Nguyễn Du với tập thơ Truyện Kiều – Kiệt tác thơ Nôm bất hủ

Truyện Kiều của nhà thơ Nguyễn Du là một trong những kiệt tác thơ Nôm viết bằng thể thơ lục bát dựa theo tác phẩm Kim vân kiều Truyền của Thanh Tâm Tài Nhân Trung Quốc. Truyện Kiều gồm 22 bài thơ Hồi gồm 3.254 câu thơ.
Truyện Kiểu là một trong những tập thơ “bất hủ” của nền văn học thơ ca Việt Nam nói riêng và thơ ca thế giới nói chung. Truyện Kiều là một trong tác phẩm thơ được đông đảo độc giả yêu thích.

Hồi 01

Mộng đào mà sinh, bạc mệnh triệu trưng hoa nửa úa
Tiếng đàn như oán, Đoạn tràng phổ lựa khúc Tân Thanh.
(Câu 1-38)
Trăm năm trong cõi người ta,
Chữ tài, chữ mệnh khéo là ghét nhau.
Trải qua một cuộc bể dâu.
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.
5. Lạ gì bỉ sắc tư phong,
Trời xanh quen thói má hồng đánh ghen.
Cảo thơm lần giở trước đèn,
Phong tình có lục còn truyền sử xanh.
Rằng: năm Gia Tĩnh triều Minh,
10. Bốn phương phẳng lặng, hai kinh vững vàng.
Có nhà viên ngoại họ Vương,
Gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung,
Một trai con thứ rốt lòng,
Vương Quan là chữ, nối dòng nho gia.
15. Đầu lòng hai ả tố nga,
Thuý Kiều là chị, em là Thuý Vân.
Mai cốt cách, tuyết tinh thần.
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười.
Vân xem trang trọng khác vời,
20. Khuôn trăng đầy đặn, nét ngài nở nang.
Hoa cười, ngọc thốt, đoan trang,
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da.
Kiều càng sắc sảo mặn mà,
So bề tài sắc vẫn là phần hơn.
25. Làn thu thuỷ, nét xuân sơn,
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh.
Một hai nghiêng nước nghiêng thành,
Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai.
Thông minh vốn sẵn tính trời,
30. Pha nghề thi hoạ đủ mùi ca ngâm.
Cung, thương làu bậc ngũ âm,
Nghề riêng ăn đứt Hồ cầm một trương.
Khúc nhà tay lựa nên chương,
Một thiên “Bạc mệnh” lại càng não nhân.
35. Phong lưu rất mực hồng quần,
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê
Êm đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.

Hồi 02

Tảo mộ viếng Đạm Tiên, bâng khuâng tình tứ,
Du xuân gặp Kim Trọng, bẽn lẽn duyên ta.
(Câu 39-170)
Ngày xuân con én đưa thoi,
40. Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa
Thanh minh, trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh.
45. Gần xa nô nức yến anh,
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân
Dập dìu tài tử giai nhân,
Ngựa xe như nước, áo quần như nêm.
Ngổn ngang gò đống kéo lên,
50. Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay
Tà tà bóng ngả về tây,
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước lần theo ngọn tiểu khê,
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh
55. Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang
Sè sè nấm đất bên đường,
Dầu dầu ngọn cỏ, nửa vàng nửa xanh,
Rằng: Sao trong tiết Thanh minh,
60. Mà đây hương khói vắng tanh thế mà?
Vương Quan mới dẫn gần xa:
Đạm Tiên nàng ấy xưa là ca nhi
Nổi danh tài sắc một thì,
Xôn xao ngoài của, hiếm gì yến anh.
65. Phận hồng nhan có mong manh,
Nửa chừng xuân, thoắt gẫy cành thiên hương
Có người khách ở viễn phương,
Xa nghe cũng nức tiếng nàng tìm chơi
Thuyền tình vừa ghé đến nơi,
70. Thì đà trâm gãy bình rơi bao giờ!
Buồng không lạnh ngắt như tờ,
Dấu xe ngựa đã rêu lờ mờ xanh
Khóc than khôn xiết sự tình,
Khéo vô duyên bấy là mình với ta.
75. Đã không duyên trước chăng mà,
Thì chi chút ước gọi là duyên sau.
Sắm sanh nếp tử, xe châu,
Vùi nông một nấm, mặc dầu cỏ hoa.
Trải bao thỏ lặn, ác tà,
80. Ấy mồ vô chủ, ai mà viếng thăm!
Lòng đâu sẵn món thương tâm
Thoạt nghe Kiều đã đầm đầm châu sa:
Đau đớn thay, phận đàn bà!
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung.
85. Phũ phàng chi bấy Hoá công!
Ngày xanh mòn mỏi, má hồng phôi pha
Sống làm vợ khắp người ta
Hại thay! Thác xuống làm ma không chồng!
Nào người phượng chạ, loan chung,
90. Nào người tiếc lục tham hồng là ai?
Đã không kẻ đoái, người hoài,
Sẵn đây ta kiếm một vài nén hương
Gọi là gặp gỡ giữa đường,
Hoạ là người dưới suối vàng biết cho.
95. Lâm râm khấn khứa nhỏ to
Sụp ngồi, vài gật trước mồ, bước ra.
Một vùng cỏ áy bóng tà,
Gió hiu hiu thổi một và bông lau.
Rút trâm sẵn dắt mái đầu
100. Vạch da cây, vịnh bốn câu ba vần.
Lại càng mê mẩn tâm thần,
Lại càng đứng lặng tần ngần chẳng ra
Lại càng ủ dột nét hoa
Sầu tuôn đứt nối, chân sa vắn dài!
105. Vân rằng: Chị cũng nực cười,
Khéo dư nước mắt, khóc người đời xưa!
Rằng: Hồng nhan tự nghìn xưa,
Cái điều bạc mệnh có chừa ai đâu
Nỗi niềm tưởng đến mà đau,
110. Thấy người nằm đó, biết sau thế nào?
Quan rằng: Chị nói hay sao,
Mỗi lời là một vận vào khó nghe!
Ở đây âm khí nặng nề,
Bóng chiều đã ngã, dậm về còn xa.
115. Kiều rằng: Những đấng tài hoa,
Thác là thể phách, còn là tinh anh
Dễ hay tình lại gặp tình,
Chờ xem, ắt thấy hiển linh bây giờ.
Một lời nói chửa kịp thưa,
120. Phút đâu trận gió cuốn cờ đến ngay,
Ào ào đổ lộc, rung cây,
Ở trong dường có hương bay ít nhiều
Dè chừng ngọn gió lần theo,
Dấu giày từng bước in rêu rành rành
125. Mặt nhìn ai nấy đều kinh,
Nàng rằng: Này thực tinh thành chẳng xa
Hữu tình ta lại gặp ta,
Chớ nề u hiển, mới là chị em.
Đã lòng hiển hiện cho xem,
130. Tạ lòng, nàng lại nối thêm vài lời
Lòng thơ lai láng bồi hồi,
Gốc cây, lại vạch một bài cổ thi
Dùng dằng nửa ở nửa về,
Nhạc vàng đâu đã tiếng nghe gần gần
135. Trông chừng thấy một văn nhân
Lỏng buông tay khấu, bước lần dặm băng.
Đề huề lưng túi gió trăng,
Sau lưng theo một vài thằng con con.
Tuyết in sắc ngựa câu dòn,
140. Cỏ pha mùi áo nhuộm non da trời.
Nẻo xa mới tỏ mặt người,
Khách đà xuống ngựa, tới nơi tự tình
Hài văn lần bước dặm xanh,
Một vùng như thể cây quỳnh, cành giao
145. Chàng Vương quen mặt ra chào,
Hai Kiều e lệ nép vào dưới hoa.
Nguyên người quanh quất đâu xa,
Họ Kim tên Trọng vốn nhà trâm anh.
Nền phú hậu, bậc tài danh,
150. Văn chương nết đất, thông minh tính trời
Phong tư tài mạo tuyệt vời,
Vào trong phong nhã, ra ngoài hào hoa
Chung quanh vẫn đất nước nhà,
Với Vương Quan trước vẫn là đồng thân.
155. Trộm nghe thơm nức hương lân,
Một nền Đồng Tước khoá xuân hai Kiều.
Nước non cách mấy buồng thêu,
Những là trộm dấu, thầm yêu chốc mòng.
May thay giải cấu tương phùng,
160. Gặp tuần đố lá thoả lòng tìm hoa.
Bóng hồng nhác thấy nẻo xa,
Xuân lan, thu cúc, mặn mà cả hai
Người quốc sắc, kẻ thiên tài,
Tình trong như đã, mặt ngoài còn e.
165. Chập chờn cơn tỉnh, cơn mê,
Rốn ngồi chẳng tiện, dứt về chỉn khôn.
Bóng tà như giục cơn buồn
Khách đà lên ngựa, người còn ghé theo
Dưới dòng nước chảy trong veo,
170. Bên cầu tơ liễu bóng chiều thướt tha.

Hồi 03

Mơ chị Đạm Tiên mộng đề thơ mười vận
Nhớ chàng Kim Trọng mong đính ước trăm năm
(Câu 171-238)
Kiều từ trở gót trướng hoa
Mặt trời gác núi chiêng đà thu không
Gương Nga chênh chếch dòm song
Vàng gieo ngấn nước, cây lồng bóng sân
175. Hải đường lả ngọn đông lân,
Giọt sương gieo nặng, cành xuân là đà
Một mình lặng ngắm bóng Nga
Rộn đường gần với nổi xa bời bời:
Người mà đến thế thì thôi,
180. Đời phồn hoa cũng là đời bỏ đi
Người đâu gặp gỡ làm chi,
Trăm năm biết có duyên gì hay không?
Ngổn ngang trăm mối tơ lòng,
Nên câu tuyệt diệu ngụ trong tính tình
185. Chênh chênh bóng nguyệt xế mành
Tựa ngồi bên triện, một mình thiu thiu.
Thoắt đâu thấy một tiểu kiều,
Có chiều phong vận, có chiều thanh tân
Sương in mặt, tuyết pha thân,
190. Sen vàng lãng đãng, như gần như xa
Rước mầng, đón hỏi dò la:
Đào Nguyên lạc lối đâu mà đến đây?
Thưa rằng: Thanh khí, xưa nay,
Mới cùng nhau lúc ban ngày đã quên?
195. Hàn gia ở mái tây thiên,
Dưới dòng nước chảy, bên trên có cầu
Mấy lòng hạ cố đến nhau,
Mấy lời hạ tứ ném châu gieo vàng.
Vâng trình hội chủ xem tường,
200. Mà xem trong sổ đoạn trường có tên
Âu đành quả kiếp nhân duyên,
Cũng người một hội, một thuyền đâu xa.
Này mười bài mới, mới ra,
Câu thần lại mượn bút hoa vẽ vời.
205. Kiều vâng lĩnh ý đề bài,
Tay tiên một vẫy, đủ mười khúc ngâm
Xem thư nấc nở khen thầm:
Giá đành tú khẩu, cẩm tâm khác thường!
Ví đem vào tập đoạn trường,
210. Thì treo giải nhất, chi nhường cho ai!
Thềm hoa khách đã trở hài,
Nàng còn cầm lại một hai tự tình
Gió đâu sịch bức mành mành,
Tỉnh ra mới biết rằng mình chiêm bao
215. Trông theo nào thấy đâu nào,
Hương thừa dường hãy ra vào đâu đây.
Một mình lưỡng lự canh chầy,
Đường xa, nghĩ nỗi sau này mà kinh!
Hoa trôi, bèo giạt, đã đành,
220. Biết duyên mình, biết phận mình, thế thôi!
Nỗi riêng lớp lớp sóng giồi,
Nghĩ đòi cơn, lại sụt sùi đòi cơn
Giọng Kiều rền rỉ trướng loan,
Nhà huyên chợt tỉnh, hỏi: Cơn cớ gì?
225. Cớ sao trằn trọc canh khuya,
Màu hoa lê hãy đầm đìa giọt mưa?
Thưa rằng: Chút phận ngây thơ,
Dưỡng sinh đòi nợ tóc tơ chưa đền
Buổi ngày chơi mả Đạm Tiên,
230. Nhắp đi, thoắt thấy ứng liền chiêm bao
Đoạn trường là số thế nào?
Bài ra thế ấy, vịnh vào thế kia
Cứ trong mộng triệu mà suy
Phận con thôi có ra gì mai sau!
235. Dạy rằng: Mộng triệu cứ đâu?
Bỗng không mua não chuốc sầu, nghĩ nao!
Vâng lời khuyên giải thấp cao
Chưa xong điều nghĩ, đã đào mạch Tương

