Nguyễn Khoa Điềm với tập thơ Đất và khát vọng Phần 2

Giới thiệu đến quý độc giả yêu thơ Nguyễn Khoa Điềm Phần 2 của tập thơ Đất và khát vọng. Ở bài viết này nằm trong phần thơ Mặt đường khát vọng được nhà thơ sáng tác năm 1974. Phần thơ gồm 9 bài thơ.

Phần thơ Mặt đường khát vọng (1974)

Lời chào

Ta đã đi qua những năm tháng không ngờ
Vô tư quá để bây giờ xao xuyến
Bèo lục bình mênh mang màu mực tím
Nét chữ thiếu thời trôi nhanh như dòng sông…
Ta lớn lên bối rối một sắc hồng
Phương cứ nở hoài hoà như đếm tuổi
Như chiều nay, một buổi chiều dữ dội
Ta nhận ra mình đang lớn khôn…
*
Biết ơn những cánh sẻ nâu đã bay đến cánh đồng
Rút những cọng rơm vàng về kết tổ
Đá dạy ta với cánh diều thơ nhỏ
Biết kéo về cả một sắc trời xanh
Biết ơn mẹ vẫn tính cho con thêm một tuổi sinh thành
“Tuổi của mụ” con nằm tròn bụng mẹ
Để con quý yêu tháng ngày tuổi trẻ
Buổi mở mắt chào đời, phút nhắm mắt ra đi…
Biết ơn trò chơi tuổi nhỏ mê ly
“Chuyền chuyền một…” miệng, tay buông bắt
Ngôn ngữ lung linh, quả chuyền thoăn thoắt
Nên một đời tiếng Việt mãi ngân nga…
Biết ơn dấu chân bấm mặt đường xa
Những dấu chân trần, bùn nặng vết
Ta đi học quen dẫm vào không biết
Dáng cuộc đời in mãi dáng ta đi…
Biết ơn dòng sông dựng dáng kiếm uy nghi
Trong tâm trí một nhà thơ khởi nghĩa
Cao Bá Quát ngã mình trên chiến địa
Trăm năm rồi sông vẫn sáng màu gươm…
Trăm năm rồi ta đếm bước sông Hương
Vẫn soi thấy niềm đau và nổi giận
Khuôn mặt trẻ bỗng già trên lớp sóng
Ngẩng đầu lên, ta thấy mặt quân thù!

Báo động

Buổi sáng ấy
Ta không quên
Hình dáng những chiếc tàu há mồm ngoạn vào thành phố
Trên bến đổ quân của Trăm năm giặc Pháp
Lại những lốt giày kiểu mới dẫm lên
Những lốt giày viễn chinh
Cắt hình răng chó
Cắm ngập vào phù sa đỏ…
Chiếc mũ sắt lù lù nửa mặt
Áo quần sặc diêm sinh máy móc
Những con cá sấu Đại Tây Dương
Trườn lên bờ sông
Gai góc đầy mình những súng và đạn
Chúng phả vào không gian mùi mặn
Của máu những cuộc săn người
Của mồ hôi nhiều hải cảng
Của xương trên cánh buồm cướp biển
Và những mưu đồ tăm tối bên kia đường chân trời…
Ngón tay đặt lên vòng cò
Nằm xuống và trườn lên
Chúng hét lên những khẩu lệnh man rợ
Gờm gờm nhìn chúng ta
Thành phố lập tức bị đặt trước tầm súng
Thành phố lập tức biến thành cánh rừng
Những cánh rừng Viễn đông có dây thép gai và bao cát
Chúng ta biến thành tên mọi da màu
Cho người Mỹ truy kích lùng săn…
Viễn Tây – Viễn thông
Kim địa bàn quay ngược
Quả đất quay ngược
Việt Nam sẽ trở về 200 năm trước
Đội mũ lông chim và cầm búa đá
Ngã gục dưới mũi súng tối tân
Và bông hoa của chủ nghĩa thực dân
Sẽ xèo cánh trên núi sông ta đó
Bông hoa đó là dấu giày răng chó!
Lịch sử đã lặp lại rồi chăng?
Một nỗi đau từ vô tận vô cùng
Ùa vào mỗi căn nhà, góc phố
Những tiên cảm gớm ghê, đày đoạ
Đều vẽ ngày thất thủ kinh đô…
Nhưng lịch sử không lặp lại bao giờ
Gần thế kỷ qua đi, đã đủ
Những đạo quân thực dân
Trở thành đạo quân của “Hoà bình, Danh dự”!
-Kìa các bạn Việt Nam
Các bạn hãy cài then, ngủ kỹ
Mặc chúng tôi với day thép gai ngoài đường
Chúng tôi đến đây vì một lời cam kết
Súng đạn này là để chống xâm lăng
Để chứng minh cho lời nói là việc làm
Buổi sáng nay
Khi chúng tôi còn trên tàu
Chúng tôi đã ném xuống sông những lon đổ hộp
Cho những đứa bé Việt Nam lặn mò ngoi ngóp
Người Mỹ chúng tôi đáng thiện cảm biết bao
Đã hết lòng kích lệ, vỗ tay reo
Người Mỹ thích vui, lại vô cùng giàu có
Ưa giản dị nên bắt tay bằng kiểu đó!
Buổi chiều ấy
Trước con tàu và trước dòng sông
Chúng ta hỏi nhau và như tự hỏi:
Chúng ta hiểu thế nào là cam kết?
Sự có mặt này để cam kết với ai?
Trong im lặng, ai đó trả lời:
-Người Mỹ đừng quên đây là xứ sở
Của những Yết Kiêu bất tử!
Ta quay nhìn. Sông đã hóa mênh mông
Từ trầm rư, sông vỗ sóng trùng trùng
Nối lịch sử những bờ không giới hạn
Những cam kết hôm nay với trăm đấng anh hùng…

