê gia
Mười đời ngồi ngự ngai vàng
Lại phải Mạc thị thiêu tàn kinh su
Xưa làm lực sỹ đồ du
Trời cho nên trị làm vua một đời
Sáu mươi năm bất tái hồi
Tống Sơn chốn ấy có đời thạch công
Định mưu phù lập Trang Tôn
Phù Lê diệt Mạc anh hùng ai đương
Lại bàn bỉnh chính Sóc Sơn
Trịnh Vương toan chiếm ngai vàng Lê gia
Tây Sơn sừng sực kéo ra
Nghiệm xem thế tục gọi là hiệu chi?
II. Lại có ngạn rằng:
Đầu cha chắp lấy đầu con
Mười bốn năm tròn hết số thì thôi.
III. Có thơ rằng:
Cha nhỏ đầu con lại nhỏ chân
Nào ai có biết nguỵ quân cầm quyền
Phụ nguyên chính thống hẳn hoi
Yêu dê lại phải theo đòi đàn dê
Nọ nào ngang dọc trong huê
Mà cho thiên hạ khôn bề làm ăn
Chó mừng chủ, gà cũng cục tác
Lợn ăn no tha rác, chuột chơi.
IV. Ngạn lại có câu rằng:
Gà bỏ con kêu cục tác
Chó vẩy đuôi mừng thánh chúa
Lợn ăn no ủn ỉn nằm
Mới kể là đời thịnh thế
Mà thiên hạ sao nỡ sẻ làm hai
Bởi Tần Vương u mê chẳng biết
Rồi phen này dê lại giết dê
Tới khi thực tận binh bì
Âm binh ở giữa ai thì biết sao!
Trời cho ta giơ dao giết quỷ
Khắp dưới trời bằng quỷ khư khư
Ai từng cứu con thơ sa giếng
Giốc một lòng chinh chiến đua nhau
Muôn dân chịu thuở âu sầu
Kể dư dôi ngũ mới hầu khoan cho
Chốn đông nam là nơi khổ ải
Lánh cho xa kẻo phải đao binh
Bắc kinh mới thực đế kinh,
Giấu thân chưa dễ dấu danh được nào
Vả mình là đấng anh hào
Đánh làm sao được ước ao đêm ngày
Bò men lên núi Vu Sơn
Thừa cơ mới nổi một cơn phục thù
Ấy những quân phụ thù thui thủi
Lòng trời xui ai lại biết đâu…
V. Có thơ rằng:
Dần Mão chư dương giai vị cập
Lai chiêu lục thất xuất minh quân
Hồng Lam ngũ bách niên thiên hạ
Hưng tộ diện trường ức vạn xuân.
VI. Có thơ rằng:
Hầu đáo kê lai khởi chiến qua
Thuỳ tri thiên hạ chuyển như sa
Anh hùng mai thảo mã
Tướng suý tận tiêu ma
Phá điền thiên tử xuất
Tràng vỹ tảo sơn hà
Gà kia bên tường khuya sớm gáy
Chẳng yêu ra áy náy bất bình.
VII. Có thơ rằng:
Một đám mây xanh đứng giữa trời
Ba thằng nho nhỏ đánh nhau chơi
Thiên hạ mười phần còn có một
Bây giờ Bạch Sỷ mới ra đời
Thầy tăng mở nước trời không bảo.
Thấy vĩ tinh thì tháo cho mau
Chớ có tham của tham giàu
Tìm nơi tam hiểm mới hầu an thân
Đằng giang chốn ấy cũng gần
Kim ngưu chốn ấy cũng lần tới nơi.
VIII. Thơ rằng:
Ba thục riêng một góc trời
Thái Nguyên một giải là nơi trú đình
Bốn bề núi đá mọc xanh
Có đường tiểu mạch nương mình ai hay
Bốn mùa chim núi đá cây
Trời xanh cỏ biếc hoa bay ngạt ngào
Khuyên ai là đấng anh hào
Đợi chờ Nghiêu, Thuấn ngày nào sẽ hay
Bốn bụt xuất thế đã chầy
Chưa chọn được ngày ra cứu muôn dân.