Hồi 04

Đây đó đồng tâm, cầu Lam đã tiện nẻo
Vui cười đứng mực, ngọc bích vẫn nguyên mầu
(Câu 239-526)
Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng
240. Nách tường bông liễu bay sang láng giềng
Hiên tà bóng gác nghiêng nghiêng
Nỗi riêng, riêng chạnh tắc riêng một mình.
Cho hay là giống hữu tình
Đố ai gỡ mối tơ mành cho xong
245. Chàng Kim từ lại thư song
Nỗi nàng canh cánh bên lòng biếng khuây
Sầu đong càng lắc càng đầy,
Ba thu dọn lại một ngày dài ghê!
Mây tần khoá kín song the
250. Bụi hồng lẽo đẽo đi về chiêm bao
Tuần trăng khuyết, đĩa dầu hao,
Mặt mơ tưởng mặt, lòng ngao ngán lòng.
Buồng văn hơi lạnh như đồng
Trúc se ngọn thỏ, tơ trùng phím loan
255. Mành Tương phơn phớt gió đàn
Hương gây mùi nhớ, trà khan giọng tình:
Ví chăng duyên nợ ba sinh,
Làm chi những thói khuynh thành trêu ngươi?
Bâng khuâng nhớ cảnh, nhớ người,
260. Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi
Một vùng cỏ mọc xanh rì,
Nước ngâm trong vắt, thấy gì nữa đâu!
Gió chiều như gợi cơn sầu
Vi lô hiu hắt như mầu khơi trêu
265. Nghề riêng nhớ ít, tưởng nhiều,
Xăm xăm đè nẻo Lam Kiều dần sang
Thâm nghiêm, kín cổng, cao tường,
Cạn dòng lá thắm, dứt đường chim xanh.
Lơ thơ tơ liễu buông mành
270. Con oanh học nói trên cành mỉa mai
Mấy lần cửa đóng then cài
Đầy thềm hoa rụng, biết người ở dâu?
Tần ngần đứng suốt giờ lâu
Dạo quanh chợt thấy mái sau có nhà
275. Là nhà Ngô Việt thương gia,
Buồng không để đó, người xa chưa về
Lấy điều du học hỏi thuê
Túi đàn, cặp sách, đề huề dọn sang
Cỏ cây, cỏ đá sẵn sàng
280. Có hiên Lãm Thuý, nét vàng chưa phai.
Mầng thầm chốn ấy chữ bài
Ba sinh âu hẳn duyên Trời chi đây!
Song hồ nửa khép cánh mây
Tường đông ghé mắt ngày ngày hằng trông
285. Tấc gang đồng toả nguyên phong
Tịt mù nào thấy bóng hồng vào ra
Nhẫn từ quán khách lân la,
Tuần trăng thấm thoát nay đà thêm hai
Cách tường phải buổi êm trời,
290. Dưới đào đường có bóng người thướt tha
Buông cầm, xóc áo, vội ra,
Hương còn thơm nức, người đà vắng tanh
Lần theo tường gấm dạo quanh
Trên đào nhác thấy một cành kim thoa
295. Giơ tay với lấy về nhà:
Này trong khuê các, đâu mà đến đây?
Gẫm âu người ấy, báu này
Chẳng duyên chưa dễ vào tay ai cầm!
Liền tay ngắm nghía biếng nằm
300. Hãy còn thoang thoảng hương trầm chưa phai.
Tan sương đã thấy bóng người
Quanh tường ra ý tìm tòi ngẩn ngơ
Sinh đà có ý đợi chờ,
Cách tường lên tiếng xa đưa ướm lòng:
305. Thoa này bắt được hư không,
Biết đâu Hợp Phố mà mong châu về?
Tiếng Kiều nghe lọt bên kia:
Ơn lòng quân tử sá gì của rơi,
Chiếc thoa nào của mấy mươi,
310. Mà lòng trọng nghĩa, khinh tài xiết bao!
Sinh rằng: Lân lý ra vào,
Gần đây nào phải người nào xa xôi
Được rày nhờ chút thơm rơi
Kể đà thiểu não lòng người bấy nay!
315. Bấy lâu mới được một ngày
Dừng chân gạn chút niềm tây gọi là.
Vội về thêm lấy của nhà,
Xuyến vàng đôi chiếc, khăn là một vuông
Bậc mây đón bước ngọn tường,
320. Phải người hôm nọ rõ ràng chẳng nhe!
Sượng sùng giữ ý rụt rè
Kẻ nhìn rõ mặt, người e cúi đầu
Rằng: Từ ngẫu nhĩ gặp nhau,
Thầm trông, trộm nhớ, bấy lâu đã chồn
325. Xương mai tính đã rũ mòn
Lần lừa ai biết hãy còn hôm nay!
Tháng tròn như gửi cung mây
Trần trần một phận ấp cây đã liều!
Tiện đây xin một hai điều,
330. Đài gương soi đến dấu bèo cho chăng!
Ngần ngừ nàng mới thưa rằng:
Thói nhà băng tuyết, chất hằng phỉ phong
Dầu khi lá thắm chỉ hồng
Nên chăng thì cũng tại lòng mẹ cha
335. Nặng lòng xót liễu vì hoa
Trẻ thơ đã biết đâu mà dám thưa!
Sinh rằng: Rày gió, mai mưa
Ngày xuân đã dễ tình cờ mấy khi!
Dù chăng xét tấm tình si
340. Thiệt đây mà có ích gì đến ai?
Chút chi gắn bó một hai
Cho đành rồi sẽ liệu bài mối manh
Khuôn thiêng dầu phụ tấc thành
Cũng liều bỏ quá xuân xanh một đời
345. Lượng xuân dầu quyết hẹp hòi
Công đeo duổi chẳng thiệt thòi lắm ru!
Lặng nghe lời nói như ru
Chiều xuân dễ khiến, nét thu ngại ngùng
Rằng: Trong buổi mới lạ lùng,
350. Nể lòng có lẽ cầm lòng cho đang!
Đã lòng quân tử đa mang
Một lời vâng tạc đá vàng thuỷ chung.
Được lời như cởi tấm lòng
Giở kim thoa với khăn hồng trao tay
355. Rằng: Trăm năm cũng từ đây,
Của tin, gọi một chút này làm ghi.
Sẵn tay khăn gấm, quạt quì,
Với cành thoa ấy tức thì đổi trao
Một lời gắn bó tất giao
360. Mái sau dường có xôn xao tiếng người
Vội vàng lá rụng hoa rơi
Chàng về viện sách, nàng dời lầu trang
Từ phen đá biết tuổi vàng
Tình càng thắm thía dạ càng ngẩn ngơ
365. Sông Tương một dải nông sờ
Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia
Một tường tuyết trở sương che
Tin xuân đâu dễ đi về cho năng
Lần lần ngày gió đêm trăng
370. Thưa hồng, rậm lục, đã chừng xuân qua
Ngày vừa sinh nhật ngoại gia,
Trên hai đường, dưới nữa là hai em
Tưng bừng sắm sửa áo xiêm
Biện dâng một lễ xa đem tấc thành
375. Nhà lan thanh vắng một mình
Ngẫm cơn hội ngộ đã đành hôm nay
Thì trân thức thức sẵn bày
Gót sen thoăn thoắt dạo ngay mái tường
Cách hoa sẽ đặng tiếng vàng
380. Dưới hoa đã thấy có chàng đứng trông
Trách lòng hờ hững với lòng
Lửa hương chốc để lạnh lùng bấy lâu
Những là đắp nhớ đổi sầu
Tuyết sương nhuốm nửa mái đầu hoa râm.
385. Nàng rằng: Gió bắt mưa cầm,
Đã cam tệ với tri âm bấy chầy
Vắng nhà được buổi hôm nay
Lấy lòng gọi chút ra đây tạ lòng.
Lần theo núi giả đi vòng,
390. Cuối tường dường có nẻo thông mới rào;
Xắn tay mở khoá động Đào,
Rẽ mây trong tỏ lối vào Thiên Thai.
Mặt nhìn mặt, càng thêm tươi
Bên lời vạn phúc, bên lời hàn huyên
395. Sánh vai về chốn thủ hiên
Góp lời phong nguyệt, nặng nguyền non sông
Trên yên bút giá thi đồng
Đạm thanh một bức tranh tùng treo lên
Phong sương được vẻ thiên nhiên
400. Mặt khen nét bút càng nhìn càng tươi
Sinh rằng: Phác hoạ vừa rồi
Phẩm đề xin một vài lời thêm hoa.
Tay tiên gió táp mưa sa,
Khoảng trên, dừng bút thảo và bốn câu
405. Khen: Tài nhả ngọc phun châu,
Nàng Ban, ả Tạ cũng đâu thế vầy!
Kiếp tu xưa ví chưa dày,
Phúc nào nhắc được giá này cho ngang!
Nàng rằng: Trộm liếc dung quang,
410. Chẳng sân ngọc bội thời phường Kim Môn
Nghĩ mình phận mỏng cánh chuồn
Khuôn xanh biết có vuông tròn mà hay?
Nhớ từ năm hãy thơ ngây,
Có người tướng sĩ đoán ngay một lời:
415. Anh hoa phát tiết ra ngoài
Nghìn thu bạc mệnh một đời tài hoa
Trông người lại nghĩ đến ta
Một dày, hai mỏng, biết là có nên?
Sinh rằng: Giải cấu là duyên,
420. Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều
Ví dầu giải kết đến điều
Thì đem vàng đá mà liều với thân.
Đủ điều trung khúc ân cần
Lòng xuân phơi phới, chén xuân tàng tàng
425. Ngày vui ngắn chẳng đầy gang
Trông ra ác đã ngậm gương non đoài
Vắng nhà chẳng tiện ngồi dai
Giã chàng, nàng mới kíp dời song sa
Đến nhà vừa thấy tin nhà
430. Hai thân còn giở tiệc hoa chưa về
Cửa ngoài vội rủ rèm the
Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình
Nhặt thưa gương giọi đầu cành
Ngọn đèn trông lọt trướng huỳnh hắt hiu
435. Sinh vừa tựa án thiu thiu
Giở chiều như tỉnh, giở chiều như mê
Tiếng sen sẽ động giấc hoè
Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần
Bâng khuâng đỉnh Giáp non Thần
440. Còn ngờ giấc mộng đêm xuân mơ màng
Nàng rằng: Khoảng vắng đêm trường,
Vì hoa nên phải đánh đường tìm hoa
Bây giờ rõ mặt mặt đôi ta
Biết đâu rồi nữa chẳng là chiêm bao?
445. Vội mầng làm lễ rước vào
Đài sen nối sáp, song đào thêm hương
Tiên thề cùng thảo một trương
Tóc mây một món, dao vàng chia đôi
Vầng trăng vằng vặc giữa trời
450. Đinh ninh hai miệng một lời song song
Tóc tơ căn vặn tấc lòng
Trăm năm tạc một chữ đồng đến xương
Chén hà sánh giọng quỳnh tương
Dải là hương lộn bình gương bóng lồng
455. Sinh rằng: Gió mát trăng trong
Bấy lâu nay một chút lòng chưa cam;
Chày sương chưa nên cầu Lam
Sợ lần khân quá ra sàm sỡ chăng?
Nàng rằng: Hồng diệp, xích thằng
460. Một lời cũng đã tiếng rằng tương tri
Đừng điều nguyệt nọ hoa kia
Ngoài ra ai lại tiếc gì với ai.
Rằng: Nghe nổi tiếng Cầm đài
Nước non luống những lắng tai Chung Kỳ
465. Thưa rằng: Tiện kỹ sá chi!
Đã lòng dạy đến, dạy thì phải vâng.
Hiên sau treo sẵn cầm trăng
Vội vàng sinh đã tay nâng ngang mày
Nàng rằng: Nghề mọn riêng tay
470. Làm chi cho bận lòng này lắm thân?
So dần dây vũ dây văn
Bốn dây to nhỏ theo vần cung thương
Khúc đâu Hán Sở chiến trường
Nghe ra tiếng sắt tiếng vàng chen nhau
475. Khúc đâu Tư mã phượng cầu
Nghe ra như oán như sầu phải chăng?
Kê Khang này khúc Quảng Lăng
Một rằng Lưu thuỷ, hai rằng Hành vân
Quá quan này khúc Chiêu Quân
480. Nửa phần luyến chúa, nửa phần tư gia
Trong như tiếng hạc bay qua
Đục như tiếng suối mới xa nửa vời
Tiếng khoan như gió thoảng ngoài,
Tiếng mau sầm sập như trời đổ mưa
485. Ngọn đèn khi tỏ khi mờ
Khiến người ngồi đó cũng ngơ ngẩn sầu
Khi tựa gối, khi cúi đầu
Khi vò chín khúc, khi chau đôi mày
Rằng: Hay thì thật là hay,
490. Nghe ra ngậm đắng, nuốt cay thế nào!
So chi những bậc tiêu tao
Dột lòng mình cũng nao nao lòng người
Rằng: Quen mất nết đi rồi
Tẻ vui thôi cũng tính trời biết sao!
495. Lời vàng vâng lĩnh ý cao,
Hoạ dần dần bớt chút nào được không.
Hoa hương càng tỏ thức hồng
Đầu mày, cuối mắt, càng nồng tấm yêu
Sóng tình dường đã xiêu xiêu
500. Xem trong âu yếm có chiều lả lơi
Thưa rằng: Đừng lấy làm chơi,
Để cho thưa hết một lời đã nao!
Vẻ chi một đoá yêu đào
Vườn hồng chi dám ngăn rào chim xanh
505. Đã cho vào bậc bố kinh
Đạo tòng phu, lấy chữ trinh làm đầu
Ra tuồng trên Bộc trong dâu
Thì con người ấy ai cầu làm chi!
Phải điều ăn xổi ở thì
510. Tiết trăm năm, nỡ bỏ đi một ngày!
Ngẫm duyên kỳ ngộ xưa nay
Lứa đôi ai lại đẹp tày Thôi, Trương
Mây mưa đánh đổ đá vàng
Quá chiều nên đã chán chường yến anh
515. Trong khi chắp cánh liền cành
Mà lòng rẻ rúng đã đành một bên!
Mái tây để lạnh hương nguyền,
Cho duyên đằm thắm ra duyên bẽ bàng
Gieo thoi trước chẳng giữ giàng
520. Để sau nên thẹn cùng chàng bởi ai?
Vội chi ép liễu hoa nài
Còn thân còn một đền bồi có khi.
Thấy lời đoan chính dễ nghe
Chàng càng thêm nể, thêm vì mười phân.
525. Bóng tàu vừa lạt vẻ ngân
Tin đâu đã thấy cửa ngăn gọi vào.

Hồi 05

Sét đánh tin đưa chàng Kim vội về hộ táng
Xuân tươi mộng vỡ, Nàng Kiều đẫm lệ đau thương!
(Câu 527-570)
Nàng thì vội trở buồng thêu
Sinh thì dạo gót sân đào vội ra
Cửa sài vừa ngỏ then hoa
530. Gia đồng vào gởi thư nhà mới sang
Đem tin thúc phụ từ đường
Bơ vơ lữ thấn tha phương đề huề
Liêu Dương cách trở sơn khê
Xuân đường kíp gọi Sinh về hộ tang
535. Mảng tin xiết nỗi kinh hoàng
Băng mình lẻn trước đài trang tự tình
Gót đầu mọi nỗi đinh ninh
Nỗi nhà tang tóc, nỗi mình xa xôi:
Sự đâu chưa kịp đôi hồi,
540. Duyên đâu chưa kịp một lời trao tơ
Trăng thề còn đó trơ trơ
Dám xa xôi mặt, mà thưa thớt lòng
Ngoài nghìn dặm chốc ba đông
Mối sầu khi gỡ cho xong còn chầy!
545. Gìn vàng giữ ngọc cho hay
Cho đành lòng kẻ chưng mây cuối trời.
Tai nghe ruột rối bời bời
Ngập ngừng nàng mới giãi lời trước sau:
Ông tơ gàn quải chi nhau
550. Chưa vui sum hợp đã sầu chia phôi!
Cùng nhau trót đã nặng lời
Dẫu thay mái tóc, dám rời lòng tơ!
Quản bao tháng đợi năm chờ
Nghĩ người ăn gió nằm mưa xót thầm
555. Đã nguyền hai chữ đồng tâm
Trăm năm thề chẳng ôm cầm thuyền ai
Còn non, còn nước, còn dài,
Còn về, còn nhớ đến người hôm nay.
Dùng dằng chưa nõ rời tay
560. Vầng đông trông đã đứng ngay mái nhà
Ngại ngùng một bước một xa
Một lời trân trọng, châu sa mấy hàng
Buộc yên, quảy gánh, vội vàng
Mối sầu xẻ nửa, bước đường chia hai
565. Buồn trông phong cảnh quê người
Đầu cành quyên nhặt, cuối trời nhạn thưa
Não người cữ gió tuần mưa
Một ngày nặng gánh tương tư một ngày.
Nàng còn đứng tựa hiên tây
570. Chín hồi vấn vít như vầy mối tơ.

Hồi 06

Nhũng lại tham quan. Vương ông hàm oan chịu tội,
Bán mình chuộc bố. Nàng Kiều lỡ bước sa cơ!
(Câu 571-694)
Trông chừng khói ngất song thưa
Hoa trôi trác thắm, liễu xơ xác vàng
Tần ngần dạo ngót lầu trang
Một đoàn mầng thọ ngoại hương mới về
575. Hàn huyên chưa kịp dãi dề
Sai nha bỗng thấy bốn bề xôn xao:
Người nách thước, kẻ tay đao,
Đầu trâu, mặt ngựa, ào ào như sôi
Già giang một lão một trai
580. Một dây vô lại buộc hai thâm tình
Đầy nhà vang tiếng ruồi xanh
Rụng rời khung cửi, tan tành gói may.
Đồ tế nhuyễn, của riêng tây
Sạch sành sanh vét cho đầy túi tham
585. Điều đâu bay buộc ai làm?
Này ai đan dậm, giật giàm bỗng dưng?
Hỏi ra sau mới biết rằng:
Phải tên xưng xuất tại thằng bán tơ.
Một nhà hoảng hốt, ngẩn ngơ
590. Tiếng oan dậy đất, án ngờ loà mây
Hạ từ van lạy suốt ngày,
Điếc tai lân tuất, phũ tay tồi tàn
Rường cao rút ngược dây oan,
Dẫu là đá cũng nát gan lọ người!
595. Mặt trông đau đớn rụng rời
Oan này còn một kêu Trời nhưng xa
Một ngày lạ thói sai nha
Làm cho khốc hại chẳng qua vì tiền
Sao cho cốt nhục vẹn tuyền?
600. Trong khi ngộ biến tòng quyền biết sao?
Duyên hội ngộ, đức cù lao
Bên tình, bên hiếu, bên nào nặng hơn?
Để lời thệ hải minh sơn
Làm con trước phải đền ơn sinh thành
605. Quyết tình, nàng mới hạ tình:
Rẽ cho để thiếp bán mình chuộc cha!
Họ Chung có kẻ lại già,
Cũng trong nha dịch, lại là từ tâm,
Thấy nàng hiếu trọng tình thâm
610. Vì nàng, nghĩ cũng thương thầm xót vay
Tính bài lót đó luồn đây,
Có ba trăm lượng, việc này mới xuôi,
Hãy về tạm phó giam ngoài,
Dặn nàng qui liệu trong đôi ba ngày.
615. Thương lòng con trẻ thơ ngây
Gặp cơn vạ gió, tai bay bất kỳ.
Đau lòng tử biệt sinh ly!
Thân còn chẳng tiếc, tiếc gì đến duyên!
Hạt mưa sá nghĩ phận hèn
620. Liệu đem tấc cỏ quyết đền ba xuân
Sự lòng ngỏ với băng nhân
Tin sương đồn đại, xa gần xôn xao
Gần miền có một mụ nào
Đưa người viễn khách tìm vào vấn danh
625. Hỏi tên rằng: Mã Giám Sinh;
Hỏi quê, rằng: Huyện Lâm Thanh cũng gần
Quá niên trạc ngoại tứ tuần,
Mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao
Trước thầy, sau tớ, xôn xao
630. Nhà băng đưa mối, rước vào lầu trang
Ghế trên ngồi tót sỗ sàng;
Buồng trong mối đã giục nàng kíp ra
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàng
635. Ngại ngùng dín gió e sương
Ngừng hoa bóng thẹn, trông gương mặt dày
Mối càng vén tóc bắt tay
Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai
Đắn đo cân sắc cân tài
640. Ép cung cầm nguyệt, thử bài quạt thơ
Mặn nồng một vẻ một ưa
Bằng lòng khách mới tuỳ cơ dặt dìu
Rằng: Mua ngọc đến Lam Kiều,
Sính nghi xin dạy bao nhiêu cho tường.
645. Mối rằng: Đáng giá nghìn vàng,
Dớp nhà nhờ lượng người thương dám nài!
Cò kè bớt một thêm hai
Giờ lân ngã giá vàng ngoài bốn trăm
Một lời thuyền đã êm dầm
650. Hãy đưa canh thiếp trước cầm làm ghi
Định ngày nạp thái vu quy
Tiền lưng đã có, việc gì chẳng xong!
Một lời cậy với Chung công,
Khất từ tạm lĩnh Vương ông về nhà
655. Thương tình con trẻ cha già
Nhìn nàng, ông những máu sa, ruột dầu
Nuôi con những ước về sau
Trao tơ phải lứa, gieo cầu đáng nơi
Trời làm chi cực bấy trời!
660. Này ai vu thác, cho người hợp tan?
Búa rìu bao quản thân tàn,
Nỡ đày đọa trẻ, càng oan khốc già
Một lần sau trước cũng là
Thôi thì mặt khuất, chẳng thà lòng đau!
665. Theo lời càng chảy dòng châu
Liều mình, ông đã gieo đầu tường vôi
Vội vàng kẻ giữ người coi
Nhỏ to, nàng lại tìm lời khuyên can:
Vẻ chi một mảnh hồng nhan
670. Tóc tơ chưa chút đền ơn sinh thành
Dâng thư đã thẹn nàng Oanh,
Lại thua ả Lý bán mình hay sao?
Cỗi xuân tuổi hạc càng cao,
Một cây gánh vác biết bao nhiêu cành
675. Lòng tơ dầu chẳng dứt tình
Gió mưa âu hẳn tan tành nước non
Thà rằng liều một thân con
Hoa dù rã cánh, lá còn xanh cây
Phận sao đành vậy cũng vầy
680. Cầm như chẳng đậu những ngày còn xanh
Cũng đừng tính quẩn lo quanh
Tan nhà là một, thiệt mình là hai.
Phải lời ông cũng êm tai
Nhìn nhau giọt ngắn, giọt dài ngổn ngang
685. Mái ngoài họ Mã vừa sang
Tờ hoa đã ký, cân vàng mới trao
Trăng già độc điạ làm sao!
Cầm dây chẳng lựa, buộc vào tự nhiên!
Trong tay đã sẵn đồng tiền
690. Dầu lòng đổi trắng thay đen khó gì,
Họ Chung ra sức giúp vì!
Lễ tâm đã đặt, tụng kỳ cũng xong
Việc nhà đã tạm thong dong
Tinh kỳ giục giã đã mong độ về