Giặc Mỹ

Khi tên lính Pháp cuối cùng đi đến trước dòng sông
Vươn qua thành cầu soi mặt mình dưới nước
Nó bỗng nhổ nước bọt vào nơi nó vừa ngắm được
Khuôn mặt chủ nghĩa thực dân cũ tan rồi trên sông nước quê ta
Tên lính Pháp quay đi
Tên lính Mỹ vào ngay…
Tên lính Mỹ ấy
Là Giếch, là Giôn, là Tôm là Uých
Tóc vàng, tóc nâu, da màu hay da trắng
Nó ở Uýt-xcôn-xin, Mát-xa-xu-xít hay Flô-ri-đa
Nó ăn khẩu phần C hay khẩu phần A
Nó gọi Vi-xy thay cho người Việt Nam hay Hin-tơn thay cho Hà Nội
Nó giết người, quăng bom, hít hê-rô-in, rửa tội
Nó có bà biểu tình trong chiến dịch mùa thu
Những điều ấy không phải nhiều dấu hỏi
Khi lịch sử trao ta quyển lên tiếng nói
Thì lịch sử cũng không quên soi tỏ mỗi con người…
Phút này đây, ta gọi nó cho người?
– Là tờ giấy! Vâng! chỉ là tờ giấy
Một tờ giấy trong bảy nghìn tờ máu vấy
Một chữ đen trong hai triệu rưỡi chữ mù đen
Ngũ giác đài ghi tên nó trong đêm
Lịch sử nó đen bầm vì tội ác
Rồi giấu kín. Rồi phết sơn loè loẹt
Nó bước ra với kèn súng dàn chào
Nó đốt nhà ư? – Tổng thống sẽ khen rao
Nó hãm hiếp ư? – Có Xpen-man làm dấu
Nó giết người ư? – Có tượng thần tự do chùi máu
Nó khai quang ư? – Có Xten-bếch véo von
Nó là đứa con cưng của bọn lái súng, buôn vàng
Những lý thuyết hận thù, những tín điều thuốc độc
Nó, chính là chữ cái, chữ con, trang nhỏ, trang to, trong “Hồ sơ bí mật”
Bẩn thỉu trần truồng trước nhân loại hôm nay…
*
Không ở đâu bằng đất nước Việt Nam này
Nơi nhân loại thêm một lần nhìn thấy
Những tội ác con người đã đi qua bỗng hồi sinh trở lại
Như những tầng diếp thạch vỡ ùa ra múa vuốt liếm môi
Rồi những Khan Tác-ta bỗng bước ra từ bão cát
Rồi những cuộc Thập tự chinh với đầu người trên mũi mác
Rùng rùng đi tàn phá nước non này
Những bạo chúa tự hào lối đánh bánh xe quay?
Giờ đã có trực thăng treo người vào không khí
Xưa giết người bằng voi, bằng dao, bằng rìu, cũ kỹ!
Nay giết người bằng hóa chất, điện tử, phô-tông
Xưa quan lại đánh ta bằng đầu gậy bịt đông
Nay chúng ta quật bằng cao su độn sắt
Quật chết người mà vẫn không hề tái mặt
Vì giết người máu chẳng dính tay chân
Xưa chúng âm u mở toà án giảo hình
Bắt trí tuệ đến đây quỳ xuống gối
Nay “Sám hối” vẫn tràn đầy ánh sáng
Điện một nghìn oát xoay chiều vào cốt lõi thần kinh
Chuồng cọp của lãnh chúa xưa đáng gọi hôi tanh
Nay miệng những thắng ác ôn đã tanh ngòm gan với máu
Xưa “Luật cọ về” là vinh hoa sáng tạo
Nay thú tính, dâm ô thành lý thuyết tôn thờ
Xưa một người chỉ đâm chết một người
Nay một cái bấm nút, một cái đạp càn của bom Mỹ giết ta hàng chục hàng trăm ngọn xớt
Xưa đinh đóng bằng tay, nay đinh đóng bằng bom rốc két
Mặt thằng giặc lái giết người vẫn có dáng ngắm trăng sao
Xưa khủng bố dân, chúng đem ta ra giữa chợ chặt đầu
Nay hiện đại, vô tuyến truyền hình sẽ đưa vào bữa cơm chiều nhân loại
Để loài người vừa ăn vừa xem máu vãi
Dần rà quen cái chết tựa cơm ăn
Quen lối giết người, quen mặt xâm lăng
Quen kinh sợ, quen vục đầu trong vật chất!
Không ở đâu trí tuệ bị gọi nhầm tên kỳ quặc
Bằng những mưu đồ của Giôn-xơn, Ních-xơn
Mượn những công trình của máy tính, vi phân
Chúng phân tích máu xương ta thành tỷ lệ
Uốn công lý quăn queo làm thước kẻ
Rồi viết lên những định luật Việt Nam
Làm tiền để cho sự tàn bạo thế gian
Chúng công bố:
Để phá năm tân thóc của Việt cộng phải phá năm mươi tấn thóc của dân chúng
Ngược lại: phải giết năm trăm dân Mỹ lai để đừng sót một tên Việt cộng
Để khuất phục một dân tộc trong mười năm “thời kỳ Việt Nam” phải dám đẩy lùi dân tộc ấy về đổ đá ngàn năm.
Vì một cuộc hành quân phải huỷ diệt hàng vạn mẫu cây rừng
Vì một đòn pháo kích ở Plây-cu phải trả đũa xuống sông Hồng Hà Nội
Vì một thành phố Mỹ Tho cần cứu nguy phải hạ sát ngay thành phố ấy
Vì sự tồn vong của học thuyết màu da, phải đầu cơ hàng vạn xác da vàng
Vì một tên bù nhìn, nửa triệu lính Mỹ phải đem sang
Vì lợi ích của bốn trăm ông vua, hai trăm triệu người Mỹ phải góp tiền góp máu
Vì tinh thần một tên lính Mỹ phải nói có hai ngàn Việt cộng bị giết mỗi tuần trên mặt báo.(thiếu chứng nào thì moi cốt, giết vào dân!)
Vì quyền giết người Việt Nam phải giết bốn sinh viên Mỹ ở Ken
Vì Tổng thống, phải xích tay hàng vạn người biểu tình nổi loạn
Vì và phải…cái tương quan độc đoán
Các mệnh đề, cái lô-gích cuồng điên
Các tỷ lệ ném ra bất chấp cán cân
Chỉ cần sự bảo chứng của đô-la và súng máy
Cùng cái đầutối tăm của Giôn-xơn, Ních–xơn đặt vào trên đấy!
Không ở đâu con người trước con người
Thành “chó dại”, “Trâu điên” và “đỉa đói”
Điều kinh tởm, chúng vẫn mượn tiếng người để nói
(vẫn phải “nói” với ta vì ta vẫn là người)
Thú tính gầm lên trong chữ nghĩa, câu lời:
– “Tao đánh cho mày tuyệt đường sinh nở!”
– “Tao moi gan mày thử xem to hay nhỏ!”
– “Tao móc mắt mày để đừng trừng mắt với tao!”
– “Tao đập vỡ óc mày xem tư tưởng Việt cộng ra sao!”
– “Tao phá sự tiết trinh của mày để mày đừng mơ với mộng!”
– “Tao giết con mày để xem mày thương con hay Việt cộng!”
– “Tao vạt râu thằng già này vì nó dám bằng tuổi cha tao!”
Chúng đánh để ta không tìm được chiều cao
Của thân thể, của ước mơ, hạnh phúc
Chúng đánh ta bật rễ ngoài mặt đất
Hết cầm cày, cầm búa, dắt trẻ, yêu thương
Chúng đánh ta tê liệt những phản ứng bình thường.
Vui với con người, buồn khi nắng xuống
Chúng đánh ta trụy hết những bào thai truyền thống
Từng đẻ ra nhân nghĩa, anh hùng Nguyễn Trãi, Nguyễn Du…
Chúng đánh để ta khắc nghiệt trước cái hôn Ju-li-ét – Rô-mê-ô
Không bén mảng những cánh rừng của Ang-đéc-xen, những bãi biển Ta-go nhìn bầy con trẻ
Chúng đánh cho cả dân tộc ta biến hình thành sứa
Trôi bập bềnh theo cuồng lưu của chủ nghĩa thực dân
Và trên nền đau của thế kỷ bị xâm lăng
Chúng biểu diễn cuộc đời ta thành véc-xơ, đồ thị
Bằng chính máu chúng ta nhằm chứng minh hiệu năng vũ khí!
Tên Mỹ kia! mày bị căm ghét đời đời
Mày không giết nổi ta, cũng như không giết nổi sự khinh miệt của loài người.
Không giết nổi sự dày vò sẽ di truyền trong huyết hệ
Của chính mày. Vào những năm 60, 70 thế kỷ
Mà đến Việt Nam.Và đánh mất ở đây tất cả những giá trị cao quý của con người
Đánh mất Lin-côn, Giép-phốc-xơn, Hê-minh-uê… trong những bãi B.52.
Mất tất cả để trở thành số không khủng khiếp (cái mày muốn giáng cho ta thì chính mày lãnh hết!)
Không tự do, không sức mạnh, không hài hòa
Không quang vinh, không trí tuệ, không thơ ca
Không là không dẫu nhân với triệu lần Ních-xơn toan tính
Cứ ngày đêm đồng vọng giữa Oa-sinh-tơn
Trong khi các người trả món nợ oán hờn
Ngã gục chết trên mũi giày tội ác
Ngã gục chết trong cô đơn đậm đặc
Với vết giày răng chó gặm vào tim…