IX. Thơ rằng:
Ấy là điềm xuất thánh quân
Hễ ai tìm thấy thì thân mới tường
Chữ rằng “Hữu xạ tự nhiên hương”
Có dễ tầm thường thuốc dấu bán rao
Nắng lâu ắt có mưa rào
Vội chi tát nước xôn xao cày bừa
Nắng rồi thì phải có mưa
Buồm đang đợi gió cày bừa đợi cơn
Tuần này thánh xuất khảm phương
Sự thật đã tường chẳng lọ phải say
Tuần này thiên địa chuyển hồi
Thiên sầu địa thảm lòng người chẳng yên
Trời sai quỷ sứ dọn đường
Để cho thánh xuất khảm phương sau này
Vội chi đua sức ra tay
Người vội cày bừa ta sẻ cấy chơi
Suy cho thấu biết sự đời
Sấm ký mấy lời sự thực chẳng ngoa.
X. Thơ rằng:
1 – Tích nhất đương lang khởi bộ thuyền
2 – Ưng tri hoàng thước tại thân biên
3 – Tước bị lạm nhân cung đạn đả
4 – Lạp nhân cách tự hổ lang huyên
5 – Tuệ tinh xuất long xà
6 – Thần xuất cửu cửu gia
7 – Ngưu mã thiên hạ động
8 – Đinh hạ nãi Đông A
Rồi ra mới biết thánh minh
Mừng rằng gặp hội hiển vinh kêu hò
Nhị Hà một giải quanh co
Chính thức chốn ấy cố đô hoàng bào
Khắp hoà thiên hạ nghêu ngao
Có bến mưa rào có thứ cùng chăng
Nói đến độ Thầy Tăng mở nước
Đánh quỷ sứ xuôi ngược đi đâu
Bấy lâu những cậy phép mầu
Bây giờ phép ấy để đâu không hào?
Cũng có kẻ non trèo biển lội
Lánh mình chơi vào quận Ngô Tề.
XI. Thơ rằng:
1 – Di lặc giáng sinh
2 – Sa phù dĩ chỉ
3 – Lục thất dĩ thành
4 – Kiến long sào kinh
5 – Nhật xuất điện thượng
6 – Thiên hạ thái bình
XII. Thơ rằng:
Giang Nam nổi trận mạt thù
Bảy mươi hai tướng phò vua ngất trời
Phùng trời nay gặp thái lai
Can qua chiến trận để người phong công
Trẻ già được hết sự lòng
Ghi làm một bản nội phòng mở xem
Rước vua về đến Tràng An
Bao nhiêu nguỵ đảng loài gian diệt tàn
Đời ấy cùng thánh, cùng tiên
Sinh những người hiền giúp nước yên dân.
Này những lúc thánh nhân chưa ra đời
Chó còn nằm đầu khỉ cuối thu
Lợn nằm cũng thấy lợn lo
Thái bình mới động thập thò liền sang
Ngang cung văn vũ khác thường
Chẳng yêu thì cũng bất tường chẳng không
Thuỷ binh cờ xí vừng hồng
Bộ binh rầm rập như ong kéo đàn
Đứng hiên ngang nào ai biết trước
Bắc kinh sang có việc gì chăng?
Ai còn khoe trí khoe năng
Cấm kia bắt nọ tưng bừng đòi nơi
Chưa từng thấy nay đời sự lạ
Bỗng khiến người vu vạ cho dân
Muốn bình sao chẳng lấy nhân
Muốn yên sao chẳng giục dân cày bừa
Đã ngu dại Hoàn Linh đời Hán
Đúc tiền ra bán tước cho dân
Xun xoe những cậy thánh thần
Ai ngờ thiên địa xoay vần đã công
Ngẫm hoá công sẵn tay khôn ví
Xưa phục thù ai sửa ngôi cho
Mạc kia cũng muốn nên trò
Dấy binh hai Quảng cơ đồ ghê thay!
Kẻ thì tự xưng Lê nay
Tam phân rồi chẳng được gì cả ba.
Bốn phương cũng có can qua
Mạc thì chẳng được đã ra lại về
Quân hùng binh dấy giang khê
Kẻ khoe cứu nước, người khoe trị vì…
XIII. Thơ rằng:
1 – Hầu đáo kê lai vị chính kỳ
2 – Quốc dân hãm nịch quốc dân di
3 – Nhàn giãn dục dĩ chu nhi Tống
4 – Phong nghỉ tung hoàng thị mạc vi
XIV. Thơ rằng:
1 – Hạ huyền thượng đảo nhân vô thủ
2 – Tài tận dân hao thế lực suy
3 – Huyết chiến dê đầu nhân huyết chiến
4 – Kham tiếu không huyền tiệm thất ky
Xem thấy những sương sam tuyết lạnh
Loài bất bình tranh cạnh hung hăng
Thành ao cá nước tưng bừng
Kẻ xiêu Đông hải người tàn Bắc lâm
Chiến trường chốn chốn cát lầm
Kẻ nằm đầy đất người nằm đầy sông.