Hồi 07

Thân thiếp đành liều, cho trọn đạo hiếu,
Duyên em mong cậy, để trọn chữ tình
(Câu 695-802)
695. Một mình nàng, ngọn đèn khuya
Áo dầm giọt lệ, tóc se mái sầu
Phận dầu, dầu vậy cũng dầu
Xót lòng đeo đẳng bấy lâu một lời!
Công trình kể biết mấy mươi
700. Vì ta khắng khít cho người dở dang
Thề hoa chưa ráo chén vàng
Lỗi thề thôi đã phủ phàng với hoa!
Trời Liêu non nước bao xa,
Nghĩ đâu rẽ cửa, chia nhà tự tôi!
705. Biết bao duyên nợ thề bồi
Kiếp này thôi thế thì thôi còn gì?
Tái sinh chưa dứt hương thề,
Làm thân trâu ngựa đền nghì trúc mai
Nợ tình chưa trả cho ai
710. Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan!
Nỗi riêng, riêng những bàn hoàn
Dầu chong trắng dã, lệ tràn thấm khăn
Thuý Vân chợt tỉnh giấc xuân
Dưới đèn ghé đến ân cần hỏi han:
715. Cơ trời dâu bể đa đoan
Một nhà để chị riêng oan một mình
Cớ gì ngồi nhẫn tàn canh
Nỗi riêng còn mắc với tình chi đây?
Rằng: Lòng đương thổn thức đầy,
720. Tơ duyên còn vướng mối này chưa xong
Hở môi ra cũng thẹn thùng
Để lòng thì phụ tấm lòng với ai!
Cậy em, em có chịu lời
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa
725. Giữa đường đứt gánh tương tư
Giao loan chắp mối tơ thừa mặc em
Kể từ khi gặp chàng Kim,
Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề
Sự đâu sóng gió bất kỳ
730. Hiếu tình có lẽ hai bề vẹn hai?
Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ, thay lời nước non
Chị dầu thịt nát xương mòn
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây
735. Chiếc thoa với bức tờ mây
Duyên này thì giữ, vật này của chung
Dầu em nên vợ, nên chồng,
Xót người mệnh bạc, ắt lòng chẳng quên
Mất người còn chút của tin
740. Phím đàn với mảnh hương nguyền ngày xưa
Mai sau, dầu có bao giờ,
Đốt lò hương ấy, so tơ phím này;
Trông ra ngọn cỏ lá cây
Thấy hiu hiu gió thì hay chị về
745. Hồn còn mang nặng lời thề
Nát thân bồ liễu, đền nghì trúc mai
Dạ đài cách mặt khuất lời
Rảy xin chén nước cho người thác oan
Bây giờ trâm gãy bình tan
750. Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân!
Trăm nghìn gửi lạy tình quân!
Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi
Phận sao phận bạc như vôi?
Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng
755. Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!
Thôi thôi! Thiếp đã phụ chàng từ đây!
Cạn lời, hồn ngất máu say
Một hơi lạng ngắt, đôi tay lạnh đồng
Xuân huyên chợt tỉnh giấc nồng
760. Một nhà tấp nập, kẻ trong người ngoài
Kẻ thang, người thuốc bời bời
Mới giầu cơn vựng, chưa phai giọt hồng
Hỏi: Sao ra sự lạ lùng?
Kiều càng nức nở, mở không ra lời
765. Nỗi nàng, Vân mới rỉ tai:
Chiếc vành này với tờ bồi ở đây…
Này cha làm lỗi duyên mày,
Thôi thì nỗi ấy sau này đã em!
Vì ai rụng cải, rơi kim
770. Để còn bèo nổi, mây chìm vì ai?
Lời con dặn lại một hai
Dẫu mòn bia đá, dám sai tấc vàng!
Lạy thôi, nàng lại rén chiềng:
Nhờ cha trả được nghĩa chàng cho xuôi
775. Sá chi thân phận tôi đòi
Dẫu rằng xương trắng quê người, quản đâu!
Xiết bao kể nỗi thảm sầu!
Khắc canh đã giục nam lâu mấy hồi
Kiệu hoa đâu đã đến ngoài,
780. Quản huyền đâu đã giục người sinh ly
Đau lòng kẻ ở, người đi
Lệ rơi thấm đá, tơ chia rũ tằm
Trời hôm, mây kéo tối rầm
Dầu dầu ngọn cỏ, đầm đầm cành sương
785. Rước nàng về đến trú phường,
Bốn bề xuân toả, một nàng ở trong
Ngập ngừng thẹn lục e hồng
Nghĩ lòng, lại xót xa lòng đòi phen
Phẩm tiên rơi đến tay hèn
790. Hoài công nắng giữ mưa gìn với ai!
Biết thân đến bước lạc loài
Nhị đào thà bẻ cho người tình chung!
Vì ai ngăn đón gió đông
Thiệt lòng khi ở, đau lòng khi đi
795. Trùng phùng dầu hoạ có khi
Thân này thôi có còn gì mà mong!
Đã sinh ra số long đong,
Còn mang lấy kiếp má hồng được sao?
Trên yên sẵn có con dao
800. Giấu cầm nàng đã gói vào chéo khăn
Phòng khi nước đã đến chân,
Dao này thì liệu với thân sau này.

Hồi 08

Nhờ cha đền trả nghĩa chàng, hở môi nhưng thẹn
Nghĩ phận càng căm nỗi khách, chữ tiết bỏ đi!
(Câu 803-918)
Đêm thu một khắc một chầy,
Bâng khuâng như tỉnh như say một mình
805. Chẳng ngờ gã Mã Giám Sinh,
Vẫn là một đứa phong tình đã quen
Quá chơi lại gặp hồi đen
Quen mồi lại kiếm ăn miền nguyệt hoa
Lầu xanh có mụ Tú Bà,
810. Làng chơi đã trở về già hết duyên
Tình cờ chẳng hẹn mà nên
Mạt cưa mướp đắng, đôi bên một phường
Chung lưng mở một ngôi hàng
Quanh năm buôn phấn bán hương đã lề
815. Dạo tìm khắp chợ thì quê
Giả danh hầu hạ, dạy nghề ăn chơi
Rủi may, âu cũng sự trời
Đoạn trường lại chọn mặt người vô duyên
Xót nàng chút phận thuyền quyên
820. Cành hoa đem bán vào thuyền lái buôn
Mẹo lừa đã mắc vào khuôn
Sính nghi rẻ giá, nghinh hôn sẵn ngày
Mầng thầm cờ đã đến tay
Càng nhìn vẻ ngọc, càng say khúc vàng
825. Đã nên quốc sắc, thiên hương
Một cười này hẳn nghìn vàng chẳng ngoa!
Về đây nước trước bẻ hoa
Vương tôn, quý khách, ắt là đua nhau
Hẳn ba trăm lạng kém đâu
830. Cũng đà vừa vốn, còn sau là lời.
Miếng ngon kề đến tận nơi
Vốn nhà cũng tiếc, của trời cũng tham
Đào tiên đã bén tay phàm
Thì vin cành quít cho cam sự đời
835. Dưới trần mấy mặt làng chơi,
Chơi hoa, đã dễ mấy người biết hoa!
Nước vỏ lựu, máu mào gà
Mượn màu chiêu tập lại là còn nguyên
Mập mờ đánh lận con đen,
840. Bao nhiêu cũng bấy nhiêu tiền, mất chi?
Mụ già hoặc có điều gì
Liều công mất một buổi quì mà thôi
Vả đây đường sá xa xôi
Mà ta bất động, nửa người sinh nghi.
845. Tiếc thay một đoá trà mi!
Con ong đã mở đường đi lối về
Một cơn mưa gió nặng nề
Thương gì đến ngọc, tiếc gì đến hương
Đêm xuân một giấc mơ màng
850. Đuốc hoa để đó, mặc nàng nằm trơ
Giọt riêng tầm tã tuôn mưa
Phần căm nỗi khách, phần dơ nỗi mình
Tuồng chi là giống hôi tanh!
Thân nghìn vàng để ô danh má hồng!
855. Thôi còn chi nữa mà mong
Đời người thôi thế là xong một đời!
Giận duyên, tủi phận, bời bời
Cầm dao, nàng đã toan bài quyên sinh
Nghĩ đi nghĩ lại một mình:
860. Một mình thì chớ, hai tình thì sao?
Sau dầu sinh sự thế nào
Truy nguyên chẳng kẻo luỵ vào song thân
Nỗi mình âu cũng giãn dần
Kíp chầy thôi cũng một lần mà thôi!
865. Những là đo đắn ngược xuôi
Tiếng gà nghe đã gáy sôi mái tường
Lầu mai vừa rúc còi sương
Mã Sinh giục giã vội vàng ra đi
Đoạn trường thay lúc phân kỳ
870. Vó câu khấp khểnh, bánh xe gập ghềnh
Bề ngoài mười dặm trường đình
Vương ông mở tiệc tiễn hành đưa theo
Ngoài thì chủ khách dập dìu
Một nhà huyên với một Kiều ở trong
875. Nhìn càng lã chã giọt hồng
Rỉ tai, nàng mới giải lòng thấp cao:
Hổ sinh ra phận thơ đào,
Công cha, nghĩa mẹ kiếp nào trả xong?
Lỡ làng nước đục, bụi trong
880. Trăm năm để một tấm lòng từ đây
Xem gương trong bấy nhiêu ngày
Thân con chẳng kẻo mắt tay bợm già:
Khi về, bỏ vắng trong nhà,
Khi vào dùng dắng, khi ra vội vàng
885. Khi ăn, khi nói lỡ làng
Khi thầy, khi tớ, xem thường, xem khinh
Khác màu kẻ quí, người thanh
Ngắm ra cho kỹ, như tình con buôn
Thôi con, còn nói chi con,
890. Sống nhờ đất khách, thác chôn quê người!
Vương bà nghe bấy nhiêu lời
Tiếng oan đã muốn vạch trời kêu lên
Vài tuần chưa cạn chén khuyên
Mái ngoài, nghỉ đã giục liền ruổi xe
895. Xót con lòng nặng chề chề
Trước yên ông đã nằn nì thấp cao:
Chúng thân yếu liễu thơ đào
Dớp nhà đến nỗi giấn vào tôi ngươi
Từ đây góc bể chân trời
900. Nắng mưa thui thủi, quê người một thân
Nghìn tầm nhờ bóng tùng quân
Tuyết sương che chở cho thân cát đằng
Cạn lời khách mới thưa rằng:
Buộc chân, thôi cũng xích thằng nhiệm trao
905. Mai sau dầu đến thế nào
Kìa gương nhật nguyệt, nọ dao quỉ thần!
Đùng đùng gió giục mây vần
Một xe trong cõi hồng trần như bay
Trông vời, gạt lệ, phân tay
910. Góc trời thăm thẳm, ngày ngày đăm đăm.
Nàng thì dặm khách xa xăm
Bạc phau cầu giá, đen rầm ngàn mây
Vi lô san sát hơi may
Một trời thu để riêng ai một người
915. Dặm khuya ngất tạnh mù khơi
Thấy trăng mà thẹn những lời non sông
Rừng thu từng biếc chen hồng
Nghe chim như nhắc tấm lòng thần hôn.

Hồi 09

Gái họ Vương thân liều dao bén,
Sách mụ Tú mẹo bịp má đào.
(Câu 919-990)
Những là lạ nước, lạ non
920. Lâm Chuy vừa một tháng tròn tới nơi
Xe châu dừng bánh cửa ngoài
Rèm trong đã thấy một người bước ra
Thoạt trông lờn lợt màu da
Ăn gì cao lớn, đẫy đà làm sao?
925. Trước xe lơi lã han chào
Vâng lời, nàng mới bước vào tận nơi
Bên thì mấy ả mày ngài
Bên thì ngồi bốn năm người làng chơi
Giữa thì hương lửa hẳn hoi
930. Trên treo một tượng trắng đôi lông mày
Lầu xanh quen thói xưa nay
Nghề này thì lấy ông này tiên sư
Hương hoa hôm sớm phụng thờ
Cô nào xấu vía, có thưa mối hàng
935. Cởi xiêm, lột áo chán chường
Trước thần, sẽ nguyện mảnh hương lầm rầm
Đổi hoa lót xuống chiếu nằm
Bướm ong bay lại ầm ầm tứ vi
Kiều còn ngơ ngẩn biết gì,
940. Cứ lời lạy xuống, mụ thì khấn ngay:
Cửa hàng buôn bán cho may
Đêm đêm hàn thực, ngày ngày nguyên tiêu
Muôn nghìn người thấy cũng yêu
Xôn xao anh yến, dập dìu trúc mai
945. Tin nhạn vẩn lá thư bài
Đưa người cửa trước, rước người cửa sau!
Lạ tai nghe chửa biết đâu
Xem tình ra cũng những màu dở dang
Lễ xong hương hoả gia đường
950. Tú Bà vắt nóc lên giường ngồi ngay
Dạy rằng: Con lạy mẹ đây,
Lạy rồi sang lạy cậu mày bên kia.
Nàng rằng: Phải bước lưu ly,
Phận hèn vâng đã cam bề tiểu tinh
955. Điều đâu lấy yến làm anh
Ngây thơ chẳng biết là danh phận gì?
Đủ điều nạp thái vu qui;
Đã khi chung chạ, lại khi đứng ngồi
Giờ ra thay bậc đổi ngôi
960. Dám xin gửi lại một lời cho minh.
Mụ nghe nàng nói hay tình
Bấy giờ mới nổi tam bành mụ lên:
Này này sự đã quả nhiên
Thôi đà cướp sống chồng min đi rồi!
965. Bảo rằng: Đi dạo lấy người
Đem về rước khách kiếm lời mà ăn
Tuồng vô nghĩa, ở bất nhân
Buồn mình trước đã tần mần thử chơi
Màu hồ đã mất đi rồi
970. Thôi thôi vốn liếng đi đời nhà ma!
Con kia đã bán cho ta
Nhập gia phải cứ phép nhà tao đây
Lão kia có giở bài bây,
Chẳng văng vào mặt mà mày lại nghe?
975. Cớ sao chịu tốt một bề
Gái tơ mà đã ngứa nghề sớm sao!
Phải làm cho biết phép tao!
Chập bì tiên, rắp sấn vào ra tay
Nàng rằng: Trời thẳm đất dày
980. Thân này đã bỏ những ngày ra đi!
Thôi thì thôi có tiếc gì!
Sẵn dao tay áo, tức thì giơ ra
Sợ gan, nát ngọc liều hoa
Mụ còn trông mặt, nàng đà quá tay
985. Thương ôi, tài sắc bậc này
Một dao oan nghiệt, dứt dây phong trần!
Nỗi oan vỡ lở xa gần
Trong nhà người chật một lầu như nêm
Nàng thì bằn bặt giấc tiên
990. Mụ thì cầm cập, mặt nhìn hồn bay