Tuổi trẻ không yên

Chúng ta lớn lên những năm tháng không bình yên
Dẫu em vẫn màu áo trắng yêu tin
Đi trên đường “mười tám tuổi”
Dẫu anh đi quen
Con đường kẽm gai quằn quại
Dẫu thành phố hoàng hôn
Chuông thu không hai mươi ngôi chùa thong thả
Dẫu bầu trời ta ở
Nóc nhà thờ Cứu thế như một lời xin
Lòng ta không bình yên
Lòng ta vẫn vẫn đầy khắc khoải…
Bốn tao nôi day khung trời ngang trái
Mẹ đưa ta vào đời
Thành phố đã đầy bóng giặc
Thành phố đầy bóng người ngửa tay
Ôi những con cò “tỵ nạn” khô gầy
Đêm đêm lại về hàng cây thành phố
Lao xao tìm chốn ngủ
Những bờ bãi nào không dành cho cò nữa
Những luỹ tre nào bom đã khai quang?
Ôi những hàng cây từng in bóng huy hoàng
Trên đại lộ những năm đời mới lớn
GIờ đổi lá trầm ngâm màu tóc trắng
Của bụi đường và khói hơi cay…
Thành phố bên sông bè bạn rất đầy
Chợt trở lại, hoang vu bày quán xá
Khói thuốc lá của những người xa lạ
Vẽ những ngày không ai gọi tên…
Bao nỗi buồn đã được gọi lên
Trong số điểm danh, giọng thầy giáo cũ
Người vắng mặt: những dấu không như miệng hố
Người còn đây: những chấm không bình yên…
*
Xe bắt lính ngoài đường
Rào kẽm gai ngoài đường
Cha mẹ chạy gạo ngoài đường
Xe Mỹ chẹt người ngoài đường
Hồi trống trường không khép ta vào yên tĩnh nữa
Nhìn màu bảng đen nhớ màu mặt đường…
Thầy giáo đến rồi. Chúng con đứng lên
Chúng con chào thầy như hối lỗi
Thầy đừng trách chúng con là “bầy khó nói”…
Chúng con là “Cúp-cua lang thang”…
Có gì đâu chúng con nhìn lên bản đồ Việt Nam
Sao Tổ quốc mà chỉ còn nửa nước
Dẫu địa lý chúng con thường ít thuộc
Nhưng nỗi đau này chúng con nhớ hơn
Có gì đâu chúng con muốn yêu thương
Sao thầy giảng chỉ những lời cay đắng
Máu thì đỏ mà phấn thầy thì trắng
Có vẽ nổi tâm hồn con không?
Thầy đừng buồn cái giấy gọi Quang Trung
Còn đồng nghĩa với mười năm đi học
Chúng con đến đây cho những thằng CIA điểm mặt
Thầy có gì đuổi chúng giúp con không?
Phượng vẫn rơi từng cánh tươi hồng
Đau như máu những tâm hồn son trẻ
Sao con học để làm bầy nô lệ
Súng Mỹ hôm nay thành giáo cụ học đường?…
*
Sông Hương ơi Sông Hương
Người còn nguồn với bể
Để đi và để đến
Còn ta 25 tuổi
Trôi cạn trên mặt đường…
Ta lớnn hư mùa lũ
Ào ào thành phố tuổi thơ
Rồi ngày mai mỗi kiệt phố chơ vơ
Những vết bùn chúng ta để lại…
25 năm qua chưa một đời trai trẻ?
Ta soi gương, tái mặt
Này tóc, này râu, nấu cơm, bồng trẻ
Để mẹ làm thuê tối mặt tối mày
Để em đi trường cho Mỹ vuốt má
Để cha đi làm, họ trong hai tay
Chúng ta chưa qua một thời trai trẻ
Ra đường bị bắt lính ngay
Nên phải ở những nơi gián ở
Nên đeo gương cho cận thị suốt đời
Nên ngốn đi-a-mốc cho một đêm khô hai lít nước
Nên nhịn đói, thức đêm đốt cháy con người
Nên ăn tỏi cho tim rung, hút thuốc nhiều cho phổ nám
Uống nhị thiên đường cho thắt ruột té re
Huỷ hoại hết từng đường gân bắp thịt
Từ màu mắt trong đến nụ cười hồng
Huỷ hoại hết những gì mẹ cha trao xương gửi thịt
Để vật vờ như cỏ lác đầu sông…
Đất nước mai sau có tha thứ ta không?
Chúng ta không thể cầm bay, nâng búa nữa.
Ôi ta đã đốt cháy hôm nay để không cầm vũ khí
Có ngờ đâu ta thiêu cháy cả tương lai
Có ngờ đâu không muốn cầm súng giết người
Ta lại giết chính ta
Ta để trôi sông những ngà những ngọc
Trước quân giặc ta không vươn vai dài tóc
Để cầm doi lại muốn hãm mình thành đứa trẻ lên ba
Ta đã đau thương, phủ phục, mù loà
Nhận bị trị lằn roi vừa giáng xuống
Ta căm giận ngàn đời chúng mày, giặc Mỹ!
Ta đau buồn đất nước hiểu ta không?
*
– Các anh về đâu những người qua đường?
– Chúng tôi đến Hoa Lư
– Chúng tôi về đại hội
– Đại hội các anh là đại hội Híp-pi Giao Chi
– Vâng đại hội này là đại hội những người tuổi trẻ
Thờ phụng tuổi trẻ mình như Tổ quốc thiêng liêng…
– Sao các anh đến Hoa Lư
Không đem theo mỗi người một cành lau
Để làm cờ và tập trận
Như Đinh Bộ Lĩnh ngày xưa từng nuôi chí lớn
Mà các anh mang trên người
Nhiều tóc, nhiều râu và giẻ rách mà thôi?
– Chúng tôi không phải là con người trong nghĩa cũ.
Chúng tôi là một động vật mới mẻ
Chúng tôi cao hơn lịch sử, cao hơn mọi sự dưỡng sinh
Chúng tôi vượt lên dòng máu và quá khứ
Chúng tôi sống không cần pháp luật, thói quen và chế độ
Chúng tôi là tuyệt vọng cùng của sự khai thác cá nhân
Khai thác bản thân và hưởng thụ tận cùng
Chúng tôi tự do làm tình, tự do buồn, tự do ca hát
Tự do chết khi quét cùng thân xác…
– Các anh không cần liên hệ xứ sở đất đai
– A ha! Sao chúng tôi không cần đến đất đai?
Đất đai là cái chiếu tôi ăn, cái giường tôi ngủ
Là điểm tựa cho mọi nguồn lạc thú
Nếu không đất đai tôi có chân để làm gì?
-Những một ngày nào trong một phút nghĩ suy
Các anh chợt nhớ mình đã là man rợ
Các anh từ bỏ nhân dân, từ bỏ con đường tiến hóa
Như “chính sách Việt Nam” được gọi là “từ bỏ” của Hoa Kỳ?
“Man rợ” hay “từ bỏ” nó là cái gì?
Trong từ điển xã hội của chúng tôi nó không hề có
Chúng tôi sống bằng những định luật đầu tiên,
Những ham muốn đầu tiên của con người muôn thuở
Trí tuệ, luân lý già rồi mà chúng tôi thì trẻ
Chúng tôi chào trí tuệ, luân lý lụ khụ chúng tôi đi…
– Các anh lầm rồi, hỡi anh bạn Híp-pi
Các anh muốn xây dựng đời mình riêng một cõi
Để nằm ngoài chiến tranh, chối bỏ lo toan nhân loại
Các anh tìm về những hang động ngày xưa
Nhân dân kêu cháy nhà anh giả điếc, không thưa
Dân tộc đã đau thương, anh muốn thêm rách nát
Anh ca hát múa may bên tội ác
Anh lang thang mặc cường bạo lộng hành
Anh là đứa con bất hạnh của chiến tranh
Đứa con hoang của văn minh người Mỹ
Chúng đẻ các anh trên giường đô-la và vũ khí
Bú mớn cho anh là lối sống Hoa Kỳ
Rồi dựng các anh lên, đẩy các anh đi
Để đầu độc xã hội này như hóa chất
Để truyền nhiễm tuổi trẻ này như dịch hạch
Các anh là sắc thái khác của đạn bom
Để “khai quang” vào lĩnh vực tâm hồn
Như bom đạn từng khai quang tận cùng sông núi
Các anh là bầy thiêu thân của ánh đèn đêm tối
Đã huỷ mình còn che bớt nguồn sáng quê hương
Nhân dân đang đấu tranh cần những cái pha đèn
Để chiếu sáng chứ không cần ai bưng lấy mắt
Để đi tới và tìm ra bóng giặc
Quét chúng nó đi giành lấy bình minh
Chúng tôi đây cùng lứa tuổi các anh
Chúng tôi đã buồn đau, đã nhiều ngày mất hướng
Chúng tôi đã treo trên đầu những quả sung ảo tưởng
Nào tự do, dân tộc, công bằng
Chúng tôi đã tập “nôn” và “nổi loạn” hiện sinh
Chúng tôi đã mở “vực thẳm” trên mặt đường và mắt người yêu mến
Chúng tôi đã “mới” đã “dấn thân” đã “phản” rồi, trăm chuyện
Đã xuống đường bảo vệ nỗi câu kinh
Chúng tôi thay áo, thay tóc hoài để cắt nghĩa văn minh
Đã uống rượu, để râu và ngậm tẩu
Để được ngồi trên đỉnh Ô-lem thời đại mới
Nhưng chúng tôi đã được những gì:
Được nghe dối lừa, được ăn bánh vẽ nguyên xí
Được tận gốc, tật nguyền, tê dại
Đwocj mặc cảm là đàn cừu vọng ngoại
Nhưng đau hơn là nỗi hối hận không cùng
Trong khi nhân dân càn những anh hùng
Để ra trận và dựng cờ thu nghĩa
Thì chúng tôi sống hoài, sống phí
Sống kiểu xa ngất ngưởng ở bên lề
Để cúng cùng nhận khẩu sung USA
Rước trụy lạc mà đau vì trụy lạc
Tập cuồng bạo mà che cho hèn nhát
Lấy hôm nay mà bào chữa ước mơ
Lấy hình hài chặn linh cảm bơ vơ
Đem cười nhạt để trấn an cái chết
Đang thầm lặng đào sâu từng khối huyệt
Giữa linh hồn… Ôi tuổi trẻ hư vô
Chúng mê man, nhân dân đến tự bao giờ
Vực chúng tôi lên và nói đầy độ lượng:
– “Hỡi tuổi trẻ như một rừng cây lớn
Nhận nắng trời gió bão đầu tiên
Hãy đến đây làm người lính trung kiên
Trong đội ngũ những người đi cứu nước
Hãy đứng dậy! Và giơ cao ngọn đuốc!
Của tình yêu đã khơi lửa ngàn đời
Hãy nhận mặt quân thù và xuất kích hôm nay
Giành chiến thắng và làm nên hạnh phúc!”…
Như thế đó, tất cả gì rất thật
Mà chúng ta cần đối thoại thảo ngay
Dẫu các anh cầm cái chết trong tay,
Hãy ném trả vào ngay đầu bọn Mỹ
Hãy cùng chúng tôi đứng lại trước bờ chân lý
Và tình yêu không có tự bao giờ
Chỗ đứng chúng ta không phải ở Hoa Lư
Mà trên con đường ta tìm về dân tộc!