Sang thu chín huyết vừng hồng
Kẻ mong ngày hạ người mong mưa nhuần
Trẻ con mang lệnh tướng quân
Ngỡ uy đã sợ ngỡ nhân đã nhường
Dùng uy bát là đường ngũ bá
Cũng tưởng rằng đế tá dân hoan
Cỏ cây lá rụng đầy ngàn
Một làng còn mấy chim đàn bay ra
Bốn phương cùng có can qua
Làm sao còn biết có nhà Đà giang
Tả bạch hạc, Hữu thuỷ trường
Kiều môn án trước cao bành tựa sau
Thái nguyên cận bắc đường sau
Hễ mà tìm thấy mới hầu thần cơ
Cùng nhau gặp mặt bây giờ
Trúc mong kỳ úc thung chờ non đông
Vui mừng gặp mặt tam công
Cá được hoá rồng trăm trắm ngôi cao
Mai kia cùng đấng anh hào
Ba người làm bạn ngôi cao lộc lành
Vậy nên một áng phong tình
Mới hay phú quý hiển vinh lạ lùng
Bõ khi chém lợn vẽ rồng
Bõ khi vay mượn điều cùng trượng phu
Bõ khi kẻ việt người Hồ
Bõ khi kẻ Sở người Ngô xa đường
Ngày thường trông thấy quyển vàng
Của riêng quốc bảo xé mang xem chơi.
Tinh thái ất giờ đời là thực
Sấm trời xem vô giá muôn phần
Kể từ đời Lạc Long Quân
Đắp đổi xoay vần đến lục thất gian
Một đời có một tôi ngoan
Giúp chưng nhà nước dân an thái bình
Thấy đâu bò đái thất thanh
Ấy điềm sinh thánh rành rành chẳng nghi
Phá điền than đến đàn dê
Hễ mà chuột rúc thì dê về chuồng
Dê đi dê lại tuôn buồn
Đàn ghi nó cũng một môn phù trì.
XV. Thơ rằng:
Ghê thay thau lẫn với vàng
Vàng kia thử lửa càng cao giá vàng
Thánh ra tuyết tán mây tan
Bây giờ đuốc sáng rõ ràng mọi nơi
Can qua việc nước bời bời
Trên thuận lòng trời dưới đẹp lòng dân
Lục thất dư ngũ bách xuân
Bây giờ trời mới xoay vẫn nơi nao
Thấy sấm tự đấy chép vào
Một chút tơ hào chẳng dám sai ngoa.
XVI. Thơ rằng:
Quân hùng binh kéo đầy khe
Kẻ xưng cứu nước người khoe trị đời
Bấy giờ càng khốn ai ơi
Quỷ ma chật vật biết trời là đâu?
Thương những kẻ ăn rau, ăn muối.
Gặp nước buông con cái ẩn đâu?
Báo thù ấy chẳng sai đâu
Đạo trời chẳng trước thì sau chẳng nhầm
Kia những kẻ hai lòng sự chủ
Thấy đâu hơn thì phụ sở ân
Cho nên phải kiếp trầm luân
Ai khôn mới giữ được thân đời này
Nói cho hay khảm cung ong dậy
Chí anh hùng chiếm lấy mới ngoan
Chữ rằng lục thất nguyệt gian
Ai mà nghĩ được mới nên anh tài
Hễ nhân kiến là đời đất cũ
Thì phụ nguyên mới trổ binh ra
Bốn phương chẳng động can qua
Quân hùng nổi dậy điều hoà làm tôi
Bấy giờ ruộng mở quy khôi
Thần châu thu cả mọi nơi vẹn toàn.