Hồi 10

Lầm tưởng thư hương, mắc mưu bợm Sở,
Thương thay phận bạc trúng kế con buôn.
(Câu 991-1122)
Vực nàng vào chốn hiên tây
Cắt người coi sóc, rước thầy thuốc men
Nào hay chưa hết trần duyên
Trong mê đường đã đứng bên một nàng
995. Rỉ rằng: Nhân quả dở dang,
Đã toan trốn nợ đoạn trường được sao!
Số còn nặng nghiệp má đào
Người dầu muốn quyết, trời nào đã cho?
Hãy xin hết kiếp liễu bồ
1000. Sông Tiền Đường sẽ hẹn hò về sau.
Thuốc thang suốt một ngày thâu
Giấc mê nghe đã giầu giầu vừa tan
Tú Bà chực sẵn bên màn
Lựa lời khuyên giải mơn man gỡ dần:
1005. Một người đễ có mấy thân!
Hoa xuân đương nhuỵ, ngày xuân còn dài
Cũng là lỡ một lầm hai
Đá vàng sao nỡ ép nài mây mưa!
Lỡ chưn trót đã vào đây
1010. Khoá buồng xuân để đợi ngày đào non
Người còn thì của hãy còn
Tìm nơi xứng đáng là con cái nhà
Làm chi tội báo oan gia
Thiệt mình mà hại đến ta hay gì?
1015. Kề tai mấy nỗi nằn nì
Nàng nghe dường cũng thị phi rạch ròi
Vả trong thần mộng mấy lời
Túc nhân âu cũng có trời ở trong
Kiếp này nợ trả chưa xong
1020. Làm chi thêm một nợ chồng kiếp sau?
Lặng nghe thấm thía gót đầu
Thưa rằng: Ai có muốn đâu thế này
Được như lời thế là may
Hẳn rằng mai có như vầy được chăng?
1025. Sợ khi ong bướm đãi đằng
Đến điều sống đục, sao bằng thác trong!
Mụ rằng: Con hãy thong dong
Phải điều lòng lại dối lòng mà chơi!
Mai sau ở chẳng như lời
1030. Trên đầu có bóng mặt rời rạng soi.
Thấy lời quyết đoán hẳn hoi
Đành lòng, nàng cũng sẽ nguôi nguôi dần
Trước lầu Ngưng Bích khoá xuân
Vẻ non xa, tấm trăng gần ở chung
1035. Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia
Bẽ bàng mây sớm đèn khuya
Nửa tình, nủa cảnh, như chia tấm lòng
Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
1040. Tin sương luống những rày trông mai chờ
Bên trời góc bể bờ vơ
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai?
Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?
1045. Sân Lai cách mấy nắng mưa?
Có khi gốc tử đã vừa người ôm
Buồn trông cửa bể chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa?
Buồn trông ngọn nước mới sa
1050. Hoa trôi man mác biết là về đâu?
Buồn trông nội cỏ dầu dầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
1055. Chung quanh những nước non người
Đau lòng lưu lạc nên vài bốn câu.
Ngậm ngùi rủ bức rèm châu
Cách tường nghe có tiếng đâu hoạ vần
Một chàng vừa trạc thanh xuân
1060. Hình dung chải chuốt, áo khăn dịu dàng
Nghĩ rằng cũng mạch thư hương
Hỏi ra mới biết rằng chàng Sở Khanh
Bóng nga thấp thoáng dưới mành
Trông nàng, chàng cũng ra tình đeo đai
1065. Than ôi! Sắc nước hương trời!
Tiếc cho đâu bỗng lạc loài đến đây!
Giá đành trông nguyệt trên mây
Hoa sao, hoa khéo đoạ đày bấy hoa?
Nỗi gan riêng giận trời già
1070. Lòng này ai tỏ cho ta, hỡi lòng?
Thuyền quyên ví biết anh hùng
Ra tay tháo cũi sổ lồng như chơi!
Song thu đã khép cánh ngoài
Tai còn động vọng mấy lời sắt đanh
1075. Nghĩ người thôi lại nghĩ mình
Cám lòng chua xót, lạt tình chơ vơ
Những là lần lữa nắng mưa
Kiếp phong trần biết bao giờ là thôi?
Đánh liều nhắn một hai lời
1080. Nhờ tay tế độ vớt người trầm luân
Mảnh tiên kể hết xa gần
Nỗi nhà báo đáp, nỗi thân lạc loài
Tan sương vừa rạng ngày mai
Tiện hồng nàng mới nhắn lời gửi sang
1085. Trời tây lãng đãng bóng vàng
Phúc thư đã thấy tin chàng đến nơi
Mở xem một bức tiên mai
Rành rành Tích Việt có hai chữ đề
Lấy trong ý tứ mà suy:
1090. Ngày hai mươi mốt, tuất thì phải chăng?
Chim hôm thoi thót về rừng
Đoá trà mi đã ngậm trăng nửa vành
Tường đông lay động bóng cành
Rẽ song đã thấy Sở Khanh lẻn vào
1095. Sượng sùng đánh dạn ra chào
Lạy thôi, nàng mới rỉ trao ân cần
Rằng: Tôi bèo bọt chút thân
Lạc đàn mang lấy nợ nần yến anh
Dám nhờ cốt nhục tử sinh
1100. Còn nhiều kết cỏ ngậm vành về sau!
Lặng ngồi lẩm nhẩm gật đầu:
Ta đây phải mượn ai đâu mà rằng!
Nàng đà biết đến ta chăng
Bể trầm luân lấp cho bằng mới thôi!
1105. Nàng rằng: Muôn sự ơn người
Thế nào xin quyết một bài cho xong.
Rằng: Ta có ngựa truy phong
Có tên dưới trướng, vốn dòng kiện nhi
Thừa cơ lẻn bước ra đi
1110. Ba mươi sáu chước, chước gì là hơn?
Dầu khi gió kép mưa đơn
Có ta đây cũng chẳng can cớ gì!
Nghe lời, nàng đã sinh nghi
Song đà quá đỗi, quản gì được thân
1115. Cũng liều nhắm mắt đưa chân
Mà xem con Tạo xoay vần đến đâu!
Cùng nhau lẻn bước xuống lầu
Song song ngựa trước, ngựa sau một đoàn
Đêm thu khắc lậu canh tàn
1120. Gió cây trút lá, trăng ngàn ngậm gương
Lối mòn cỏ lợt mùi sương
Lòng quê đi một bước đường một đau

Hồi 11

Má phấn dạn dày xót tình lưu lạc
Lầu xanh quen thói dạy bảo nghề đơ.
(Câu 1123-1274)
Tiếng gà xao xác gáy mau
Tiếng người đâu đã mái sau dậy dàng
1125. Nàng càng thổn thức gan vàng
Sở Khanh đã rẽ dây cương lối nào!
Một mình khôn biết làm sao
Dặm rừng bước thấp bước cao hãi hùng
Hoá nhi thật có nỡ lòng
1130. Làm chi giày tía, vò hồng, lắm nau!
Một đoàn đổ đến trước sau
Vuốt đâu xuống đất, cánh đâu lên trời?
Tú Bà tốc thẳng đến nơi
Hăm hăm áp điệu một hơi lại nhà
1135. Hung hăng chẳng hỏi chẳng tra
Đang tay vùi liễu giập hoa tơi bời
Thịt da ai cũng là người
Lòng nào hồng rụng thắm rời chẳng đau!
Hết lời thú phục khẩn cầu
1140. Uốn lưng thịt đổ, giập đầu máu sa
Rằng: Tôi chút phận đàn bà
Nước non lìa cửa, lìa nhà đến đây
Bây giờ sống thác ở tay
Thân này đã đến thế này thì thôi!
1145. Nhưng tôi có sá chi tôi
Phận tôi đành vậy, vốn người để đâu?
Thân lương bao quản lấm đầu
Chút lòng trinh bạch từ sau cũng chừa!
Được lời mụ mới tuỳ cơ
1150. Bắt người bảo lĩnh làm tờ cung chiêu
Bày vai có ả Mã Kiều
Xót nàng ra mới đánh liều chịu đoan
Mụ càng kể nhặt kể khoan
Gạn gùng đến mực, nồng nàn mới tha
1155. Vực nàng vào nghỉ trong nhà
Mã Kiều lại ngỏ ý ra dặn lời:
Thôi đà mắc lận thì thôi!
Đi đâu chẳng biết con người Sở Khanh?
Bạc tình nổi tiếng lầu xanh
1160. Một tay chôn giết mấy cành phù dung!
Đà đao lập sẵng chước dùng
Lạ gì một cốt một đồng xưa nay!
Có ba mươi lạng trao tay
Không dưng chi có truyện này trò kia!
1165. Rồi ra trở mặt tức thì
Bớt lời liệu chớ sân si mà đời!
Nàng rằng: Thề thốt nặng lời
Có đâu mà lại ra người hiểm sâu!
Còn đương suy trước nghĩ sau
1170. Mặt mo đã thấy ở đâu dẫn vào
Sở Khanh lên tiếng rêu rao:
Nọ nghe rằng có con nào ở đây
Phao cho quyến gió rủ mây
Hãy xem có biết mặt này là ai?
1175. Nàng rằng: Thôi thế thì thôi!
Rằng không thì cũng vâng lời là không!
Sở Khanh quát mắng đùng đùng
Bước vào vừa rắp thị hùng ra tay
Nàng rằng: Trời nhé có hay!
1180. Quyến anh, rủ yến, sự này tại ai?
Đem người giẩy xuống giếng khơi
Nói rồi, rồi lại ăn lời được ngay!
Còn tiên Tích Việt ở tay
Rõ ràng mặt ấy, mặt này chứ ai?
1185. Lời ngay, đông mặt trong ngoài
Kẻ chê bất nghĩa, người cười vô lương!
Phụ tình án đã rõ ràng
Dơ tuồng nghĩ mới kiếm đường tháo lui
Buồng riêng, riêng những sụt sùi
1190. Nghĩ thân mà lại ngậm ngùi cho thân
Tiếc thay trong giá trắng ngần!
Đến phong trần cũng phong trần như ai
Tẻ vui cũng một kiếp người
Hồng nhan phải giống ở đời mãi ru!
1195. Kiếp xưa đã vụng đường tu
Kiếp này chẳng kẻo đền bù mới xuôi!
Dầu sao bình đã vỡ rồi
Lấy thân mà trả nợ đời cho xong!
Vừa tuần nguyệt sáng gương trong
1200. Tú Bà ghé lại thong dong dặn dò:
Nghề chơi cũng lắm công phu
Làng chơi ta phải biết cho đủ điều
Nàng rằng: Mưa gió dập dìu
Liều thân thì cũng phải liều thế thôi!
1205. Mụ rằng: Ai cũng như ai
Người ta ai mất tiền hoài đến đây?
Ở trong còn lắm điều hay
Nỗi đêm khép mở, nỗi ngày riêng chung
Này con thuộc lấy tấm lòng
1210. Vành ngoài bảy chữ, vành trong tám nghề
Chơi cho liễu chán hoa chê
Cho lăn lóc đá, cho mê mẩn đời
Khi khoé hạnh, khi nét ngài
Khi ngâm ngợi nguyệt, khi cười cợt hoa
1215. Đều là nghề nghiệp trong nhà
Đủ ngần ấy nết, mới là người soi.
Gót đầu vâng dạy mấy lời
Đường châu nét nguyệt, đường phai vẻ hồng
Những nghe nói, đã thẹn thùng
1220. Nước đời lắm nỗi lạ lùng khắt khe!
Xót mình cửa các buồng khuê
Vỡ lòng, học lấy những nghề nghiệp hay!
Khéo là mặt dạn mày dày!
Kiếp người đã đến thế này thì thôi!
1225. Thương thay thân phận lạc loài!
Dầu sao cũng ở tay người biết sao?
Lầu xanh mới rủ trướng đào
Càng treo giá ngọc, càng cao phẩm người
Biết bao bướm lả, ong lơi!
1230. Cuộc say đầy tháng, trận cười suốt đêm
Dập dìu lá gió cành chim
Sớm đưa Tống Ngọc, tối tìm Tràng Khanh
Khi tỉnh rượu, lúc tàn canh
Giật mình, mình lại thương mình xót xa
1235. Khi sao phong gấm rủ là
Giờ sao tan tác như hoa giữa đường?
Mặt sao dày gió dạn sương?
Thân sao bướm chán ong chường bấy thân?
Mặc người mưa Sở mây Tần
1240. Những mình nào biết có xuân là gì?
Đòi phen gió tựa hoa kề
Nửa rèn tuyết ngậm, bốn bề trăng thâu
Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu?
Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ!
1245. Đôi phen nét vẽ câu thơ
Cung cầm trong nguyệt, nước cờ dưới hoa
Vui là vui gượng kẻo là
Ai tri âm đó mặn mà với ai?
Thờ ơ gió trúc mưa mai
1250. Ngẩn ngơ trăm nỗi, giùi mài một thân
Nỗi lòng đòi đoạn xa gần
Chẳng vò mà rối, chẳng rầu mà đau!
Nhớ ơn chín chữ cao sâu
Một ngày nột ngả bóng dâu tà tà
1255. Dặm nghìn, nước thẳm, non xa
Nghĩ đâu thân phận con ra thế này?
Sân hoè đôi chút thơ ngây
Trân cam, ai kẻ đỡ thay việc mình?
Nhớ lời nguyền ước ba sinh
1260. Xa xôi ai có biết tình chăng ai?
Khi về hỏi liễu Chương Đài
Cành xuân đã bẻ cho người chuyên tay?
Tình sâu mong trả nghĩa dày
Hoa kia đã chắp cây này cho chưa?
1265. Mối tình đôi đoạn vò tơ
Giấc hương quan, luống lầm mơ canh dài
Song sa vò võ phương trời
Nay hoàng hôn đã, lại mai hôn hoàng
Lần lần thỏ bạc ác vàng
1270. Xót người trong hội đoạn tràng đòi cơn!
Đã cho lấy chữ hồng nhan
Làm cho, cho hại, cho tàn, cho cân!
Đã đầy vào kiếp phong trần
Sao cho sỉ nhục một lần mới thôi!