Đất nước

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết tròng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẵng
Không gian mệnh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuát
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hằng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hoà nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang đất nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời…
*
Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút, non Nghiên.
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hoá núi sông ta…
Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn ngàn năm Đất Nước
Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta
Cần cù làm lụng
Khi có giặc người con trai ra trận
Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh
Nhiều người đã trở thành anh hùng
Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ
Những em biết không
Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái
Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có nội thù thì vùng lên đánh bại
Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi
Người dạy ta nghèo ăn cháo ăn rau
Biết ăn ớt để đánh lừa cái lưỡi
Cái cuốc, con dao, đánh lừa cái tuổi
Chén rượu đánh lừa cơn mỏi, cơn đau
Con nộm nang tre đánh lừa cái chết
Đánh lừa cái rét là ăn miếng trầu
Đánh lừa thuồng luồng xăm mình xăm mặt
Đánh lừa thằng giặc là chuyện Trạng Quỳnh
Nhưng lạ lùng thay, nhân dân thông minh
Không hề lừa ta dù ca dao, cổ tích
Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật
Biết bao nhiêu hành phúc có trên đời
Dẫu phải khi cay đắng dập vùi
Rằng co Tấm cũng làm về hoàng hậu
Cây khế chua có đại bàng đến đậu
Chim ăn rồi trả ngon ngọt cho ta
Đất đai cỗi cằn thì người sẽ nở hoa
Hoa của đất, người trồng cây dựng cửa
Khi ta đến gõ lên từng cánh cửa
Thì tin yêu ngay thẳng đón ta vào
Ta nghẹn ngào, Đất Nước Việt Nam ơi!…
*
Ta lớn lên khao khát những chân trời
Những mảnh đất chân mình chưa bén được
Những biển khới chứa mặt trời đỏ rực
Những ngàn sao trôi miết giữa màu xanh
Ôi có cách gì ta được ngắm những bình minh
Buổi vũ trụ chớp bùng nên sự sống
Và ánh sáng trên chiếc xe vàng chuyển động
Bỗng một ngày ấm áp kể ta nghe
Về những con ngươi của thiên thể xa xôi
Muốn bầu bạn với con người Trái đất
Ôi phút đó ta vùng lên ngây ngất
Muốn ôm choàng hết tất cả trời mây
Trái tim tay nặng trĩu những mê say
Sẽ gieo xuống làm âm vang mặt đất…
Nhưng em ơi, cái điều trông đợi nhất
Vẫn những gì có thể có hôm nay
Từ hôm nay, trên mảnh đất ta đây
Ta nắm nó như sợi mây vững chãi
Rồi rút dần từ cánh rừng vĩ đại
Của cuộc đời hằng nuôi dưỡng chúng ta
Và diệu kỳ thay! Ta bỗng loá bất ngờ
Ta đã thấy cuộc đời vô hạn
Giữa đất đai, nhân dân, bè bạn
Ta tìm ra ánh sáng của Con Người
Những Con Người làm sông núi sáng tươi…
*
Những địa danh trôi từ thuở xa xôi
Trôi bằng máu và trôi bằng nước mắt
Đã đọng lại thành tên ngươi, tên đất
Bao năm rồi suốt mặt pha, triền sông
Nhưng không có con người nào đã trôi hết sâu nông
Bằng những người dân miền Tây nghèo khổ
Đây không biển thì rừng làm biển cả
Một biển xanh với cồn sóng ngút trời
Họ bám mình vào tấm rẫy nổi trôi
Rồi gục chết dưới màu xanh vĩnh viễn
Cuộc đời họ mênh mang bất định
Chỉ đó nghèo bám riết lấy màu da
Ôi mây trắng ngang đầu, gió dưới rừng xa
Đất Nước ở đâu? Đâu là Đất Nước?
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Tiếng suối hay tiếng chim?
Tiếng người hay tiếng chiêng?
Tiếng đá lăn, cây đổ?
Thác gào hay đá nổ?
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Đất Nước! Đất Nước!
Đất Nước trên miệng ta rồi
Trong tim ta mang
Trên chân ta bước
Đất Nước! Đất Nước!
Cả núi rừng thét lên đồng loạt!
Đó là năm dưới thời giặc Pháp
Chúng hất hàng chục chòi Ta-ôi ra khỏi bản đồ
Đẩy họ vào những cánh rừng xanh không Tổ quốc
Chính lúc đó
Lửa đã cháy lên!
Lửa ngàn đời từ mỗi bếp cháy lên!
Đốt nhà! Ta đốt hết nhà!
Địu con lên lưng vác giáo lên vai
Đánh trăm chiếc cồng xuyên thủng núi
Mắt người già quắc lên cho đàn trẻ theo
Ta đạp rừng nhằm phía Đông bươn tới!
Ôi ta về nguồn! Về nguồn!
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Kờ-ruồng Kù tiệt!
Đất Nước! Đất Nước!
Ôi ta về theo Đất Nước
Ta không chịu làm người dân không Đất Nước
Không Việt Nam
Biển rừng gào lên như muốn níu chân ta
Biển rừng không cuốn ta vào vô định nữa
Ta làm con suối rừng biết tìm sông mà tới
Ta làm con nai biết tìm lối mà về
Mặt trời mọc, mặt trời chỉ hướng
Ôi lòng ta có mặt trời soi sáng
Ta trở về Đất Nước Tổ tiên ơi!…
Và hôm nay
Khi bom thằng Mỹ tới
Cắt ngang những nói nhọn nhà làng
Chôn những nhà mồ vào đất bụi
Ta đánh lên tiếng cồng
Ta gọi vang rừng vang úi
Đất Nước!
Ta đánh lên tiếng chiêng cho cả Bắc Nam cùng nghe được!
Nghe tấm lòng người Tà-ôi, Pa-kô, Cà-tu
Thuỷ chung Đất Nước
Rồi ta quăng cồng dưới suối
Rồi ta chủ chiếng dưới cây
Ta đi
Trong âm vang yêu nước
Ta đi với rựa và tên
Rựa ta mài vào gỗ thành nương
Tên ta gài xuống đất thành bẫy
Thằng Mỹ vào thì xác mà để đấy!
Thằng nguỵ vào thì xác nó đừng chôn!
Cho cháu con ta, ai sau nữa, được nhìn!
Ôi Đất Nước đầu mũi dao
Đất Nước đầu mũi tên
Đất Nước đầu tiếng chiêng
Đất Nước là ngọn lửa
Đất Nước tràn lên từng đỉnh núi
Đất Nước thiêng liêng…
*
Đêm nay ta lên hết mặt sông Hồng!
Nước đánh động dưới chân ta rồi
Đất Nước
Đang gọi ta từng hồi trống thúc
Đất Nước xoáy nhào tim ta
Ký ức
Đất Nước muôn đời đang vặn mình, đang sôi…
Chúng ta là người dân miền Nam
Nhung tôi biết anh gốc gác họ Hoàng Kinh Bắc
Còn tôi họ Nguyễn tỉnh Đông
Huyết thống ta trôi trên bán đảo âm thầm
Hôm nay bỗng réo sôi từng hồi từng trận
Khi cơn lũ đang lao qua châu thổ sông Hồng!
Ta lên hết mặt đê sông Hồng!
Dẫu chỉ bằng tâm tưởng
Ở đâu đó ta không còn nhớ nữa
Sao tổ tiên ta cầm cuốc, cầm cày
Cầm giáo, cầm khiên và cất tiếng hát lưu đày
Để xa châu thổ từ độ ấy…
Ôi những gốc tre tổ tiên ta từng thấy
Vẫn còn nguyên trên bờ bãi sông Hồng
Lúa lên xanh trên những cánh đồng
Cũng có tay cha ông in vào trong lúa
Sâu thẳm quá cho đến từng mái rạ
Cũng có dáng một ngày cha ông khăn gói bước ra
Ôi những gì Người đã ước mơ
Thì bây giờ cũng thơm lá thơm hoa
Nên hôm nay chúng ta