Lại nói sự Hoàng giang sinh thánh
Hoàng phúc kia đã định tay phong
Lồng lộng thế giới rạng trong
Lồ lộ mặt rồng đầu có chữ Vương
Giời sinh tài lạ khác thường
Thuấn Nghiêu là chí Cao Quang là tài
Xem ý trời có lòng khải thánh
Giốc sinh hiền điều đỉnh hộ mai
Trên trời thấy những vì sao lạ
Dùng ở tay phụ tá vương gia
Bắc phương chính khí sinh ra
Có ông Bạch Sỷ điều hoà hôm mai
Song thiên nhật tượng sáng soi
Thánh nhân chẳng biết thì coi cho tường
Đời này thánh kế vi vương
Thu cả đạo đức văn chương trong mình
Uy nghi trạng mạo khác thường
Thác cư một góc kim tinh phương đoài
Cùng nhau khuya sớm chăn nuôi
Chờ cơ sẻ mới ra đời cứu dân
Binh thư mấy quyển kinh luân
Thiên văn địa lý nhân luân càng mầu.
Khắp đâu đâu anh hùng hẳn biết
Xem sắc mây vẽ rõ vẻ rồng
Thánh nhân cư có thuỷ cung
Quân thần đã định gìn lòng chớ tham
Lại dặn đừng tú man chi cả
Chớ vội vàng tất tả chạy rông
Học cho biết nhẽ cát hung
Biết phương hướng đúng, chớ đừng lầm chi
Hễ trời sinh xuống phải thì
Bất kỳ nhi ngô tưởng gì đợi mong
Kìa những kẻ vội lòng phú quý
Xem trong mình một tý đều không
Ví dù có gặp Ngư Ông
Lưới chăng đầu sẵn nên công mà hòng
Xin khuyên đứng trời trung quân tử
Lòng trung nghĩa hãy chứa cho tinh
Âm dương cơ ngẫu ngộ sinh
Thái nhâm, thái ất trong mình cho hay
Văn thi luyện nghiên bài quyết thắng
Học Tử Phòng cùng với Khổng Minh
Võ thông yên thuỷ thần kinh
Được vào chiến trận mới lành biết cơ
Chớ vật vờ quen loài ong kiến
Biết trao tay miệng tiếng nói không
Ngộ may gặp hội mây rồng
Công danh rực rỡ chép trong vân đài
Bấy giờ phỉ sức chí tài
Lọ là đâu phải ngược xuôi nhọc mình
Vương lương thực có vĩ kinh
Cao tay mới biết ngẫm tình năm nao.
Trên trời có mấy vì sao
Đủ cả hiền tướng anh hào đôi nơi.
Nước Nam thường có thánh tài
Ai khôn học lấy hôm mai mới tường.
So mấy lề để tàng kim quỹ
Chờ sau này có chí mới cho.
Trước là biết nẻo tôn phù
Sau là cao trí biết lo mặc lòng
Xem đoài cung thiên thời bất tạo
Thấy vĩ tinh thì tháo cho mau
Chớ có tham tước, tham giàu
Tìm nơi tam hiểm mới hầu bảo thân.
Đôi phen ong dấy rầm rầm
Muông sinh ba góc kéo quân dấy loàn
Man mác một lĩnh Hoành sơn
Thừa cơ liền mới nổi cơn phục thù
Ấy là quân phục thù thai thải
Lòng trời xui ai lại biết chi
Phá điền đầu khỉ cuối thu
Tái binh mọi giống thập thò liền sang
Nọ chẳng thương trong nam khôn xiết
Vả lại thêm hung kiệt mất mùa
Lưu tinh hiện trước đôi thu
Bấy giờ thiên hạ mây mù đủ năm
Sang thu chín huyết hồng tứ giã
Nối đàn dê tranh phá đòi nơi
Đua nhau quần thán đồ lê
Bấy giờ thiên hạ khôn bề tựa nương
Kẻ thì phải thửa hung hoang
Kẻ thì binh lửa chiến tràng chết oan.
Kẻ thì mắc phải hung tàn,
Kẻ thì bận của bỗng toan khốn mình
Muông sinh giông tố cạnh tranh
Điêu thì làm trước xuất binh thủ thành
Bời bời đua mạnh tranh hành
Ra đâu đánh đấy xuất binh sớm ngày
Bể thành cá phải ẩn cây
Đất bằng nổi sấm cát bay mịt mù
Nào ai đã dễ nhìn ru
Thuỷ chiến bộ chiến mặc dầu đòi cơn.