Hồi 12

Chốn hoa nguyệt sa cơ, Bình Khang ôm hận!
Tính phong lưu quen thói, duyên đẹp mưu se.
(Câu 1275-1366)
1275. Khách du bỗng có một người
Kỳ Tầm họ Thúc, cũng nòi thư hương
Vốn người huyện Tích, châu Thường
Theo nghiêm đường mở ngôi hàng Lâm Chuy
Hoa khôi mộ tiếng Kiều nhi
1280. Thiếp hồng tìm đến hương khuê gởi vào
Trưởng tô giáp mặt hoa đào
Vẻ nào chẳng mặn, nét nào chẳng ưa?
Hải đường mơn mởn cành tơ
Ngày xuân càng gió, càng mưa càng nồng!
1285. Nguyệt hoa, hoa nguyệt não nùng
Đêm xuân ai dễ cầm lòng được chăng?
Lạ gì thanh khí lẽ hằng
Một dây một buộc, ai giằng cho ra?
Sớm đào, tối mận lân la
1290. Trước còn trăng gió, sau ra đá vàng
Dịp đâu may mắn lạ đường!
Lại vừa gặp khoảng xuân đường lại quê
Sinh càng một tỉnh mười mê
Ngày xuân lắm lúc đi về với xuân
1295. Khi gió gác, khi trăng sân
Bầu tiên chuốc rượu, câu thần nối thơ
Khi hương sớm, khi trà trưa
Bàn vây điểm nước, đường tơ hoạ đào
Miệt mài trong cuộc truy hoan
1300. Càng quen thuộc nết, càng dan díu tình
Lạ cho cái sóng khuynh thành
Làm cho đổ quán xiêu đình như chơi
Thúc Sinh quen thói bốc rời
Trăm nghìn đổ một trận cười như không!
1305. Mụ càng tô lục, chuốt hồng
Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê
Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông
Buồng the phải buổi thong dong
1310. Thang lan, rủ bức trướng hồng tẩm hoa
Rõ màu trong ngọc trắng ngà
Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên
Sinh càng tỏ nết càng khen
Ngụ tình tay thảo một thiên luật Đường
1315. Nàng rằng: Vâng biết lòng chàng
Lời lời châu ngọc, hàng hàng gấm thêu
Hay hèn lẽ cũng nối điêu
Nỗi quê nghĩ một hai điều ngang ngang
Lòng còn gửi áng mây vàng
1320. Hoạ vần, xin hãy chịu chàng hôm nay.
Rằng: Sao nói lạ lùng thay!
Cành kia chẳng phải cỗi này mà ra?
Nàng càng ủ dột thu ba
Đoạn trường lúc ấy dở mà buồn tênh:
1325. Thiếp như hoa đã lìa cành
Chàng như con bướm lượn vành mà chơi
Chúa xuân đành đã có nơi
Ngắn ngày thôi chớ dài lời mà chi!
Sinh rằng: Từ thuở tương tri
1330. Tấm riêng, riêng những nặng vì nước non
Trăm năm tính cuộc vuông tròn
Phải dò cho đến ngọn nguồn lạch sông.
Nàng rằng: Muôn đội ơn lòng
Chút e bên thú, bên tòng dễ đâu
1335. Bình Khang nấn ná bấy lâu
Yêu hoa, yêu được một màu điểm trang
Rồi ra lở phấn phai hương
Lòng thêm giữ được thường thường mãi chăng?
Vả trong thềm quế cung trăng
1340. Chủ trương đã có chị Hằng ở trong
Bấy lâu khăng khít dải đồng
Thêm người, người cũng chia lòng riêng tây
Vẻ chi chút phận bèo mây
Làm cho bể ái, khi đầy khi vơi
1345. Trăm điều ngang ngửa vì tôi
Thân sau ai chịu tội trời ấy cho?
Như chàng có vững tay co
Mười phân cũng đắp điếm cho một vài
Thế trong dầu lớn hơn ngoài
1350. Trước hàm sư tử gửi người đằng la
Cúi đầu luồn xuống mái nhà
Giấm chua lại tội bằng ba lửa nồng
Ở trên còn có nhà thông
Lòng trên trông xuống biết lòng có thương?
1355. Xá chi liễu ngõ hoa tường
Lầu xanh lại bỏ ra phường lầu xanh!
Lại càng dơ dáng dại hình
Đành thân phận thiếp, nghĩ danh giá chàng
Thương sao cho vẹn thì thương
1360. Tính sao cho vẹn mọi đường thì vâng.
Sinh rằng: Hay nói đè chừng
Lòng đây, lòng đấy, chưa từng hay sao?
Đường xa chớ ngại Ngô Lào
Trăm điều hãy cứ trông vào một ta
1365. Đã gần chi có đường xa
Đá vàng đã quyết, phong ba cũng liều.

Hồi 13

Vệ Hoa Dương, trí lừa mụ Mã,
Thúc Kỳ Tâm, duyên kết nàng Kiều.
(Câu 1367-1466)
Cùng nhau căn dặn đến điều
Chỉ non, thề bể, nặng gieo đến lời
Nỉ non đêm ngắn tình dài
1370. Ngoài hiên thỏ đã non đoài ngậm gương
Mượn điều trúc viện thừa lương
Rước về hãy tạm giấu nàng một nơi
Chiến hoà, sắp sẵn hai bài
Cậy người thầy thợ, mượn người dò la
1375. Bán tin đến mụ Tú Bà
Thua cơ, mụ cũng cầu hoà, dám sao
Rõ ràng của dẫn tay trao
Hoàn lương một thiếp, thân vào cửa công
Công tư đôi lẽ đều xong
1380. Gót tiên phút đã thoát vòng trần ai
Một nhà sum hợp trúc mai
Càng sâu nghĩa bể, càng dài tình sông
Hương càng đượm, lửa càng nồng
Càng xôi vẻ ngọc, càng lồng màu sen
1385. Nửa năm hơi tiếng vừa quen
Sân ngô cành biếc đã chen lá vàng
Giậu thu vừa nảy giò sương
Gối yên đã thấy xuân đường đến nơi
Phong lôi nổi trận bời bời
1390. Nặng lòng e ấp, tính bài phân chia
Quyết ngay biện bạch một bề
Dạy cho má phấn lại về lầu xanh
Thấy lời nghiêm huấn rành rành
Đánh liều sinh mới lấy tình nài kêu
1395. Rằng: Con biết tội đã nhiều
Dẫu rằng sấm sét búa rìu cũng cam
Trót vì tay đã nhúng chàm
Dại rồi còn biết khôn làm sao đây!
Cùng nhau vả tiếng một ngày
1400. Ôm cầm ai nỡ đứt dây cho đành?
Lượng trên quyết chẳng thương tình
Bạc đen thôi có tiếc mình làm chi!
Thấy lời sắt đá tri tri
Sốt gan, ông mới cáo quỳ cửa công
1405. Đất bằng nổi sóng đùng đùng
Phủ đường sai lá phiếu hồng thôi tra
Cùng nhau theo gót sai nha
Song song vào trước sân hoa lạy quỳ
Trông lên mặt sắt đen sì
1410. Lập nghiêm trước đã, ra uy nặng lời
Gã kia dại nết chơi bời
Mà con người thế là người đong đưa
Tuồng gì hoa thải, hương thừa
Mượn màu son phấn đánh lừa con đen!
1415. Suy trong tình trạng bên nguyên
Bề nào thì cũng chưa yên bề nào
Phép công chiếu án luận vào
Có hai đường ấy, tính sao mặc mình
Một là cứ phép gia hình
1420. Một là lại cứ lầu xanh phó về!
Nàng rằng: Đã quyết một bề
Nhện này vương lấy tơ kia mấy lần!
Đục trong thân cũng là thân
Yếu thơ, vâng chịu trước sân lôi đình
1425. Dạy rằng: Cứ phép gia hình!
Ba cây chập lại một cành mẫu đơn
Phận đành chi dám kêu oan
Đào hoen quyên má, liễu tan tác mày
Một sân lầm cát đã đầy
1430. Gương lờ nước thuỷ, mai gầy vóc sương
Nghĩ tình chàng Thúc mà thương
Nẻo xa trông thấy lòng càng xót xa
Khóc rằng: Oan khốc vì ta!
Có nghe lời trước, chớ đà luỵ sau
1435. Cạn lòng chẳng biết nghĩ sâu
Để ai trăng tủi, hoa sầu vì ai?
Phủ đường nghe thoảng vào tai
Động lòng lại gạn đến lời riêng tây
Sụt sùi chàng mới thưa ngay
1440. Đầu đuôi kể lại sự ngày cầu thân:
Nàng đà tính trước xa gần
Từ xưa nàng đã biết thân có rày!
Tại tôi hứng lấy một tay
Để nàng cho đến nỗi này vì tôi!
1445. Nghe lời nói cũng thương lời
Dẹp uy mới dạy mở bài giải vi
Rằng: Như hẳn có thế thì
Trăng hoa, song cũng thị phi biết điều!
Sinh rằng: Chút phận bọt bèo
1450. Theo đòi vả cũng ít nhiều bút nghiên.
Cười rằng: Đã thế thì nên!
Mộc già hãy thử một thiên trình nghề.
Nàng vâng cất bút tay đề
Tiên hoa trình trước án phê xem tường
1455. Khen rằng: Giá đáng Thịnh Đường
Tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân!
Thật là tài tử giai nhân
Châu Trần còn có Châu Trần nào hơn?
Thôi đừng rước dữ cưu hờn
1460. Làm chi lỡ nhịp cho đờn ngang cung?
Đã đưa đến trước cửa công
Ngoài thì là lý, song trong là tình
Dâu con trong đạo gia đình
Thôi thì dẹp nỗi bất bình là xong!
1465. Kíp truyền sắm sửa lễ công
Kiệu hoa cất gió, đuốc hồng điểm sao.

Hồi 14

Bao nỗi yêu thương, chia ly sao nỡ?
Tấm lòng ghen tức, bưng kín ai hay?
(Câu 1467-1606)
Bày hàng cổ xuý xôn xao
Song song đưa tới trướng đào sánh đôi
Thương vì hạnh, trọng vì tài
1470. Thúc ông thôi cũng dẹp lời phong ba
Huệ lan sực nức một nhà
Từng cay đắng lại mặn mà hơn xưa
Mảng vui rượu sớm cờ trưa
Đào đà phai thắm, sen vừa nảy xanh
1475. Trướng hồ vắng vẻ đêm thanh
E tình, nàng mới bày tình riêng chung:
Phận bồ từ vẹn chữ tòng
Đổi thay nhạn yến đã hòng đầy niên
Tin nhà ngày một vắng tin
1480. Mặn tình cát luỹ, lạt tình tao khang
Nghĩ ra thật cũng nên đường
Tăm hơi, ai kẻ giữ giàng cho ta?
Trộm nghe kẻ lớn trong nhà
Ở vào khuôn phép. nói ra mối giường
1485. E thay những dạ phi thường
Dễ dò rốn biển, khôn lường đáy sông!
Mà ta suốt một năm ròng
Thế nào cũng chẳng giấu xong được nào
Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao
1490. Hoặc là trong có làm sao chăng là?
Xin chàng liệu kíp lại nhà
Trước người đẹp ý, sau ta biết tình
Đêm ngày giữ mực giấu quanh
Rày lần, mai lữa, như hình chưa thông!
1495. Nghe lời khuyên nhủ thong dong
Đành lòng sinh mới quyết lòng hồi trang
Rạng ra gửi đến xuân đường
Thúc ông cũng rội giục chàng ninh gia
Tiễn đưa một chén quan hà
1500. Xuân đình thoát đã dạo ra Cao đình
Sông Tần một giải xanh xanh
Lôi thôi bờ liễu mấy cành Dương Quan
Cầm tay dài ngắn thở than
Chia phôi ngừng chén, hợp tan nghẹn lời
1505. Nàng rằng: Non nước xa khơi
Sao cho trong ấm thì ngoài mới êm
Dễ loà yếm thắm trôn kim
Làm chi bưng mắt bắt chim khó lòng!
Đôi ta chút nghĩa đèo bòng
1510. Đến nhà, trước liệu nói sòng cho minh
Dầu khi sóng gió bất tình
Lớn ra uy lớn, tôi đành phận tôi
Hơn điều giấu ngược, giấu xuôi
Lại mang những việc tầy trời đến sau
1515. Thương nhau xin nhớ lời nhau
Năm chầy cũng chẳng đi đâu mà chầy!
Chén đưa nhớ bữa hôm nay
Chén mừng xin đợi ngày này năm sau.
Người lên ngựa, kẻ chia bào
1520. Rừng phong, thu đã nhuốm màu quan san
Dặm hồng bụi cuốn chinh an
Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh
Người về chiếc bóng năm canh
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi
1525. Vầng trăng ai xẻ làm đôi?
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường
Kể chi những nỗi dọc đường
Buồng trong này nỗi chủ trương ở nhà
Vốn dòng họ Hoạn danh gia
1530. Con quan Lại bộ tên là Hoạn Thư
Duyên Đằng thuận nẻo gió đưa
Cùng chàng kết tóc xe tơ những ngày
Ở ăn thì nết cũng hay
Nói điều ràng buộc thì tay cũng già
1535. Từ nghe vườn mới thêm hoa
Miệng người đã lắm, tin nhà thì không
Lửa tâm càng giập càng nồng
Trách người đen bạc ra lòng trăng hoa
Ví bằng thú thật cùng ta
1540. Cũng dong kẻ dưới mới là lượng trên
Dại chi chẳng giữ lấy nền
Tốt chi mà rước tiếng ghen vào mình?
Lại còn bưng bít giấu quanh
Làm chi những thói trẻ ranh nực cười!
1545. Tính rằng cách mặt, khuất lời
Giấu ta, ta cũng liệu bài giấu cho
Lo gì việc ấy mà lo
Kiến trong miệng chén có bò đi đâu?
Làm cho nhìn chẳng được nhau
1550. Làm cho đầy đoạ cất đầu chẳng lên!
Làm cho trông thấy nhãn tiền
Cho người thăm ván, bán thuyền, biết tay!
Nỗi lòng kín chẳng ai hay
Ngoài tai để mặc gió bay mái ngoài
1555. Tuần sau bỗng thấy hai người
Mách tin, ý cũng liệu bài tâng công
Tiểu thư nổi giận đùng đùng:
Gớm tay thêu dệt ra lòng trêu ngươi!
Chồng tao nào phải như ai
1560. Điều này hẳn miệng những người thị phi!
Vội vàng xuống lệnh ra uy
Đứa thì vả miệng, đứa thì bẻ răng
Trong ngoài kín mít như bưng
Nào ai còn dám nói năng một lời!
1565. Buồng đào khuya sớm thảnh thơi
Ra vào một mực nói cười như không
Đêm ngày lòng những giận lòng
Sinh đà về đến lầu hồng, xuống yên
Lời tan hợp, nỗi hàn huyên
1570. Chữ tình càng mặn, chữ duyên càng nồng
Tẩy trần vui chén thong dong
Nỗi lòng, ai ở trong lòng mà ra?
Chàng về xem ý tứ nhà
Sự mình cũng rắp lân la giãi bày
1575. Mấy phen cười nói tỉnh say
Tóc tơ bất động mảy may sự tình
Nghĩ: Đà bưng kín miệng bình
Nào ai có khảo mà mình lại xưng?
Những là e ấp dùng dằng
1580. Rút dây sợ nữa động rừng, lại thôi
Có khi vui chuyện mua cười
Tiểu thư lại giở những lời đâu đâu
Rằng: Trong ngọc đá vàng thau
Mười phần ta đã tin nhau cả mười
1585. Khen cho những miệng rông dài
Bướm ong lại đặt những lời nọ kia
Thiếp dầu vụng, chẳng hay suy
Đã dơ bụng nghĩ, lại bia miệng cười!
Thấy lời thủng thỉnh như chơi
1590. Thuận lời, chàng cũng nói xuôi đỡ đòn
Những là cười phấn cợt son
Đèn khuya chung bóng, trăng tròn sánh vai
Thú quê thuần hức bén mùi
Giếng vàng đã rụng một vài lá ngô
1595. Chạnh niềm nhớ cảnh giang hồ
Một niềm quan tái, mấy mùa gió trăng
Tình riêng chưa dám rỉ răng
Tiểu thư trước đã liệu chừng nhủ qua:
Cách năm, mây bạc xa xa
1600. Lâm Chuy cũng phải tính mà thần hôn
Được lời như cởi tấc son
Vó câu thẳng ruổi nước non quê người
Long lanh dáy nước in trời
Thành xây khói biếc, non phơi bóng vàng
1605. Roi câu vừa gióng dặm trường
Xe hương nàng cũng thuận đường quy ninh.
Trích đoạn của phần này (từ câu “Người lên ngựa, kẻ chia bào” đến câu “Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường”) được sử dụng trong chương trình SGK Văn học 10 giai đoạn 1990-2006.