Phải lên hết đê sông Hồng mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải chặt tre, đóng cọc mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải đan phên, đổ đất mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải phá nhà, chặt cây vườn vác ra mà giữ lấy!
Đất Nước
Phải neo người xuống sông, chặn nước mà giữ lấy!
Đất Nước
Đất Nước không thể trôi được!
Máu xương, mồ mả tổ tiên đã trôi đi
Những dòng họ đã trôi đi
Nhưng hôm nay không thể nào trôi được!
Đất Nước
Đang gầm lên trong sóng gió ngất trời
Hàng chục triệu thước khối nước đang lao vào mặt đất
Cuộc xáp trận của vật chất muốn đè vật chất
Của thiên nhiên đè xuống con người
Ta vươn mình gánh lấy đất đai
Ta ném máu xương ta vào làm vật cản
Tất cả ý chí và sinh mạng
Phải được vai dựa vào vai, đùi gối lên đùi
Đẩy con đê sông Hồng tiến lên phía trước
Thắng giặc Mỹ hay thắng giặc nước
Đều nhất tề xung phong!
Sơn Tinh đang nhìn ta lo lắng đăm đăm
Cả nhân loại đang nhìn ta cổ vũ
Con cháu ta mai sau hối hả lật từng trang lịch sử
Ngợp trước con đê sông Hồng lên cao, lên cao…
Chào 4000 năm! Con đê như một cánh tay cao
Của thế trận những người làm chủ
Làm chủ cuộc đời và lướt từng đỉnh lũ
Bảo vệ miến Bắc, chi viện miền Nam!
Mẹ Việt Nam ơi!
Đêm nay con về gối đầu trên cánh tay của Mẹ
Ôi cánh tay rắn rỏi, dịu hiền
Lấm láp bùn lầy nhưng ấm áp niềm tin
Đó là hai cánh đê sông Hồng của Mẹ
Mẹ phả vào mặt con nồng nàn mùi sữa
Của những đồng xa nguyên vẹn như mùa
Con đã đi xa từ thuở ấy đến giờ
Nay bọn Mỹ còn cắt chia Đất Nước
Nhưng đêm đêm con trở về thân thuộc
Ngủ trêncánh tay Mẹ hiền từ cay đắng nuôi con
Trong tháng năm chớp bể mưa nguồn
Ru con lớn và làm người thương Mẹ…
*
Đã có một thời
Ai muốn vào châu Mỹ La-Tinh
Đến trước vịnh Ca-ra-ip
Sẽ không cần dùng địa bàn
Cứ nhìn những xác da đen
Trôi bập bềnh trên biển
Những xác da đen chỉ hướng
Đưa anh vào “mảnh vườn sau” của chủ nghĩa thực dân
Đã có một thời
Ai muốn đến Việt Nam
Cứ hteo gót những đàn ngựa phương Bắc
Hay chữ thập trên tàu buôn nước Pháp
Các bạn sẽ tìm ra Việt Nam
Bởi vì ngày ấy
Nước chúng tôi chưa có trên bản đồ thế giới
Ngôn ngữ loài người chưa biết hai chữ “Việt Nam”
Và dẫu bạn đến đây
Chỉ có những tên đô hộ phủ toàn quyền
Đứng ra tiếp bạn
Nhưng hôm nay
Bạn hãy đi theo những đoàn đi bộ tuần hành
Mang những lá cờ sao vàng
Ở Pa-ri, ở Mát-xcơ-va hay Xtốc-khôn
Bạn sẽ đến được Việt Nam tôi đó
Bởi vì Việt Nam hôm nay
Nằm giữa lòng thế giới
Nằm trong tim nhân loại
Nằm trên con đường dẫn ta tới giá trị Con Người…
Bởi vì Việt Nam hôm nay
Là Việt Nam chống Mỹ
Chúng tôi gánh trên vai hành trang nặng nề của thế kỷ
Để bạn bình tâm bước vào ngưỡng cửa Tự do…
Bạn đến đây
Đã có Bác Hồ
Và Nhân dân tôi sẵn sàng đón bạn
Dẫu Người đi vắng
Bạn có thể đến nhà Người thăm một khóm hoa
Rồi cùng nhân dân tôi trò chuyện
Nhân dân tôi đẩy tình yêu mến
Đã được Người dặn dò trước phút đi xa…
Bạn hỏi vì sao cúng tôi yêu quý Bác Hồ
Bởi vì Người là Người đầu tiên
Về với Đất Nước chúng tôi
Mang chủ nghĩa Mác-Lê nin
Chứa trong trái tim yêu nước nhất
Khi Người đặt tay lên
Hòn đất Việt Nam đầu biên giới
Thì từ đó
Đất không phải là đất nữa
Đất là chiến hào
Đất là cạm bẫy
Đất là hoa trái
Nuôi chúng tôi, che chúng tôi cầm súng lên đường!
Có Người, chúng tôi có lại Hùng Vương
Có lại dáng búp sen nghìn năm của chùa Một Cột
Và những búp sen miền Nam tận bùn lầy Đồng Tháp
Có Người, cũng đã thành thơ
Có Người, mỗi mũi tên đồng Cổ Loa
Không chịu vùi dưới đất
Không nằm yên trong viện bảo tàng
Chúng bay lên xé gió thời gian
Mở hết đường bay qua thăng trầm lịch sử
Để cắm vào đầu giặc Mỹ!
Có Người, pho Bồ Tát nghìn tay nghìn mắt
Biết toả hào quang từ hàng chục cánh tay
Có Người, pho Bồ Tát triều Lý chỉ còn đầu
Vẫn nguyên vẹn trong lòng chúng tôi nhờ búi tóc thời vua Hùng để lại
Và pho Kim Cương trên đôi chân vững chãi
Dẫu mất đầu vẫn giữ một dáng đứng Việt Nam
Đấy, Đất Nước chúng tôi đổ vỡ biết bao lần
(Cả những pho từ bi cũng không ngoài hoạn nạn
Nhưng có Người, những cái mất đi phải trả về hình dáng)
Quá khứ được nhìn từ đôi mắt Hôm Nay
Và Hôm Nay từ đôi mắt Ngày Mai
Chúng tôi sống bằng Tương lai một nửa
Bằng tình yêu vô hạn những con người
Như Hôm Nay nhìn Đất Nước cắt đôi
Chúng tôi đã thấy ngày hàn gắn…
Bởi vì Người là người đầu tiên
Yêu miền Nam trong trái tim mình
Yêu tuổi trẻ miền Nam 25 năm
Chưa có được ngày hạnh phúc
Mà Người dạy chúng tôi
Hãy bền gan đánh giặc
Dẫu phải chết cũng không khuất phục:
“Không có gì quý hơn Độc lập, Tự do!”
Chúng tôi là con cháu Bác Hồ
Có nghĩa là chúng tôi giống Bác
Những gì còn non nớt
Chúng tôi học tập để sống, chiến đấu như Người
Bởi vì Người là đất nước của chúng tôi
Mỗi sợi tóc trắng của Người đều ghi ngày gian khổ nhất
Của Đất Nước, những năm dài đánh giặc
Đôi dép của Người mòn vẹt gót
Người đã đi những ngả đường Đất Nước hành quân
Trái cà Người ăn
Cũng là trái cà nuôi người anh hùng đầu tiên – Thánh Gióng
Cây gậy Người cầm
Cũng có thể tìm trong trăm ngàn gậy vượt Trường Sơn
Ý chí của Người
Ý chí toàn dân tộc
Lý tưởng của Người
Sự sống chúng tôi mang…
Hồ Chí Minh – Việt Nam
Bạn và tôi cùng gọi
Hồ Chí Minh – Việt Nam
*
Em nghe không trái thị đã rơi xuống tay Người
Trái không chỉ rơi vì sức hút đất đai
Trái rơi vì tay Người ao ước
Khi trái chạm vào tay Người và Người ấp ủ
Thì lừng hương tay Người và Người ấp ủ
Thì Lừng hương và cô Tấm bước ra
Đi trả thù và sống Tự do…
Không rơi xuống bùn, ôi trái thị quê ta
Để bùn lấm và thành bùn vạn kiếp
Rơi vào tay Người, đó là định luật
Của đấu tranh và nhân nghĩa Việt Nam
Tuổi trẻ ơi trong sương gió tháng năm
Ta đã lớn rồi, chín đầy hy vọng
Hãy ngã xuống tay Nhân dân, hỡi sắc vàng cảu nắng
Hỡi hương thơm của nồng mặn mồ hôi..
Hãy ngã vào tay Nhân dân, đừng vãi đừng rơi
Đừng tự do, đừng hoài nghi nữa
Hãy yêu Nhân dân và nghe Người nhắn nhủ
Hãy tìm sức mạnh mình trên cơ thể Nhân dân
Nhân dân đang đi lên đội ngũ trùng trùng
Thế vô tận của nghìn năm giết giặc
Lửa đã cháy hồng hào mặt đất
Mùa chín tình yêu, mùa chín hận thù!
– Không bao giờ xương máu phải bơ vơ
Ôi sông núi nghi ngàn dặm đất
Có nghe tiếng chúng con: Xin có mặt
Nguyện làm người xung kích của quê hương
Đây tiếng hát chúng con:
Tiếng hát xuống đường!