Cây bay lá cháy đôi ngàn
Một làng còn thấy chim đàn bay ra.
Bốn phương cùng có can qua,
Làm sao còn biết nơi hoà bảo thân
Đoài phương thật có chân nhân
Quần tiên dĩ nghĩa chẳng phân hại người.
Hễ đông nam nhiều phen tàn tặc
Lánh cho xa kẻo mắc đao binh
Bắc kinh mới thật đế kinh,
Giấu thân chưa dễ giấu danh được nào!
Chim hồng vỗ cánh bay cao
Tìm cho được chốn mới vào thần kinh.
Cấy cày tu dãi thời mùa
Bây giờ cấy ruộng lo chờ mướn ai
Nhân ra cận duyệt viễn lai
Chẳng phiền binh nhọc chẳng phiền lương thêm.
Xem tượng trời biết đường đời trị
Ngẫm về sau họ lý xưa nên
Dòng nhà đã thấy dấu truyền
Ngẫm xem thế giới còn in đời đời
Thần quy có nó ở trời
Để làm thần khí sửa nơi trị trường.
XVII
Lại nói sự Hoàng Giang sinh thánh,
Sông Bảo giang thiên định ai hay?
Lục thất cho biết ngày rầy
Phụ nguyên ấy thực ở dầy (rày) Tào khê
Có thầy nhân thập đi về
Tả hữu phù trì cây cỏ là quân
Dốc hết sức sửa sang vương nghiệp
Giúp vạn dân cho đẹp lòng trời
Ra tay điều đỉnh hộ mai
Bấy giờ mới biết rằng tài an dân
Nọ là phải nhọc kéo quân
Thấy nhân ai chẳng mến nhân tìm về
XVIII. Những bài sấm ngắn:
Trời sinh thiên tử ở hoả thôn
Một nhà họ Nguyễn phúc sinh tôn
Tiền sinh cha mẹ đà cách trở
Hậu sinh thiên tử bảo giang môn
Canh tân tàn phá
Tuất hợi phục sinh
Nhị ngũ dư bình.
Nhân sinh ngọ tuế vi sư
Tị nhân vị tướng
Thìn tuất vị tôn sư
XIX. Thơ rằng:
1 – Thánh nhân hương
2 – Thuỷ chung tàng bảo cái
3 – Thánh nhân chu xứ
4 – Tử bích hoàn nhiễu, long hổ chầu vào
5 – Chỗ thánh nhân sinh ra
6 – Cận bảo giang thuỷ
7 – Thuỷ nhiễu chu toàn
8 – Thánh nhân danh
9 – Mộc hạ liên đinh khẩu
10 – Thánh nhân diện bộ đạo đức
11 – Nghi quảng tầm chương trích cú
12 – Thánh nhân dĩ hữu niên
13 – Thuỳ năng thức đắc yên
14 – Dãn nhân bất chúc nhĩ
15 – Nhập ba thục xuất thái nguyên
16 – Thánh nhân sinh ư bách sỉ tự tối linh
17 – Thử nhật thiên giáng ngũ sắc vân xích quang màn tự
18 – Tự trung dị hương, tam nhật bất tán
19 – Thầy tăng tu tại thử, dĩ vị thánh nhân thị
20 – Toại chưởng dưỡng chi
21 – Thánh mẫu diện xú như lam
22 – Niên tam thập lục sinh thánh nhân
23 – Hoài nhâm chi nhật
24 – Tam nhật thực nhất lý ngư
25 – Cư ư giang thượng
26 – Quần ngư tranh dược
27 – Mối trạch kỳ, mỗi tiểu chữ thục thực chi
28 – Hậu thường tầm thực chi vu bạch sỉ.
29 – Tự nhi sinh thánh nhân yên.