Hồi 15

Đổi xác trao thây, quân ưng khuyển lộn xòng lắm kế,
Đang bà hoá tớ, kiếp hồng nhan đày đoạ thăm đường.
(Câu 1607-1786)
Thưa nhà huyên hết mọi tình
Nỗi chàng ở bạc, nỗi mình chịu đen
Nghĩ rằng: Ngứa ghẻ hờn ghen
1610. Xấu chàng mà có ai khen chi mình!
Vậy nên ngảnh mặt làm thinh
Mưu cao vốn đã rắp ranh những ngày
Lâm Chuy đường bộ tháng chầy
Mà đường hải đạo sang ngay thì gần
1615. Dọn thuyền lựa mặt gia nhân
Hãy đem dây xích buộc chân nàng về
Làm cho, cho mệt, cho mê
Làm cho đau đớn, ê chề cho coi!
Trước cho bỏ ghét những người
1620. Sau cho để một trò cười về sau!
Phu nhân khen chước rất mầu
Chiều con, mới dạy mặc dầu ra tay
Sửa sang buồm gió, lèo mây
Khuyển, Ưng lại lựa một bầy côn quang
1625. Dặn dò hết các mọi đường
Thuận phong một lá, vượt sang bên Tề
Nàng từ chiếc bóng song the
Đường kia nỗi nọ như chia mối sầu
Bóng dâu đã xế ngang đầu
1630. Biết đâu ấm lạnh, biết đâu ngọt bùi
Tóc thề đã chấm ngang vai
Nào lời non nước, nào lời sắt son
Sắn bìm chút phận cỏn con
Khuôn duyên biết có vuông tròn cho chăng?
1635. Thân sao nhiều nỗi bất bằng
Liều như cung Quảng ả Hằng, nghĩ nau!
Đêm thu gió lọt song đào
Nửa vành trăng khuyết, ba sao giữa trời
Nén hương đến trước thiên đài
1640. Nỗi lòng khấn chứa cạn lời vân vân…
Dưới hoa dậy lũ ác nhân
Ầm ầm khốc quỷ, kinh thần mọc ra
Đầy sân gươm tuốt sáng loà
Thất kinh nàng chửa biết là làm sao
1645. Thuốc mê đâu đã tưới vào
Mơ màng như giấc chiêm bao biết gì!
Vực ngay lên ngựa tức thì
Phòng đào viện sách, bốn bề kửa dong;
Sẵn thây vô chủ bên sông
1650. Đem vào để đó lận sòng ai hay
Tôi đòi phách lạc, hồn bay
Pha càn bụi cỏ, gốc cây ẩn mình
Thúc ông nhà cũng gần quanh
Chợt trông ngọn lửa, thất kinh rụng rời
1655. Tớ thầy chạy thẳng đến nơi
Tơi bời tưới lửa tìm người lao xao
Gió cao, ngọn lửa càng cao
Tôi đòi tìm đủ, nàng nào thấy đâu!
Hớt hơ, hớt hãi, nhìn nhau
1660. Giếng sâu, bụi rậm, trước sau tìm quàng;
Chạy vào chốn cũ phòng hương
Trong tro, thấy một đống xương cháy tàn
Ngay tình ai biết mưu gian
Hẳn nàng, thôi lại còn bàn rằng ai!
1665. Thúc ông sụt sùi ngắn dài
Nghĩ con vắng vẻ, thương người nết na
Di hài nhặt sắp về nhà
Nào là khâm liệm, nào là tang trai
Lễ thường đã đủ một hai
1670. Lục trình chàng cũng đến nơi bấy giờ
Bước vào chốn cũ lầu thư
Tro than một đống, nắng mưa bốn tường
Sang nhà cha, tới trung đường
Linh sàng, bài vị, thờ nàng ở trên
1675. Hỡi ôi! Nói hết sự duyên
Tơ tình đứt ruột, lửa phiền cháy gan
Gieo mình vật vã khóc than:
Con người thế ấy, thác oan thế này!
Chắc rằng mai trúc lại vầy
1680. Ai hay vĩnh quyết là ngày đưa nhau!
Thương càng nghĩ, nghĩ càng đau
Dễ ai rấp thảm, quạt sầu cho khuây
Gần miền nghe có một thầy
Phi phù trí quỷ, cao tay thông huyền
1685. Trên tam đảo, dưới cửu tuyền
Tìm đâu thì cũng biết tin rõ ràng
Sắm sanh lễ vật rước sang
Xin tìm cho thấy mặt nàng hỏi han
Đạo nhân phục trước tĩnh đàn
1690. Xuất thần giây phút chưa tàn nén hương
Trở về minh bạch nói tường:
Mặt nàng chẳng thấy, việc nàng đã tra:
Người này nặng kiếp oan gia
Còn nhiều nợ lắm, sao đà thác cho!
1695. Mệnh cung đang mắc nạn to
Một năm nữa mới thăm dò được tin
Hai bên giáp mặt chiền chiền
Muốn nhìn mà chẳng được nhìn lạ thay!
Nghe lời nói, lạ dường này!
1700. Sự nàng đã thế, lời thầy dám tin?
Chẳng qua đồng cốt quàng xiên
Người đâu mà lại thấy trên cõi trần?
Tiếc hoa những ngậm ngùi xuân
Thân này dễ lại mấy lần gặp tiên!
1705. Nước trôi hoa rụng đã yên
Hay đâu địa ngục ở miền nhân gian!
Khuyển, Ưng đã dắt mưu gian
Vực nàng đưa xuống để an dưới thuyền
Buồm cao, lèo thẳng cánh suyền
1710. Đè chừng huyện Tích, băng miền vượt sang
Dỡ đò, lên trước sảnh đường
Khuyển, Ưng, hai đứa nộp nàng dâng công
Vực nàng tạm xuống môn phòng
Hãy còn thiêm thiếp giấc nồng chưa phai
1715. Hoàng lương chợt tỉnh hôn mai
Cửa nhà đâu mất, lâu đài nào đây?
Bàng hoàng giở tỉnh giở say
Sảnh đường mảng tiếng đòi ngay lên hầu
A hoàn liền xuống giục mau
1720. Hãi hùng nàng mới theo sau một người
Ngước trông toà rộng, dãy dài
Thiên quang trủng tể có bài treo trên
Ban ngày, sáp thắp hai bên
Giữa giường thất bảo, ngồi trên một bà
1725. Gạn gùng ngọn hỏi, ngành tra
Sự mình, nàng đã cứ mà gửi thưa
Bất tình nổi trận mây mưa
Dức rằng: Những giống bờ thờ quen thân!
Con này chẳng phải thiện nhân
1730. Chẳng màu trốn chúa, thì quân lội chồng
Ra tuồng mèo mả gà đồng
Ra tuồng lúng túng chẳng xong bề nào
Đã đem mình bán cưa tao
Lại còn khủng khỉnh làm cao thế này!
1735. Nào là gia pháp nọ bay!
Hãy cho ba chục, biết tay một lần!
A hoàn trên dưới dạ rân
Dẫu rằng trăm miệng khôn phân lẽ nào!
Trúc côn ra sức đập vào
1740. Thịt nào chẳng nát, gan nào chẳng kinh!
Xót thay đào lý một cành
Một phen mưa gió tan tành một phen!
Hoa nô, truyền dạy đổi tên
Buồng the, dạy ép vào phiên thị tỳ
1745. Ra vào theo lũ thanh y
Dãi đầu tóc rối, da chì quản bao!
Quản gia có một mụ nào
Thấy người, thấy nết, ra vào mà thương
Khi chè chén, khi thuốc thang
1750. Đem lời phương tiện mở đường hiếu sinh
Dạy rằng: May rủi đã đành
Liễu bồ mình giữ lấy mình cho hay
Cũng là oan nghiệp chi đây
Sa cơ mới đến thế này, chẳng dung
1755. Ở đây tai vách mạch rừng
Thấy ai người cũ cũng đừng nhìn chi
Kẻo khi sấm sét bất kỳ
Con ong, cái kiến, kêu gì được oan!
Nàng càng giọt ngọc như chan
1760. Nỗi lòng luống những bàn hoàn niềm tây
Phong trần kiếp đã chịu đày
Lầm than, lại có thứ này bằng hai!
Phận sao bạc chẳng vừa thôi?
Khăng khăng buộc mãi lấy người hồng nhan!
1765. Đã đành túc trái tiền oan
Cũng liều ngọc nát, hoa tàn mà chi!
Những là nương náu qua thì
Tiểu thư phải buổi mới về ninh gia
Mẹ con trò chuyện lân la
1770. Phu nhân mới gọi nàng ra dạy lời:
Tiểu thư dưới trướng thiếu người
Cho về bên ấy, theo đòi lầu trang.
Lĩnh lời, nàng mới theo sang
Biết đâu địa ngục, thiên đường là đâu?
1775. Sớm khuya khăn mặt, lược đầu
Phận con hầu, giữ con hầu, dám sai!
Phải đêm êm ả chiều trời
Trúc tơ, hỏi đến nghề chơi mọi ngày
Lĩnh lời, nàng mới lựa dây
1780. Nỉ non thánh thót, dễ say lòng người
Tiểu thư xem cũng thương tài
Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân
Cửa người đày đoạ chút thân
Sớm năn nỉ bóng, đêm ngơ ngẩn lòng
1785. Lâm Chuy chút nghĩa đèo bòng
Nước bèo để chữ tương phùng kiếp sau!

Hồi 16

Ngậm miệng dám kêu oan, đoạ thân địa ngục,
Sao kinh khuây nỗi ức, gửi bóng thuyền am.
(Câu 1787-1914)
Bốn phương mây trắng một màu
Trông vời cố quốc, biết đâu là nhà?
Lần lần tháng trọn ngày qua
1790. Nỗi gần nào biết đường xa thế này.
Lâm Chuy từ thuở uyên bay,
Buồng không, thương kẻ tháng ngày chiếc thân
Mây xanh, trăng mới in ngần
Phấn thừa, hương cũ, bội phần xót xa
1795. Sen tàn, cúc lại nở hoa
Sầu dài, ngày ngắn, đông đà sang xuân
Tìm đâu cho thấy cố nhân?
Lấy câu vận mệnh khuây dần nhớ thương
Trạnh niềm nhớ cảnh gia hương
1800. Nhớ quê, chàng lại tìm đường thăm quê
Tiểu thư đón cửa dã dề
Hàn huyên vừa cạn mọi bề gần xa
Nhà hương cao cuốn bức là
Buồng trong, truyền gọi nàng ra lạy mầng
1805. Bước ra một bước một ngừng
Trông xa, nàng đã tỏ chừng nẻo xa:
Phải rằng nắng quáng, đèn loà
Rõ ràng ngồi đó chẳng là Thúc Sinh?
Bấy giờ, tình mới tỏ tình
1810. Thôi thôi đã mắc vào vành, chẳng sai!
Chước đâu, có chước lạ đời!
Người đâu mà lại có người tinh ma!
Rõ ràng thật lứa đôi ta
Làm cho con ở, chúa nhà đôi nơi!
1815. Bề ngoài thơn thớt nói cười
Mà trong nham hiểm, giết người không dao
Bây giờ đất thấp trời cao
Ăn làm sao, nói làm sao bây giờ?
Càng trông mặt, càng ngẩn ngơ
1820. Ruột tằm đòi đoạn như tơ rối bời
Sợ uy dám chẳng vâng lời
Cúi đầu nép xuống sân mai một chiều
Sinh đà phách lạc hồn xiêu:
Thương ôi! Chẳng phải nàng Kiều ở đây?
1825. Nhân làm sao đến thế này?
Thôi thôi ta đã mắc tay ai rồi!
Sợ quen dám hở ra lời
Khôn ngăn giọt ngọc, sụt sùi nhỏ sa
Tiểu thư trông mặt hỏi tra:
1830. Mới về có việc chi mà động dong?
Sinh rằng: Hiếu phục vừa xong
Suy lòng trắc dĩ, đau lòng chung thiên!
Khen rằng: Hiếu tử đã nên!
Tẩy trần, mượn chén giải phiền đêm thu.
1835. Vợ chồng chén tạc chén thù
Bắt nàng đứng chực trì hồ hai nơi
Bắt khoan, bắt nhặt, đến lời
Bắt quì tận mặt, bắt mời tận tay
Sinh càng như dại như ngây
1840. Giọt dài, giọt ngắn, chén đầy, chén vơi
Ngảnh đi, chợt nói, chợt cười
Cáo say, chàng đã giạm bài lảng ra
Tiểu thư vội thét: Con Hoa!
Khuyên chàng chẳng cạn thì ta có đòn!
1845. Sinh càng nát ruột tan hồn
Chén mời, phải ngậm bồ hòn, ráo ngay!
Tiểu thư cười nói tỉnh say
Chửa xong cuộc rượu, lại bày trò chơi
Rằng: Hoa nô đủ mọi tài
1850. Bản đàn thử giạo một bài chàng nghe!
Nàng đà tán hoán, tê mê
Vâng lời, ra trước bình the vặn đàn
Bốn dây như khóc, như than
Khiến người trên tiệc cũng tan nát lòng!
1855. Cũng trong một tiếng tơ đồng
Người ngoài cười nụ, người trong khóc thầm
Giọt châu lã chã khôn cầm
Cúi đầu, chàng những gạt thầm giọt sương
Tiểu thư lại thét lấy nàng:
1860. Cuộc vui gẩy khúc đoạn tràng ấy chi?
Sao chẳng biết ý tứ gì?
Cho chàng buồn bã, tội thì tại ngươi!
Sinh càng thảm thiết bồi hồi
Vội vàng gượng nói, gượng cười cho qua
1865. Giọt rồng canh đã điểm ba
Tiểu thư nhìn mặt, dường đà cam tâm
Lòng riêng tấp tểnh mừng thầm:
Vui này đã bõ đau ngầm xưa nay!
Sinh thì gan héo, ruột đầy
1870. Nỗi lòng, càng nghĩ càng cay đắng lòng
Người vào chung gối loan phòng
Nàng ra tựa bóng đèn giong canh dài
Bây giờ mới rõ tăm hơi
Máu ghen, đâu có lạ đời nhà ghen!
1875. Chước đau rẽ thuý chia uyên!
Ai ra đường nấy, ai nhìn được ai
Bây giờ một vực một trời
Hết điều khinh trọng, hết lời thị phi
Nhẹ như bấc, nặng như chì
1880. Gỡ cho ra nữa, còn gì là duyên!
Lỡ làng chút phận thuyền quyên
Bể sâu, sóng cả, có tuyền được vay?
Một mình âm ỷ đêm chầy
Đĩa dầu vơi, nước mắt đầy năm canh
1885. Sớm khuya hầu hạ đài dinh
Tiểu thư chạm mặt, dè tình hỏi tra
Lựa lời, nàng mới thưa qua:
Phải khi mình lại xót xa nỗi mình.
Tiểu thư hỏi lại Thúc Sinh:
1890. Cậy chàng tra lấy thực tình cho nao!
Sinh đà rát ruột như bào
Nói ra chẳng tiện, trông vào chẳng đang!
Những e lại luỵ đến nàng
Đánh liều mới sẽ lựa đường hỏi tra
1895. Cúi đầu quì trước sân hoa
Thân cung nàng mới dâng qua một tờ
Diện tiền trình với tiểu thư
Thoắt xem dường có ngẩn ngơ chút tình
Liền tay trao lại Thúc Sinh
1900. Rằng: Tài nên trọng, mà tình nên thương!
Ví chăng có số giàu sang
Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên!
Bể trần, chìm nỗi thuyền quyên
Hữu tài, thương nỗi vô duyên lạ đời!
1905. Sinh rằng: Thật có như lời
Hồng nhan bạc mệnh, một người nào vay
Nghìn xưa âu cũng thế này
Từ bi âu liệu bớt tay mới vừa.
Tiểu thư rằng: Ý trong tờ
1910. Rắp đen mệnh bạc, xin nhờ cửa Không
Thôi thì thôi, cũng chiều lòng
Cũng cho nghỉ nghị trong vòng bước ra
Sẵn Quan Âm các vườn ta
Có cây trăm thước, có hoa bốn mùa.