Áo trắng và mặt đường

Em đi cùng anh ra mặt đường
Đại lộ hai hàng cửa mở
Áo trắng hiện lên từ mỗi căn nhà
Rất tươi, rất khoẻ
Như những cánh chim câu thành phố
Bay ra…
Bay ra…
Phố lớn
Phố con
Chuyên chở niềm vui về đại lộ
Đại lộ và công trường
Như nắng
Như gió
Như cây xanh
Tuổi trẻ thành phố
Bay lên bằng tiếng hát…
Ơi gió từ phía nào thổi lại
Chỉ nhớ áo em bay về phía anh
Biết rằng em đang đi tới…
Không có gì là chờ đợi
Mọicái đều là phía trước
Như hạnh phúc
Cuốn hút mọi người
Vì sáng mai này
Say sưa
Ta ra trận bằng màu áo trắng…
*
Để lại đằng sau
Tiếng chào qua căn gác
Những hàng cây nghiêng dáng đợi chờ
Ngọn đèn đầu ô
Thức trắng đêm giờ đã ngủ
Để lại sách và vở
Những nẻo đường nho nhỏ
Quen đi ngày cô đơn
Ta đổ trăm chiều đại lộ
Ta gọi tên nhau trên khoảng lớn
Thành phố xuống đường…
Mặt đường
Dãn ra trong nắng
Đón những bàn chân bước mạnh
Và bâng khuâng tìm nhớ
Những bước chân quen…
Đâu rồi Những bước chân quen
Mặt đường nhớ nhất
Những bước đi trường nhảy trong mõi bước
Những bước thầm thì, mải miết tình yêu
Những bước băn khoăn gót chạm không đều
Những bước chân nghiêng đầu ngón
Bước mùa hè xao lên bóng nắng
Bước mùa đông len lỏi lá vàng quay
Một lối tựu trường, một ngã chia tay
Một mẩu thuốc rơi. Tiếng hát thầm quãng vắng
Mặt đường giữ trong nắng mưa thầm lặng
Cả chiếc thước học trò gạt rào sắt sơn xanh
Bao năm rồi con để tiếng lanh canh…
Còn cả đấy những mùa tranh đấu trước
Khẩu hiệu xuống đường vẫn trắng mặt đường xa
Như nhắc nhở và như thách thức
Bước chân, bước chân, chúng nó, chúng ta!
Còn cả đấy cái âm vang đập cửa
Giải phóng quân tràn bốn mặt thành
Mùa xuân gọi những mùa xuân lịch sử
Ôi bước chân, bước chân chúng ta!…
Còn cả đấy cỗ xe tang bốn bánh
Chở bạn bè về phía núi xa
Mặt đường gọi: hãy giằng ngay sự sống
Nhanh chân bước, bước chân chúng ta!…
*
Ôi mặt đường
Dẫu đêm đêm xích xe tăng rung chuyển
Hoả châu treo trên mái nhà
Bọn Mỹ say ném vỏ chai lạnh phố
Mẹ cha lam lũ tháng ngày
Chai chân gót rỗ
Máu chúng ta mỗi mùa hè lại đổ
Ta vẫn con thét lên:
Độc lập! Hoà bình!
Trong dùi cui và dưới bụi diêm sinh
Những mặt đường
Do chúng ta đắp nên
Phải đưa ta đến tháng ngày tươi đẹp
Đưa ta đi tìm chân lý
Đưa anh đi tìm em
Đưa ta đi đuổi Mỹ
Lật đổ bầy Việt gian
Đưa cuộc đời đi từ bình minh đến hoáng hôn
Từ mái nhà trở về mái nhà
Biết bao tin tưởng
Biết bao tự hào
Rằng chúng ta là người chiến thắng
Mặt đường đưa ta về ngày hội lớn
Độc lập, Hoà bình, Thống nhất Bắc Nam…
*
Anh em ơi
Xuống đường!
Trần Hưng Đạo gối lên Phan Bội Châu
Phan Bội Châu nối tay Huỳnh Thúc Kháng
Qua cầu là Chi Lăng, Nguyễn Du
Vào đại nội có Mai Thúc Loan, Đoàn Thị Điểm
Như những câu thơ giàu liên tưởng
Giàu tình yêu
Mặt đường gọilà mặt đường
Nhà thơ cầm tay anh hùng
Đi từ quang vinh lịch sử
Về dẫn đường cháu con
Ngã tư
Ngã năm
Thành phố xoè bàn tay
Cởi mở
Từ cây số không đầu cầu
Thành phố bung ra tất cả
Sức mạnh phi thường
Và cầu Trường Tiền
Như một dấu nối
Giữa đất đai – đất đai
Giữa con người – con người
Giữa hôm nay – lịch sử
Giữa anh – em
Đang đi vào trận đánh
Mặt đường – Mặt đường
Chúng ta đứng lên giữa sào huyệt quân thù
Hiên ngang, kiêu hãnh
Trẻ trung, trong sáng
Vì hôm nay
Với tất cả trái tim đầy
Ta ra trận bằng màu áo trắng…