30 – Nhược ấu thời, cư tại nam nhị thuỷ huyện
31 – Cận gia quan thời cư ư Thái nguyên viên sơn
32 – Thất thập nhị hiền diệc tại thử yên
(Dịch:
1 – Nơi sinh ra ông Thánh nhân
2 – Trong làn nước biếc chứa tàn lọng quý
3 – Chỗ trú ngụ của Thánh nhân
4 – Long hổ bốn bên chầu cả vào
5 – Nơi sinh ra Thánh nhân
6 – Gần sông Bảo giang
7 – Xung quanh đều có nước
8 – Tên hiệu của Thánh nhân
9 – Chữ mộc ở dưới chữ đinh là quẻ ly
10 – Ông thánh nhân diện mão rất có đạo đức
11 – Nên tìm rộng từng bài chọn từng câu
12 – Thánh nhân sinh ra đã lâu năm
13 – Ai đã dễ biết được
14 – Vì người ta chẳng biết vậy
15 – Vào Ba Thục, ra Thái Nguyên
16 – Thánh nhân sinh ở chùa Bạch sỉ rất thiêng
17 – Ngày ấy sinh ra ông thánh nhân trời có năm sắc mây
18 – Đỏ sáng khắp cả chùa
19 – Chùa trong có mùi thơm ba ngày không hết
20 – Lúc bấy giờ có ông sư tu cho điềm lạ có thánh nhân.
21 – Sư bản tự nuôi lớn cho đến trưởng thành
22 – Mẹ ông thánh nhân mặt xấu như đổ chàm
23 – Bà mẹ 36 tuổi sinh ông thánh nhân
24 – Tính từ ngày có thai
25 – Trong ba ngày lại ăn một con cá chép
26 – Trú ở bên sông
27 – Lũ cá tranh nhau nhảy vào
28 – Chọn xem con nào bé thì nấu ăn
29 – Sau thường đi kiếm ăn quanh chùa Bạch Sỉ
30 – Rồi sinh ra ông thánh nhân
31 – Lúc nhỏ sinh ở Nam nhị thuỷ huyện
32 – Lúc lớn ở Thái Nguyên núi Viên Sơn)
XX. Thơ vận niên bằng tên các súc vật:
Non đoài vắng vẻ bấy nhiêu lâu
Có một đàn xà đánh lộn nhau
Vượn nọ leo cành cho hả dạ
Lợn kia làm quá phải xoay đầu
Chuột nọ lăm le mong cắn tổ
Ngựa kia đủng đỉnh chạy về tàu
Hùm ở trên rừng gầm mới dậy
Tìm về chốn cũ bắt vào tầu
Lợn nằm cũng thấy tên thù
Đại binh đã động phục thù nghênh ngang
Thánh chúa đang ở hang vàng
Khi nào chuột bắc cầu sang mới về
XXI
Cửu cửu kiền khôn dĩ định
Thanh minh thời tiết hoa tàn
Trực đáo dương đầu mã vĩ
Hồ binh bát vạn nhập Tràng An
XXII
Thục vị lai tại thực vi lai
Nam môn vị toả, bắc môn khai
Phong suy ngọc điện lai lai vãng
Nghĩ tụ kim thành khứ khứ hồi
Bách tính âu ca thiền vũ dạ
Cửu châu hoa thảo mả (?) liên đôi
Thử hồi nhị ngũ thiên chu tống
Hảo bá sơn đầu tửu nhất bôi.
XXIII
Thiên địa tuần hoàn âm phục dương
Tứ phương binh khởi tứ phương cường
Tây dương cảnh giới tây dương chủ
Nam quốc sơn hà, nam quốc vương
Lý đỉnh tương huyền, hiềm đỉnh trọng
Mạc thành dục chúc, khủng thành trường
Hoành sơn lộc tẩu nhân dân cộng
Thái lĩnh long phi thục cảm đương
XXIV. Có thơ rằng:
1 – Long vĩ xà đầu khởi chiến tranh
2 – Can qua xứ xứ khởi đao binh
3 – Mã đầu dương cước anh hùng tận
4 – Thân dậu niên lai kiến thái bình
XXV. Thơ rằng:
1 – Bảo giang thiên tử xuất
2 – Bất chiến tự nhiên thành
3 – Lê dân đào bảo noãn
4 – Tứ hải lạc âu ca
5 – Dục thức thánh nhân hương
6 – Quá kiều cư bắc phương
7 – Danh vị Nguyễn gia tử
8 – Kim tịch sinh Ngưu lang
9 – Bắc hữu kim thành tráng
10 – Nam tạc ngọc bích thành
11 – Hoả thôn đa khuyển phệ
12 – Mục giã dục nhân canh
13 – Phú quý hồng trần mộng
14 – Bần cùng bạch phát sinh
15 – Anh hùng vương kiếm kích