Hồi 17

Gác Quan Âm mạo hiểm gặp mặt,
Am Văn Thù thích ý ngâm thơ.
(Câu 1915-2034)
1915. Có cổ thụ, có sơn hồ
Cho nàng ra đó giữ chùa tụng kinh.
Tàng tàng trời mới bình minh
Hương hoa, ngũ cúng, sắm sanh lễ thường
Đưa nàng đến trước Phật đường
1920. Tam quy, ngũ giới, cho nàng xuất gia
Áo xanh đổi lấy cà sa
Pháp danh lại đổi tên ra Trạc Tuyền
Sớm khuya tính đủ dầu đèn
Xuân, Thu, cắt sẵn hai tên hương trà
1925. Nàng từ lánh gót vườn hoa
Dường gần rừng tía, dường xa bụi hồng
Nhân duyên đâu lại còn mong?
Khỏi điều thẹn phấn, tủi hồng thì thôi
Phật tiền thảm lấp sầu vùi
1930. Ngày phò thủ tự, đêm nhồi tâm hương
Cho hay giọt nước cành dương
Lửa lòng tưới tắt mọi đường trần duyên
Nâu sồng từ trở màu thuyền
Sân thu trăng đã vài phen đứng đầu
1935. Quan phòng, then nhặt, lưới mau
Nói lời trước mặt, rơi châu vắng người
Gác kinh, viện sách, đôi nơi
Trong gang tấc, lại gấp mười quan san
Những là ngậm thở nuốt than
1940. Tiểu thư phải buổi vấn an về nhà
Thừa cơ, Sinh mới lẻn ra
Xăm xăm đến mé vườn hoa với nàng
Sụt sùi, dở nỗi đoạn tràng
Giọt châu tầm tã đẵm tràng áo xanh
1945. Đã cam chịu bạc với tình
Chúa xuân để tội một mình cho hoa
Thấp cơ, thua trí đàn bà
Trông vào đau ruột, nói ra ngại lời
Vì ta cho luỵ đến người
1950. Cát lầm ngọc trắng, thiệt đời xuân xanh!
Quản chi lên thác xuống ghềnh
Cũng toan sống thác với tình cho xong
Tông đường, chút chửa cam lòng
Nghiến răng bẻ một chữ đồng làm hai
1955. Thẹn mình đá nát vàng phai
Trăm thân dễ chuộc một lời được sao?
Nàng rằng: Chiếc bách song đào
Nổi chìm cũng mặc lúc nào rủi may
Chút thân quằn quại vũng lầy
1960. Sống thừa còn tưởng đến rày nữa sao?
Cũng liều một giọt mưa đào
Mà cho thiên hạ trông vào cũng hay!
Xót vì cầm đã bén dây
Chẳng trăm năm, cũng một ngày duyên ta
1965. Liệu bài mở cửa cho ra
Ấy là tình nặng, ấy là ân sâu!
Sinh rằng: Riêng tưởng bấy lâu
Lòng người nham hiểm, biết đâu mà lường
Nữa khi giông tố phũ phàng
1970. Thiệt riêng đấy, cũng lại càng cực đây
Liệu mà xa chạy cao bay
Ái ân ta có ngần này mà thôi!
Bây giờ kẻ ngược người xuôi
Biết bao giờ lại nối lời nước non?
1975. Dẫu rằng sông cạn đá mòn
Con tằm đến thác cũng còn vương tơ!
Cùng nhau kể lể sau xưa
Nói rồi lại nói, lời chưa hết lời
Mặt trông, tay chẳng nỡ rời
1980. Hoa tì đã động tiếng người nẻo xa
Nhận ngừng, nuốt tủi, đứng ra
Tiểu thư đâu đã rẽ hoa bước vào
Cười cười nói nói ngọt ngào
Hỏi chàng mới ở chốn nào lại chơi?
1985. Dối quanh, Sinh mới liệu lời:
Tìm hoa quá bước, xem người viết kinh.
Khen rằng: Bút pháp đã tinh
So vào với thiếp Lan đình nào thua!
Tiếc thay lưu lạc giang hồ
1990. Nghìn vàng thật cũng nên mua lấy tài!
Thiền trà cạn nước hồng mai
Thong dong nối gót thư trai cùng về
Nàng càng e lệ ủ ê
Rỉ tai, hỏi lại Hoa tì trước sau
1995. Hoa rằng: Bà đến đã lâu
Rón chân đứng nấp độ đâu nữa giờ
Rành rành kẽ tóc chân tơ
Mấy lời nghe hết, đã dư tỏ tường
Bao nhiêu đoạn khổ tình thương
2000. Nỗi ông vất vả, nỗi nàng thở than
Dặn tôi đứng lại một bên
Chán tai rồi mới bước lên trên lầu.
Nghe thôi kinh hãi xiết đâu
Đàn bà thế ấy, thấy âu một người!
2005. Ấy mới gan! Ấy mới tài!
Nghĩ càng thêm nỗi sởn gai rụng rời!
Người đâu sâu sắc nước đời
Mà chàng Thúc phải ra người bó tay!
Thực tang bắt được dường này
2010. Máu ghen, ai cũng chau mày nghiến răng
Thế mà im chẳng đãi đằng
Chào mời vui vẻ, nói năng dịu dàng!
Giận dầu ra dạ thế thường
Cười dầu mới thực khôn lường hiểm sâu
2015. Thân ta, ta phải lo âu
Miệng hùm, nọc rắn, ở đâu chốn này!
Ví chăng chắp cánh cao bay
Trèo cây lâu cũng có ngày bẻ hoa
Phận bèo bao quản nước sa
2020. Lênh đênh đâu nữa cũng là lênh đênh
Chỉn e quê khách một mình
Tay không chưa dễ tìm vành ấm no!
Nghĩ đi, nghĩ lại quanh co
Phật tiền, sẵn có mọi đồ kim ngân
2025. Bên mình giắt để hộ thân
Lần nghe canh đã một phần trống ba
Cất mình qua ngọn tường hoa
Lần đường theo bóng trăng tà về tây.
Mịt mù dặm cát đồi cây
2030. Tiếng gà điếm nguyệt, dấu giày cầu sương
Canh khuya thân gái dặm trường
Phần e đường sá, phần thương dãi dầu!
Trời đông vừa rạng ngàn dâu
Bơ vơ nào đã biết đâu là nhà

Hồi 18

Cửa từ bi lại gặp yêu ma, sa cơ đoạ lạc!
Miền hoa khói trổ nghề trăng gió, gặp gỡ anh hùng.
(Câu 2035-2254)
2035. Chùa đâu trông thấy nẻo xa
Rành rành “Chiêu Ẩn am” ba chữ bài
Xăm xăm gõ mái cửa ngoài
Trụ trì nghe tiếng rước mời vào trong
Thấy mầu ăn mặc nâu sồng
2040. Giác Duyên sư trưởng lành lòng liền thương
Gạn gùng ngành ngọn cho tường
Lạ lùng, nàng hãy tìm đường nói quanh:
Tiểu thiền quê ở Bắc kinh,
Quy sư, quy Phật, tu hành bấy lâu
2045. Bản sư rồi cũng đến sau
Dạy đưa pháp bảo sang hầu sư huynh.
Rày vâng diện kiến rành rành
Chuông vàng khánh bạc bên mình giở ra
Xem qua sư mới dạy qua:
2050. Phải nơi Hằng Thuỷ là ta hậu tình
Chỉn e đường sá một mình
Ở đây chờ đợi sư huynh ít ngày.
Gửi thân được chốn am mây
Muối dưa đắp đổi tháng ngày thong dong
2055. Kệ kinh câu cũ thuộc lòng
Hương đèn việc cũ, trai phòng quen tay
Sớm khuya lá bối phướn mây
Ngọn đèn khêu nguyệt, tiếng chày nện sương
Thấy nàng thông tuệ khác thường
2060. Sư càng nể mặt, nàng càng vững chân.
Cửa thuyền vừa cữ cuối xuân
Bóng hoa đầy đất, vẻ ngân ngang trời
Gió quang, mây tạnh thảnh thơi
Có người đàn việt lên chơi cửa già
2065. Giở đồ chuông khánh xem qua
Khen rằng: Khéo giống của nhà Hoạn nương!
Giác Duyên thực ý lo lường
Đêm khuya mới hỏi lại nàng trước sau
Nghĩ rằng khôn nỗi giấu mầu
2070. Sự mình nàng mới gót đầu bày ngay:
Bây giờ sự đã dường này
Phận hèn dầu rủi, dầu may tại người.
Giác Duyên nghe nói rụng rời
Nửa thương, nửa sợ, bồi hồi chẳng xong
2075. Rỉ tai mới kể sự lòng:
Ở đây cửa Phật là không hẹp gì
E chăng những sự bất kỳ
Để nàng cho đến thế thì cũng thương!
Lánh xa trước liệu tìm đường
2080. Ngồi chờ nước đến, nên dường còn quê!
Có nhà họ Bạc bên kia
Am mây quen lối đi về dầu hương
Nhắn sang, dặn hết mọi đường
Dọn nhà hãy tạm cho nàng trú chân
2085. Những mầng được chốn an thân
Vội vàng nào kịp tính gần tính xa
Nào ngờ cũng tổ bợm già
Bạc Bà học với Tú Bà đồng môn!
Thấy nàng mặn phấn, tươi son
2090. Mầng thầm được buổi bán buôn có lời
Hư không đặt để nên lời
Nàng đà lớn sự rụng rời lắm phen
Mụ càng xua đuổi cho liền
Lấy lời hung hiểm, ép duyên Châu Trần
2095. Rằng: Nàng muôn dặm một thân
Lại mang lấy tiếng dữ gần, lành xa
Khéo oan gia, của phá gia!
Còn ai dám chứa vào nhà nữa đây?
Kíp toan kiếm chốn xe dây
2100. Không dưng chưa dễ mà bay đàng trời!
Nơi gần thì chẳng tiện nơi
Nơi xa thì chẳng có người nào xa
Này chàng Bạc Hạnh cháu nhà
Cùng trong thân thích ruột rà, chẳng ai
2105. Cửa nhà buôn bán châu Thai
Thực thà có một, đơn sai chẳng hề
Thế nào nàng cũng phải nghe
Thành thân rồi sẽ liệu về châu Thai
Bấy giờ ai lại biết ai
2110. Dầu lòng bể rộng, sông dài thênh thênh
Nàng dầu quyết chẳng thuận tình
Trái lời nẻo trước, luỵ mình đến sau!
Nàng càng mặt ủ mày chau
Càng nghe mụ nói, càng đau như rần
2115. Nghĩ mình túng đất, sẩy chân
Thế cùng, nàng mới xa gần thở than:
Thiếp như con én lạc đàn
Phải cung, rày đã sợ làn cây cong
Cùng đường dầu tính chữ tòng
2120. Biết người, biết mặt, biết lòng làm sao?
Nữa khi muôn một thế nào
Bán hùm buôn sói, chắc vào lưng đâu?
Dầu ai lòng có sở cầu
Tâm minh, xin quyết với nhau một lời
2125. Chứng minh có đất có trời
Bấy giờ vượt bể, ra khơi quản gì!
Được lời mụ mới ra đi
Mách tin họ Bạc tức thì sắm sanh
Một nhà dộn dịp linh đình
2130. Quét sân, đặt trác, rửa bình, thắp nhang
Bạc sinh quì xuống vội vàng
Quá lời nguyện hết Thành hoàng, Thổ công
Trước sân lòng đã giãi lòng
Trong màn làm lễ tơ hồng kết duyên
2135. Thành thân, mới rước xuống thuyền
Thuận buồm một lá, xuôi miền châu Thai
Thuyền vừa đỗ bến thảnh thơi
Bạc sinh lên trước tìm nơi mọi ngày
Cũng nhà hành viện xưa nay
2140. Cũng phường bán thịt, cũng tay buôn người
Xem người, định giá, vừa rồi
Mối hàng một, đã ra mười thì buông
Mượn người, thuê kiệu, rước nàng
Bạc đem mặt bạc, kiếm đường cho xa
2145. Kiệu hoa đặt trước thềm hoa
Bên trong thấy một mụ ra vội vàng
Đưa nàng vào lạy gia đường
Cũng thần mày trắng, cũng phường lầu xanh!
Thoắt trông nàng đã biết tình
2150. Chim lồng khôn lẽ cất mình bay cao
Chém cha cái số hoa đào
Gỡ ra rồi lại buộc vào như chơi!
Nghĩ đời mà ngán cho đời!
Tài tình chi lắm cho trời đất ghen!
2155. Tiếc thay nước đã đánh phèn
Mà cho bùn lại vẩn lên mấy lần!
Hồng quân với khách hồng quần
Đã xoay đến thế còn vần chưa tha
Lỡ từ lạc bước, bước ra
2160. Cái thân liệu những từ nhà liệu đi
Đầu xanh đã tội tình gì
Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi?
Biết thân chạy thẳng khỏi trời
Cũng liều mặt phấn cho rồi ngày xanh.
2165. Lần thâu gió mát trăng thanh
Bỗng đâu có khách biên đình sang chơi
Râu hùm, hàm én, mày ngài
Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao
Đường đường một đấng anh hào
2170. Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài
Đội trời đạp đất ở đời
Họ Từ tên Hải, vốn người Việt Đông
Giang hồ quen thói vẫy vùng
Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo
2175. Qua chơi thấy tiếng nàng Kiều
Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng
Thiếp danh đưa đến lầu hồng
Hai bên cùng liếc, hai lòng cùng ưa
Từ rằng: Tâm phúc tương cờ
2180. Phải người trăng gió vật vờ hay sao?
Bấy lâu nghe tiếng má đào
Mắt xanh chẳng để ai vào, có không?
Một đời được mấy anh hùng
Bõ chi cá chậu chim lồng mà chơi?
2185. Nàng rằng: Người dạy quá lời
Thân này còn dám coi ai làm thường!
Chút riêng chọn đá thử vàng
Biết đâu mà gửi can tràng vào đâu?
Còn như vào trước ra sau
2190. Ai cho kén chọn vàng thau tại mình?
Từ rằng: Lời nói hữu tình!
Khiến người lại nhớ câu Bình Nguyên Quân
Lại đây xem lại cho gần
Phỏng tin được một vài phần hay không?
2195. Thưa rằng: Lượng cả bao dung
Tấn Dương được thấy mây rồng có phen
Rộng thương cỏ nội, hoa hèn
Chút thân bèo bọt dám phiền mai sau.
Nghe lời vừa ý, gật đầu
2200. Cười rằng: Tri kỷ trước sau mấy người?
Khen cho con mắt tinh đời
Anh hùng, đoán giữa trần ai mới già!
Một lời đã biết đến ta
Muôn chung, nghìn tứ, cũng là có nhau!
2205. Hai bên ý hợp tâm đầu
Khi thân, chẳng lựa là cầu mới thân!
Ngỏ lời nói với băng nhân
Tiền trăm lại cứ nguyên ngân phát hoàn
Buồng riêng sửa chốn thanh nhàn
2210. Đặt giường thất bảo, vây màn bát tiên
Trai anh hùng, gái thuyền quyên
Phỉ nguyền sánh phượng, đẹp duyên cưỡi rồng
Nửa năm hương lửa đương nồng
Trượng phu thoắt đã động lòng bốn phương
2215. Trông vời trời bể mênh mang
Thanh gươm, yên ngựa, lên đàng thẳng rong
Nàng rằng: Phận gái chữ tòng
Chàng đi, thiếp cũng một lòng xin đi.
Từ rằng: Tâm phúc tương tri
2220. Sao không thoát khỏi nữ nhi thường tình?
Bao giờ mười vạn tinh binh
Tiếng chiêng dậy đất, bóng tinh rợp đường;
Làm cho rõ mặt phi thường
Bấy giờ ta sẽ rước nàng nghi gia
2225. Bằng nay bốn bể không nhà
Theo càng thêm bận, biết là đi đâu?
Đành lòng chờ đón ít lâu
Chầy chăng là một năm sau vội gì?
Quyết lời dứt áo ra đi
2230. Gió đưa bằng tiện đến kỳ dặm khơi
Nàng thì chiếc bóng song mai
Đêm thâu đằng đẵng, nhặt cài then mây
Sân rêu chẳng vẽ dấu giày,
Cỏ cao hơn thước, liễu gày vài phân
2235. Đoái thương muôn dặm tử phần
Hồn quê theo ngọn mây Tần xa xa
Xót thay huyên cỗi, xuân già
Tấm lòng thương nhớ biết là có nguôi?
Chốc là mười mấy năm trời
2240. Còn ra khi đã da mồi tóc sương
Tiếc thay chút nghiã cũ càng
Dẫu lìa ngó ý, còn vương tơ lòng
Duyên em dầu nối chỉ hồng
May ra khi đã tay bồng tay mang
2245. Tấc lòng cố quốc tha hương
Đường kia, nỗi nọ, ngổn ngang bời bời
Cánh hồng bay bổng tuyệt vời
Đã mòn con mắt, phương trời đăm đăm
Đêm ngày luống những âm thầm
2250. Lửa binh đâu đã ầm ầm một phương
Ngất trời sát khí mơ màng
Đầy sông kình ngạc, chật đường giáp binh
Người quen thuộc, kẻ chung quanh
Nhủ nàng hãy tạm lánh mình một nơi