Xuống đường

Hãy xuống đường để nhìn thấy khuôn mặt anh chị em ta!
Ôi khuôn mặt được đúc từ chân lý
Từ Việt Nam, từ con đường đánh Mỹ
Hôm nay rạng rỡ, tự hào!
Hãy xuống đường để nhìn thấy khuôn mặt anh chị em ta!
Những ánh mắt sau đêm dài nhìn thấy
Kẻ thù kia và đây, đồng đội
Tàn bạo kia, đâychính nghĩa là mình
Cái đích một đời, cái nghĩa hy sinh
Lẽ sống lớn lao, tình yêu cháy bỏng
Phút này đây chúng ta đều tiếp cận
Phút này đây đồng nghĩa cuộc đời mình
Ta vụt lên lên trong nhịp bước tuần hành
Ngực trải rộng chứa cả tầm biểu ngữ
Trường thành cổ, ta làm trường thành trẻ
Sông lặng im, ta đổ sóng mặt đường
Ta không còn là ta của đau thương
Ta là quê hương, ta là sức mạnh
Áo ta trắng và hồn ta đầy ánh sáng
Ta vững vàng thế trước mặt sau lưng
Thành phố hồi sinh trên khắp mặt đường
Người xô cửa nhập với người, tiến bước
Những người thợ một đời cần gang sắt
Những mẹ nghèo buôn thúng ban lưng
Những nông dân bị cướp ruộng, mất làng
Những trí thức đau một thời chữ nghĩa
Em bé đánh giày, bậc tu hành cứu khổ
Để xuống đường chung một mạch tâm tư…
Cây ơi, cây cao lớn bất ngờ
Vươn cành lá đón từng băng biểu ngữ
Và đá nữa, cạy lên từ mặt nhựa
Đi với người, đá sẽ nặng hờn căm
Đả đảo Bân-cơ, bè lũ Thiệu Hương!
Tên cướp nước và bầy bán nước!
Đả đảo chiến tranh thực dân chém giết!
Đập ta ngay trò quân sự hóa học đường!
Ta quỳ xuống mặt đường
Ta vỗ tay xuống quê hương
Nào anh chị em, ta hát:
“Không bao giờ nô lệ một ngày
Không bao giờ nô lệ một giờ
Không bao giờ nô lệ một giây…”
Ôi ta hát chào phố phường đứng dậy
Đòi màu xanh trả lại cho rừng
Đòi nụ cười cho những lứa yêu thương
Đòi cơm ăn trả về em nhỏ
Đòi chủ quyền trả về xứ sở
Đòi đời ta trả về quê hương…
Đả đảo sưu cao, thuế nặng, tham nhũng gian thương!
Tẩy chay văn hóa ngu dân, văn chương xác thịt!
Đánh đổ cường quyền hành hung phát xít
Trả bạn bè, phải trả ngay!
Ta quỳ xuống đất đai
Ta hát với đất dày
Nào anh chị em ơi, ta hát
Ta là bồ câu trắng
Ta là đoá hướng dương
Ta là vừng mây ấm
Ta là người biết chết cho quê hương…
Lựu đạn cay không xoá được sắc màu
Máu ta đỏ con đường ta trước mặt
Dùi cui bay không làm ta cúi gục
Mặt hận thù quen mở giữa tuhương đau
Nào thép gai, ta xé thép gai!
Nào xe Mỹ. ta đốt bùng xe Mỹ!
Hốơ quân sự học đường thì ta quăng vào lửa!
Ảnh Thiệu, Ních-xơn ta vạch mặt, bôi vôi!
Anh em cảnh binh hãy đứng về phía chúng tôi!
Không đứng lẫn bon ác ôn thú dữ
Chúng muốn lửa, chúng ta có lửa
Bom xăng ta ném cháy mặt từng thằng!
Bắt tên Mỹ giết quỳ trước nhân dân!
Ai dạy cho mày đến đây làm ác
Mày xem mạng người Việt Nam như cỏ rác
Máu oan khiên còn dính chặt nàn chân!
Ta chào những người Mỹ đi từ Lẽ phải, Công bằng
Để đến với Lẽ phải, Công bằng đang thực hiện
Các bạn lấy mặt đường làm trận tuyến
Từ đau riêng ta chống kẻ thù chung!
Mẹ của con ơi hẳn mẹ sẽ yêu hơn
Thịt da mẹ vuông tròn là thế đó
Chúng con xin đón mẹ vào đội ngũ
Hiếu thảo gia đình, chung thuỷ nước non
Kính chào thầy, thầy giáo chúng con
Thầy đã đến với mặt đường phẫn nộ
Những dấu hỏi từng đau phòng học nhỏ
Nay đã đi bắt địch trả lời
Cảm ơn anh em thợ trẻ yêu đời
Anh đã đến với ma-ni-ven, dầu mỡ
Với bàn tay cầm cờ không biết đổ
Túm ngực kẻ thù kéo cánh cung
Ta xông lên chiếm hết mặt đường
Ta chiếm bục công an. Cả đô thành mở hướng
Người người đi…Đi lên như nước cuốn
Trật tự này trật tự của Nhân dân
Ôi những bước Tự do chuyển động phố phường
Đại lộ nghiêng đi làm thác đổ
Đội ngũ tiến lên! Tiến lên đội ngũ!
Mặt đường là mặt người, mặt đường là thanh niên…
Chúng sợ rồi, dây thép cũng run lên!
Thằng ty trwongr công an ôm máu đầu chạy trốn
Những thằng Mỹ rúc đầu như chuột cống
Hết một thời ra ngõ ngông nghêng!
Trên mái nhà trực thăng rít cuồng điên
Như bầy quạ đen gào mất tổ
Phi tiễn, lựu đạn cay và tiếng nổ
Lòng phố thành chiến hào sạm đen
Máu đổ rồi! Máu học sinh sinh viên
Máu đỏ rực trên nền áo trắng
Máu càng thắm, Tự do càng chói sáng
Máu Việt Nam, máu yêu thương tươi hồng!
Máu thấm sâu xuống mỗi mặt đường
Trần Hưng Đạo, Phan Bội Châu, Lê Lợi
Trên trăm lối những anh hùng để lại
Máu cháu con hòa với máu cha ông
Hãy nâng máu ta lên làm ngọn cờ hồng
Trên cao điểm gian truân màu giữ nước!
Ôi tuổi trẻ có gì cao quý nhất
Bằng hôm nay Tổ quốc quyết sinh
Ta cảm tử và xông lên quyết chiến
Những đường phố theo ta vào kháng chiến
Dòng sông xưa gươm sáng mặt kinh thành
Chào miền Nam ta, Đà Nẵng, Sài Gòn!
Chào miền Bắc ta, Thăng Long, Hà Nội!
Hôm nay những ai cùng chúng tôi đến trường một tuổi
Hãy cùng đi mở rộng chửa Thành Đồng!
Hãy cùng chúng tôi sống trọ nhiếu trung
Sống cao đẹp và sống đầy dũng khí
Mùa tựu trường mở rộng mùa chống Mỹ
Trên những trang lớn cuộc đời, tình yêu gọi tên…

Khoảng lớn âm vang

Ta lớn lên miền những tiếng động lớn lao
Nơi mỗi âm thanh vang vọng khoảng sâu
Trên cánh sóng đưa ta vào Trái Đất
Vào tình yêu và vào hạnh phúc…
Mùa thu này em sẽ không quên
Bom chúng ném vào từng toạ độ
Nhưng hạt dẻ gai rơi giòn mặt cỏ
Đủ dư âm gọi lũ sóc rừng
Thành phố dịu dàng lên những hợp âm
Con sóng vỗ vào ke đá Thương-bạc
Tiếng guốc gỗ lối hoàng cung tím ngát
Cuốn rì rào phố xá đi xa…
Biết bao điều ta có trong ta
Từng tiếng dẻ rơi, cái trở mình thành phố
Trong bom đạn ta càng chăm chú
Mở giữa linh hồn những khoảng lớn âm vang
Nhưng chiều nay em đi cùng anh
Ta trở lại với phường náo động
Để lắng nghe hết cái độ rền sự sống
Cái đường tròn mới lạ của âm thanh…
*
“Nói cho đồng bào tôi nghe”
Và “nghe đồng bào tôi nói”…
Phút bập bẹ chúng con vừa biết nói
Phút nàng hoàng cha mẹ được nghe
Phút Phù Đổng đòi roi và ngựa sắt
Mấy ngàn năm dân tọc còn nghe
Ôi sau bồn ngàn năm
Hôm nay chúng con cất tiếng
“Nói cho đồng bào tôi nghe”
Và “nghe đồng bào tôi nói”…
Những âm thanh nghẹn ngàn, dữ dội
Báo phút lên đường chống Mỹ thiêng liêng…
Từ phố phường con về mái nhà tranh
Ngồi dưới ngọn đèn dầu năm tháng
Từ trường học con vào khu lao động
Nắm những bàn tay chai sạn, sần sùi
Những bàn tay như khuôn mặt cuộc đời
Đã nắm khổ đâu, đã chào sự sống
Chúng con NÓI với yêu thương cháy bỏng
Chúng con NGHE trong mỗi nhịp tim mình
Ôi cuộc đời, những giá trị đinh ninh
Con tìm thấy lòng con trong sạch quá
Bao ngà ngọc chưa bao giờ khai phá
Phút trở về mẹ gửi gắm cho con
Bao đau thương, căm giận, tủi hờn
Con xin mẹ cho con cùng chưa sẻ
Mẹ hãy kể đứa nào làm khổ mẹ
Cha trút cho con nỗi nhục cha đau
Cho xương con có dáng trăm cọc bêu đầu
Cho mắt con có màu gươm của mắt nghìn người bị chém
Cho tay con có mười chiếc đinh của nghìn tay bị đóng
Cho môi con khô nỗi thèm sữa em non
Con muốn làm người, mẹ ơi, Việt Nam!
Mang nghĩa nặng phù sâu là vũ khí
Lấy Độc lập, Tự do làm ý chí
Chúng con đi cuối đất, cùng trời
Đuổi hết giặc Mỹ rồi, con mẹ mới nguôi…
Hãy nghe đồng bào tôi nói
Và nói cho đồng bào tôi nghe
Rồi hát cho đồng bào tôi nghe…
Ôi miền Nam ta
Bao năm rồi ta không được nói, được nghe
Ta mở miệng chúng đem dao kề cổ
Ta lắng nghe chúng đè lên ngực thở
Chúng bắt ta chỉ biết cúi đầu nghe
Nghe như mê ú ớ tựa ma đè
Nghe thắt họng nước bọt trào ừng ực
Nghe chúng thét: “Thằng này khu trù mật!
Còn tên kia, khố rách, giải dinh điền
Ái mở mồn đòi thống nhất Bắc Nam.
Cứ đem chém theo luật 10-59″
Nghe chúng gào: “Lấp bằng sông giới tuyến”
“Trung lập, hòa bình là bán rẻ núi sông”
Chúng bô bô: “Chính sách bốn không”
Và ta hưởng không áo, không cơm, không nhà, không cửa
Chúng rêu rao: “thanh niên là phụng sự”
Và trẻ mười lăm bị lùa đến quân trường
Chúng “tâm ca” nào “cứu khổ, tình thương”
Và đánh đắm những tâm hồn vào nước mắt
Miệng thằng Cẩn nhai trầu hay ngậm tiết
Miệng Ních-xơn nhai “nhai huyết học màu da”
Miệng Thiệu -Hương nhai khố rách dân ta
Nhai và nói, nói và nhai hỗn độn
Nên nước bọt ngầu máu người tanh lợm
Phun bẩn đất đai, xám xịt màu trời
Ôi mấy ngàn đêm tố cộng, chiêu hồi
Ôi mầy ngàn ngày thanh trừng, thanh lọc
Ta đã nén hờn căm đáy ngực
Dồn sức hơi tìm tiếng hét hôm nay
Đây hôm nay phút ngôn ngữ căng môi
Phút tiếng nói đã trở thành hêịu lệnh
Phút ngôn ngữ đã trở thành hành động
Phút tín hiệu đã trở thành sự sống
Những âm thanh dội lại, truyền đi
Như dập búa nói cùng đe
Như sóng biển nói cùng bờ bãi
Như thác đổ nói cúng đá núi
Như gió cao nói với ngọn cờ
Những âm thanh không bến, không bờ
Tuôn chảy, luân lưu, hồi sinh, cộng hưởng
Nhân dân sức mạnh trong tận cùng sức mạnh
Nhân dân niềm tin trong sâu thẳm niềm tin
Vang, vang, vang như trỗi vạn hồi kèn
Báo hiệu chúng ta tiến vào lịch sử
Quyết đánh Mỹ và quyết tâm thắng Mỹ!
Có khi nào em hiểu phút này không
Khi nào âm thanh như lớp sóng đi vòng
Nghe và nói, nói và nghe rạo rực
Như nước mắt nhìn vào nước mắt
Như tình yêu nồng cháy với tình yêu
Như mùa trăng gọi dậy thuỷ triều
Như mặt trận hiệp đồng cùng mặt trận
Nói và nghe trong “Đêm uất hận”
Nói và nghe trong buổi tuần hành
Nói và nghe giữa tù ngục xích xiềng
Nói và nghe trước toà án giặc
Nói và nghe bàn tay siết chặt
Trong mắt nhìn thăm thẳm sắc quê hương
Đồng bào ơi
Nói và nghe để nhớ lấy lời
Người đang sống với người đã khuất
Trên mặt đất và trong lòng đất
Nói và nghe những thế kỷ gọi về
Nói và nghe “Hãy nhớ lấy lời tôi”
Lời anh Trỗi trước giờ ngã xuống
Hun hút lòng ta thời gian chuyển động
Chúng ta lại đi giữa Huế -Sài Gòn
Biết nhớ lời và biết công ơn
Biết đứng dậy nơi máu anh đã đổ
Biết căm giận và biết làm bão tố…
Em ơi em, đừng quên, đừng quên
Từ mặt đất đã trở về mặt đất
Những âm vang soi lòng ta rõ nhất
Soi lòng ta cả âm sắc mai sau
Soi lòng ta cả trái đất cơ cầu
Đang đứng dậy hòa chung tiếng nói
Nếu đêm nay ta ngồi trong “Đêm không ngủ”
Thì bên kia Pi-tơ hát trên đường
Từ dạ hội Mi-lăng đêm trắng Xtốc-khôn
Từ những “Việt cộng Phần Lan” đến tín hiệu con tàu xa mặt đất.
Hai tiếng “Việt Nam! “Việt Nam!” vang lên thân thuộc
Như “mẹ”, như “cơm”, như “ánh sáng”, “hoa hồng”.
Như “đất”, như “hôn”, như “đẹp”, như”cánh đồng”
Với hai ngón tay xoè lên như thiên thế
V bay lên như cánh chim báo bão
Lượn khắp địa cầu, ngôn ngữ, màu da
Ôi V Việt Nam, V chiến thắng, bay xa.