16 – Minh cổ đổ thái bình
XXVI. Thơ rằng:
1 – Việt Nam hữu Ngưu tinh
2 – Quá thất thân thuỷ sinh
3 – Địa giới sỉ vị bạch
4 – Thuỷ trầm nhĩ bất kinh
5 – Kỵ mã khu dương tẩu
6 – Phù kê thắng đại minh
7 – Trư thử giai phong khởi
8 – Thìn mão xuất thái bình
9 – Thuỷ trung tàng bảo cái
10 – Hứa cập thánh nhân hương
11 – Mộc hạ trâm trâm khẩu
12 – Danh thế xuất nan lường
13 – Danh vị nguyễn gia tử
14 – Tinh bản tại ngưu lang
15 – Mại dữ liên viên dưỡng
16 – Khởi nguyệt hộ đại giang
17 – Hoặc kiều tam lộng ngạn
18 – Hoặc ngụ kim lăng cương
19 – Thiên dữ thần thực thuỵ
20 – Thuỵ trình ngũ sắc vân
21 – Kim kê khai lực diệp
22 – Hoàng cái xuất quý phương
23 – Nhân nghĩa thuỳ vi địch
24 – Đạo đức thục dữ đương
25 – Tô truyền nhi thập ngũ
26 – Vận khải ngũ duyên trường
27 – Vận đáo dương hầu cách
28 – Chấn đoài cương bất chấn
29 – Quần gian đạo danh tự
30 – Bách tính khổ tai ương
31 – Can qua tranh đấu khởi
32 – Phạm địch thán hung hăng
33 – Ma vương sát đại quỷ
34 – Hoàng thiên chu ma vương
35 – Kiến khôn phú tải khôn lường
36 – Đào viên đỉnh phú quần dương tranh hùng
37 – Cơ nhị ngũ thư hùng vị quyết
38 – Nẻo Hoành sơn tam liệt ngũ phân
39 – Ta hồ vô chủ vô quân
40 – Đào viên tan tác ngô dân thủ thành
41 – Đoài phương phúc địa giáng linh
42 – Cửu trùng thuỵ ứng long thành ngũ vân
43 – Phá điền thiên tử giáng trần
44 – Dũng sỹ như hai mưu thần nhược lâm
45 – Trần công nãi thị phúc tâm
46 – Đào Tiềm, xử sỹ giang hồ xuất du
47 – Tướng thần hệ xuất y chu
48 – Chư cơ phục kiến, đường ngu thị thành
49 – Hiệu xứng thiên hạ thái bình
50 – Đông tây vô sự nam thành quốc gia
51 – Phân phân đông bắc khởi
52 – Nhiễu nhiễu xuất đông kinh
53 – Bảo giang thiên tử xuất
54 – Bất chiến tự nhiên thành
Tên treo ba mối phục thù
55 – Khen thay Khắc Dụng bày trò cho con
Ngọn cờ nhô nhấp đầu non
56 – Thạch thành mèo lại bon bon chạy về.
Dặm trường lai láng máu dê
Con quay ngã trắng ba que cuộc tàn
Trời nam giở lại đế vương
Thần nhân không phải là phường thầy tăng
Đồng giao đã có câu rằng
57 – Non xanh mà mọc trắng răng mấy kỳ
Bấy giờ quét sạch thử ly
Xin ai nhớ lấy sấm ghi kẻo lầm
Đương khi sấm chớp ầm ầm
Chẳng qua khó số để găm trị bình
Thất phu giám chống thư sinh
Sông ô chấp cả mấy anh thuỷ hoàng
Nực cười những lũ bàng quan
58 – Cờ tàn lại muốn toan đường đấm xe
Thôi thôi mặc lũ thằng hề
Gió mây ta lại đi về gió mây

Theo nhiều tài liệu Bản quốc ngữ Hương Sơn có lẽ do người sau ghi lại các câu sấm truyền tụng trong dân gian. Hoặc cũng có thể xáo trộn các câu sấm của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm mà thành. Việc này do biên chép vô ý hoặc cố ý. Khi đọc kỹ bản này có thấy nó viết sau thời Tây Sơn và đầu thời Nguyễn Ánh. Nghĩa là các câu đó đã truyền tụng rất lâu trước khi tác giả cầm bút viết. Và theo đánh giá đây là sản phẩm của đời Nguyễn chứ không phải của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Xem thêm: Nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm và phần Bản quốc ngữ Mai Lĩnh (Sấm ký)