Báo bão

Thành phố ơi, những mái ngói ngang trời
Mang dáng lớn con cá kình xuống biển
Sóng đã vỗ bừng bừng trên sáu huyện
Dậy lên rồi! Thành phố dậy mà đi!
Ngàn năm sau không có phút này đâu
Ngàn năm trước sẽ gọi là mơ ước
Phút đuổi Mỹ, phút ta giành lại nước
Mỗi tấc đường đều dậy gió xung phong!
Ôi gió xung phong, gió của chiến công
Gió rất trẻ, gió thổi từ thân thể
Những thân thể biết vươn lên tầm thế hệ
Những dáng người lao tới đích vô song
Độc lập, Tự do… Gió thổi hào hùng
Gió quét địch suốt chiều dài mặt phố
Gió xốc dậy những mặt đồng, mặt phá
Gió lộng tâm hồn…Ôi gió vinh quang!
Bay bay lên! Hỡi năm cánh sao vàng
Đây triều gió Tấn công và Nổi dậy
Đây ngọn gió hữu tình ngàn năm được thấy
Dậy lên rồi! Thành phố dậy mà đi!
*
Bạn ở đâu giữa thành phố xuống đường
Phút hân hoan tôi gọi thầm tên bạn
Ôi thành phố nửa phần là gió nắng
Mà nửa phần là khuôn mặt yêu thương
Cho tôi hôn tay bạn trăm lần
Những tay súng và tay cầm biểu ngữ
Cho tôi chào tiếng cao sang này: -Đồng chí!
Cho tôi “đồng chí” – ơi em!
Tôi mê đi trong tiếng bước chân
Tôi, giọt máu và tôi là giọt lệ
Tôi xin gửi vào cuộc tuần hoàn này sức trẻ
Cuộc đời tôi, ôi Tổ quốc mến thân!
Xin trút một đời vào sức nặng bàn chân
Góp với đô thành, đô thành nổi dậy
Nếu trái đất là trái tim vĩ đại
Tim sẽ đập vì bước chân Việt Nam
Bạn thấy không cả nước đã lên đường
Tôi yêu quá những ngả đường gặp gỡ
Những đội ngũ. Những đường lên cửa mở
Những giá trị định hình trong sức gió ta đi
“Mở đường mà tiến, đánh địch mà đi”
Mở sông núi những bước dài vạn dặm
Mở thế trận với muôn trùng thế trận
Khép vòng vây, giội lửa xuống đô thành!
Đạp lên đầu thù! Hành quân, hành quân…
Sông núi cài lá ngụy trang xanh
Bán đảo uốn mình thành trận lốc
Ta lên cao điểm, tràn cao ốc!
Ta gọi tên bằng hiệu lệnh tiến công
Ta chào nhau bằng tiếng súng hiếp đồng
Ta đan lửa những vùng trời cao rộng
Ta đan dấu những mặt đường cháy nóng!
Đất nước muôn năm!
Những ngựa đá lại xuống đường
Những bà mẹ đo chân vào thần tích
Để hoài thai triệu triệu những anh hùng
Những anh hùng Việt Nam chống Mỹ
Đang xuống đường như nắng xuống quê hương…
*
“Hỡi những con khôn của giống nòi
Những chàng trai quý gái yêu ơi…”
Câu thơ Tố Hữu chào ta đó
Đọc tự bao giờ run cháy môi…
Tự bao giờ… Huế của ta ơi!
Trời thu xanh thẳm mặt kỳ đài
Cờ ta lên đỏ nền cung cấm
Sông núi reo vang: Độc lập rồi!
Từ đó Mùa Thu đẹp lạ thường
Thơ Anh như lá dậy sân trường
Trời thu cũng biếc màu thương nước
Thơ với Trời Thu đã xuống đường!
Giữa một mùa thu đẹp cuộc đời
Giữa màu khai giảng rất xanh tươi
Bao mùa tranh đấu chân sau trước
Nối gót lên đường, tuổi trẻ ơi!
Hãy chọn cùng nhau một trận này
Những hồn khởi nghĩa rất mê say
Chân trời đã hiện trong tầm mắt
Đường lớn ta đi rộng tháng ngày…
“Hỡi những con khôn của giống nòi
Những chàng trai quý gái yêu ơi…”
Bâng khuâng…Năm tháng…Bâng khuâng ấy
Dội ngực hôm nay tiếng đáp lời:
– Chúng con chào thành phố yêu thương
Chào tuổi trẻ 900 năm đại học
Khi Cách mạng hồng lên màu ký ức
Khi mùa thu truyền sức trẻ hiên ngang
Khi năm tháng là niên khoá xuống đường
Khi bài học được viết từ mặt nhựa
Giấy không cạn đau thương, mực phải mài giữa phố
Chúng con thề chúng con sẽ ra đi!
“Hễ con một tên xâm lược trên đất nước ta
thì ta còn phải tiếp tục chiến đấu quét sạch nó đi!”.
Quét sạch nó đi!
Thưa Bác
Chúng con thề
Chúng con nghe lời Bác dặn
Trong trận đánh này
Chúng con nguyện làm người lao công chân thành cần mẫn
Luôn có mặt mỗi mặt đường khát vọng
Rất tự hào
Quét sạch nó đi!
(Tháng 12-1971)

Trường ca Mặt đường khát vọng được viết tại khu sáng tác Trị Thiên – Huế tháng 10 năm 1971 dài 9 chương: Lời chào, Báo động, Giặc Mỹ, Tuổi trẻ không yên, Đất Nước, Áo trắng và mặt đường, Khoảng lớn âm vang, Báo bão. Đặc biệt thành công nhất là chương Đất nước. Đất nước đã trở thành một bài thơ có sức sống độc lập, thể hiện trọn vẹn tài năng phong cách Nguyễn Khoa Điềm. Cùng với Đất nước của Nguyễn Đình Thi, bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm trở thành hai áng thơ đẹp nhất viết về Tổ quốc của văn học Việt Nam hiện đại.