Hồi 19

Vương Phu Nhân gươm trừ quân bội nghĩa.
Từ Minh Sơn vàng tẳng kẻ ra ơn.
(Câu 2254-2438)
2255. Nàng rằng: Trước đã hẹn lời
Dẫu trong nguy hiểm, dám rời uớc xưa.
Còn đương dùng dắng, ngẩn ngơ
Mái ngoài đã thấy bóng cờ tiếng loa
Giáp binh kéo đến quanh nhà
2260. Đồng thanh cùng gửi: Nào là phu nhân?
Hai bên mười vị tướng quân
Đặt gươm, cởi giáp, trước sân khấu đầu
Cung nga, thế nữ nối sau
Rằng: Vâng lệnh chỉ rước chầu vu qui.
2265. Sẵn sàng phượng liễn, loan nghi
Hoa quan chấp chới, hà y rỡ ràng
Dựng cờ nổi trống lên đàng
Trúc tơ nổi trước, đào vàng kéo sau
Hoả bài tiền lộ ruổi mau
2270. Nam đình, nghe động trống chầu đại doanh
Kéo cờ luỹ, phát súng thành
Từ công ra ngựa, thân nghênh cửa ngoài
Lữa mình là vẻ cân đai
Hãy còn hàm én, mày ngài như xưa
2275. Cười rằng: Cá nước duyên ưa
Nhớ lời nói những bao giờ hay không?
Anh hùng mới biết anh hùng
Rày xem phỏng đã cam lòng ấy chưa?
Nàng rằng: Chút phận ngây thơ
2280. Cũng may dây cát được nhờ bóng cây
Đến bây giờ mới thấy đây
Mà lòng đã chắc những ngày một hai.
Cùng nhau trông mặt cả cười
Dan tay về chống trướng mai tự tình
2285. Tiệc bày thưởng tưởng khao binh
Om thòm trống trận, rập rình nhạc quân
Vinh hoa bõ lúc phong trần
Chữ tình ngày lại thêm xuân một ngày
Trong quân có lúc vui vầy
2290. Thong dong mới kể sự ngày hàn vi
Khi Vô Tích, khi Lâm Chuy
Nơi thì lừa đảo, nơi thì xót thương
Tấm thân rày đã nhẹ nhàng
Chút còn ân oán, đôi đường chưa xong.
2295. Từ công nghe nói thuỷ chung
Bất bình nổi trận đùng đùng sấm vang
Nghiêm quân, tuyển tướng sẵn sàng
Dưới cờ một lệnh vội vàng ruổi sao
Ba quân chỉ ngọn cờ đào
2300. Đạo ra Vô Tích, đạo vào Lâm Chuy
Mấy người phụ bạc xưa kia
Chiếu danh tầm nã, bắt về hỏi tra
Lại sai lệnh tiễn truyền qua
Giữ giàng họ Thúc một nhà cho yên
2305. Mụ quản gia, vải Giác Duyên
Cũng sai lệnh tiễn đem tin rước mời
Thệ sư kể hết mọi lời
Lòng lòng cùng giận, người người chấp uy
Đạo trời báo phục chỉn ghê
2310. Khéo thay! Một mẻ tóm về đầy nơi
Quân trung, gươm lớn, giáo dài
Vệ trong thị lập, cơ ngoài song phi
Sẵn sàng tề chỉnh uy nghi
Bác đồng chật đất, tinh kỳ rợp sân
2315. Trướng hùm mở giữa trung quân
Từ công sánh với phu nhân cùng ngồi
Tiên nghiêm, trống chửa dứt hồi
Điểm danh trước dẫn chực ngoài cửa viên
Từ rằng: Ân oán hai bên
2320. Mặc nàng xử quyết, báo đền cho minh.
Nàng rằng: Nhờ cậy uy linh
Hãy xin báo đáp ân tình cho phu
Báo ân rồi sẽ trả thù.
Từ rằng: Việc ấy để cho mặc nàng.
2325. Cho gươm mời đến Thúc lang
Mặt như chàm đổ, mình dường giẽ giun
Nàng rằng: Nghiã trọng nghìn non
Lâm Chuy người cũ, chàng còn nhớ không?
Sâm, Thương, chẳng vẹn chữ tòng
2330. Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân?
Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân
Tạ lòng dễ xứng báo ân gọi là
Vợ chàng quỉ quái, tinh ma
Phen này kẻ cắp, bà già gặp nhau
2335. Kiến bò miệng chén chưa lâu
Mưu sâu cũng trả nghiã sâu cho vừa!
Thúc sinh trông mặt bấy giờ
Mồ hôi chàng đã như mưa ướt dầm
Lòng riêng mừng sợ khôn cầm
2340. Sợ thay, mà lại mừng thầm cho ai
Mụ già, sư trưởng, thứ hai
Thoắt đưa đến trước, vội mời lên trên
Dắt tay, mở mặt cho nhìn:
Hoa nô kia, với Trạc Tuyền, cũng tôi
2345. Nhớ khi lỡ bước, sẩy vời
Non vàng chưa dễ đền bồi tấm thương
Nghìn vàng gọi chút lễ thường
Mà lòng Xiếu mẫu mấy vàng cho cân!
Hai người trông mặt tần ngần
2350. Nửa phần khiếp sợ, nửa phần mừng vui
Nàng rằng: Xin hãy rốn ngồi
Xem cho rõ mặt, biết tôi báo thù!
Kiếp truyền chư tướng hiến phù
Lại đem các tích phạm đồ hậu tra
2355. Dưới cờ, gươm tuốt nắp ra
Chính danh thủ phạm tên là Hoạn thư
Thoắt trông, nàng đã chào thưa:
Tiểu thư cũng có bây giờ đén đây!
Đàn bà dễ có mấy tay
2360. Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan!
Dễ dàng là thói hồng nhan
Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều!
Hoạn thư hồn lạc phách xiêu
Khấu đầu dưới trướng, lựa điều kêu ca
2365. Rằng: Tôi chút dạ đàn bà
Ghen tuông, thì cũng người ta thường tình!
Nghĩ cho khi các viết kinh
Với khi khỏi cửa, dứt tình chẳng theo
Lòng riêng, riêng cũng kính yêu
2370. Chồng chung, chưa dễ ai chiều cho ai!
Trót lòng gây việc chông gai
Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng.
Khen cho: Thật đã nên rằng
Khôn ngoan đến mực, nói năng phải lời
2375. Tha ra thì cũng may đời
Làm ra thì cũng ra người nhỏ nhen
Đã lòng tri quá thì nên!
Truyền quân lệnh xuống trướng tiền tha ngay
Tạ lòng, lạy trước sân mây
2380. Cửa viên lại dắt một dây dẫn vào
Nàng rằng: Lồng lộng trời cao!
Hại nhân, nhân hại, sự nào tại ta?
Trước là Bạc Hạnh, Bạc bà,
Bên là Ưng, Khuyển, bên là Sở Khanh
2385. Tú Bà cùng Mã Giám Sinh
Các tên tội ấy đáng tình còn sao?
Lệnh quân truyền xuống nội đao
Thề sao, thì lại cứ sao ra hình
Máu rơi, thịt nát, tan tành
2390. Ai ai trông thấy hồn kinh, phách rời
Cho hay muôn sự tại trời
Phụ người chẳng bõ khi người phụ ta!
Mấy người bạc ác tinh ma
Mình làm, mình chịu, kêu mà ai thương!
2395. Ba quân đông mặt pháp trường
Thanh thiên, bạch nhật, rõ ràng cho coi
Việc nàng báo phục vừa rồi
Giác Duyên vội đã gửi lời từ qui
Nàng rằng: Thiên tải nhất thì
2400. Cố nhân đã dễ mấy khi bàn hoàn
Rồi đây bèo hợp mây tan
Biết đâu hạc nội, mây ngàn là đâu?
Sư rằng: Cũng chẳng mấy lâu
Trong năm năm lại gặp nhau đó mà
2405. Nhớ ngày hành cước phương xa
Gặp sư Tam hợp, vốn là tiên tri
Báo cho hội hợp chi kỳ:
Năm nay là một, nữa thì năm năm
Mới hay tiền định chẳng lầm
2410. Đã tin điều trước, ắt nhằm điều sau
Còn nhiều ân ái với nhau
Cơ duyên nào đã hết đâu vội gì?
Nàng rằng: Tiền định tiên tri
Lời sư đã dạy, ắt thì chẳng sai
2415. Hoạ bao giờ có gặp người
Vì tôi cậy hỏi một lời chung thân.
Giác Duyên vâng dặn ân cần
Tạ từ, thoắt đã dời chân cõi ngoài
Nàng từ ân oán rạch ròi
2420. Bể oan dường đã vơi vơi cạnh lòng
Tạ ân, lạy trước Từ công:
Chút thân bồ liễu nào mong có rày
Trộm nhờ sấm sét ra tay
Tấc riêng như cất gánh đầy đổ đi
2425. Khắc xương ghi dạ xiết chi
Dễ đem gan óc đền nghì trời mây!
Từ rằng: Quốc sĩ xưa nay
Chọn người tri kỷ một ngày được chăng?
Anh hùng tiếng đã gọi rằng
2430. Giữa đường dẫu thấy bất bằng mà tha!
Huống chi việc cũng việc nhà
Lựa là thâm tạ, mới là tri ân!
Xót nàng còn chút song thân
Bấy nay kẻ Việt, người Tần cách xa
2435. Sao cho muôn dặm một nhà
Cho người thấy mặt, là ta cam lòng.
Vội truyền sửa tiệc quân trung
Muôn binh, nghìn tướng hội đồng tẩy oan

Hồi 20

Mắc kế chiêu an, Minh Sơn mất mạng,
Đoạn Tràng rút số, kiều nữa nhẹ thân.
(Câu 2439-2774)
Thừa cơ trúc chẻ, ngói tan
2440. Binh uy từ đấy sấm ran trong ngoài
Triều đình riêng một góc trời
Gồm hai văn võ, rạch đôi sơn hà
Đòi cơn gió quét mưa sa
Huyện thành đạp đổ năm toà cõi nam
2445. Phong trần, mài một lưỡi gươm
Những loài giá áo túi cơm sá gì!
Nghênh ngang một cõi biên thuỳ
Thiếu gì cô quả, thiếu gì bá vương
Trước cờ ai dám tranh cường
2450. Năm năm hùng cứ một phương hải tần
Có quan Tổng đốc trọng thần
Là Hồ Tôn Hiến, kinh luân gồm tài
Đẩy xe vâng chỉ đặc sai
Tiện nghi bát tiễu, việc ngoài đổng nhung
2455. Biết Từ là đấng anh hùng
Biết nàng cũng dự quân trung luận bàn
Đóng quân, làm chước chiêu an
Ngọc, vàng, gấm vóc, sai quan thuyết hàng
Lại riêng một lễ với nàng:
2460. Hai tên thể nữ, ngọc vàng nghìn cân
Tin vào gửi trước trung quân
Từ công riêng hãy mười phân hồ đồ
Một tay gây dựng cơ đồ
Bấy lâu bể Sở, sông Ngô tung hoành!
2465. Bó thân về với triều đình
Hàng thần lơ láo, phận mình ra đâu?
Áo xiêm buộc trói lấy nhau
Vào luồn ra cúi, công hầu mà chi!
Sao bằng riêng một biên thuỳ
2470. Sức này đã dễ làm gì được nhau
Chọc trời, khuấy nước, mặc dầu
Dọc ngang nào biết trên đầu có ai.
Nàng thì thật dạ tin người
Lễ nhiều, nói ngọt, nghe lời dễ xiêu
2475. Nghĩ mình mặt nước cánh bèo
Đã nhiều lưu lạc, lại nhiều gian truân
Bằng nay chịu tiếng vương thần
Thênh thênh đường cái thanh vân hẹp gì
Công, tư, vẹn cả hai bề
2480. Dần dà rồi sẽ liệu về cố hương
Cũng ngôi mệnh phụ đường đường
Nở nang mày mặt, rỡ ràng mẹ cha
Trên vì nước, dưới vì nhà
Một là đắc hiếu, hai là đắc trung
2485. Chẳng hơn chiếc bách giữa dòng
E dè gió dập, hãi hùng sóng và.
Nhân khi bàn bạc gần xa
Thừa cơ, nàng mới bàn ra nói vào
Rằng: Ân Thánh đế dồi dào
2490. Tưới ra đã khắp, thấm vào đã sâu
Bình thành công đức bấy lâu
Ai ai cũng đội trên đầu biết bao
Ngẫm từ dấy việc binh đao
Đống xương Vô Định đã cao bằng đầu
2495. Làm chi để tiếng về sau
Nghìn năm ai có khen đâu Hoàng Sào
Sao bằng lộc trọng, quyền cao
Công danh ai dứt lối nào cho qua?
Nghe lời nàng nói mặn mà
2500. Thế công, Từ mới đổi ra thế hàng
Chỉnh nghi tiếp sứ vội vàng
Hẹn kỳ thúc giáp, quyết đường giải binh
Tin lời thành hạ yêu minh
Ngọn cờ ngơ ngác, trống canh trễ tràng
2505. Việc binh bỏ chẳng giữ giàng
Vương sư dò đã tỏ tường thực hư
Hồ công quyết kế thừa cơ
Lễ tiên binh hậu, khắc cờ tập công
Kéo cờ chiêu phủ tiên phong
2510. Lễ nghi giàn trước, bác đồng phục sau
Từ công hờ hững biết đâu?
Đại quan lễ phục ra đầu cửa viên
Hồ công ám hiệu trận tiền
Ba bề phát súng, bốn bên kéo cờ
2515. Đang khi bất ý chẳng ngờ
Hùm thiêng khi đã sa cơ cũng hèn!
Tử sinh, liều giữa trận tiền
Dạn dầy cho biết gan liền tướng quân!
Khí thiêng khi đã về thần
2520. Nhơn nhơn còn đứng chôn chân giữa vòng
Trơ như đá, vững như đồng
Ai lay chẳng chuyển, ai rung chẳng rời
Quan quân truy sát đuổi dài
Ầm ầm sát khí, ngất trời ai đang
2525. Trong hào, ngoài luỹ, tan hoang
Loạn quân vừa dắt tay nàng đến nơi
Trong vòng tên đá bời bời
Thấy Từ còn đứng giữa trời trơ trơ
Khóc rằng: Trí dũng có thừa
2530. Bởi nghe lời thiếp đến cơ hội này!
Mặt nào trông thấy nhau đây?
Thà liều sống chết một ngày với nhau!
Dòng thu như xối cơn sầu
Dứt lời, nàng cũng gieo đầu một bên
2535. Lạ thay oan khí tương triền!
Nàng vừa phục xuống, Từ liền ngã ra
Quan quân, kẻ lại người qua
Xót nàng, sẽ lại vực ra dần dần
Đem vào đến trước trung quân
2540. Hồ công thấy mặt, ân cần hỏi han
Rằng: Nàng chút phận hồng nhan
Gặp cơn binh cách, nhiều nàn cũng thương!
Đã hay thành toán miếu đường
Chấp công cũng có lời nàng mới nên
2545. Bây giờ sự đã vẹn tuyền
Mặc lòng nghĩ lấy, muốn xin bề nào?
Nàng càng giọt ngọc tuôn đào
Ngập ngừng mới gửi thấp cao sự lòng
Rằng: Từ là đấng anh hùng
2550. Dọc ngang trời rộng, vẫy vùng bể khơi
Tin tôi nên quá nghe lời
Đem thân bách chiến làm tôi Triều đình
Ngỡ là phu quí phụ vinh
Ai ngờ một phút tan tành thịt xương!
2555. Năm năm trời bể ngang tàng
Dẫn mình đi bỏ chiến tràng như không
Khéo khuyên kể lấy làm công
Kể bao nhiêu lại đau lòng bấy nhiêu!
Xét mình công ít, tội nhiều
2560. Sống thừa, tôi đã nên liều mình tôi!
Xin cho tiện thổ một đôi
Gọi là đắp điếm lấy người tử sinh.
Hồ công nghe nói thương tình
Truyền cho cảo táng di hình bên sông.
2565. Trong quân mở tiệc hạ công
Xôn xao tơ trúc, hội đồng quân quan
Bắt nàng thị yến dưới màn
Giở say, lại ép vặn đàn nhặt tâu
Một cung gió tủi mưa sầu
2570. Bốn dây rỏ máu năm đầu ngón tay
Ve ngâm, vượn hót, nào tày
Lọt tai Hồ cũng nhăn mày, rơi châu
Hỏi rằng: Này khúc ở đâu?
Nghe ra muôn oán, nghìn sầu lắm thay!
2575. Thưa rằng: Bạc mệnh khúc này
Phổ vào đàn ấy những ngày còn thơ
Cung cầm, lựa những ngày xưa
Mà gương bạc mệnh bây giờ là đây!
Nghe càng đắm, đắm càng say
2580. Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình!
Dạy rằng: Hương hoả ba sinh
Dây loan xin nối cầm lành cho ai.
Thưa rằng: Chút phận lạc loài
Trong mình, nghĩ đã có người thác oan
2585. Còn chi nữa, cánh hoa tàn
Tơ lòng đã dứt, dây đàn Tiểu lân
Rộng thương còn mảnh hồng quần
Hơi tàn được thấy gốc phần là may!
Hạ công chén đã quá say
2590. Hồ công đến lúc rạng ngày nhớ ra
Nghĩ mình phương diện quốc gia
Quan trên nhắm xuống, người ta trông vào
Phải tuồng trăng gió hay sao?
Sự này, biết tính thế nào được đây?
2595. Công nha vừa buổi rạng ngày
Quyết tình, Hồ mới đoán ngay một bài
Lệnh quan ai dám cãi lời?
Ép tình mới gán cho người thổ quan
Ông tơ thực nhẽ đa đoan!
2600. Xe tơ sao khéo vơ quàng vơ xiên?
Kiệu hoa áp thẳng xuống thuyền
Lá rèm rủ thấp, ngọn đèn khêu cao
Nàng càng ủ liễu phai đào
Trăm phần, nào có phần nào phần tươi
2605. Đành thân cát dập sóng vùi
Cướp công cha mẹ, thiệt đời thông minh!
Chân trời, mặt bể, lênh đênh
Nắm xương biết gửi tử sinh chốn nào?
Duyên đâu, ai dứt tơ đào?
2610. Nợ đâu, ai đã dắt vào tận tay?
Thân sao, thân đến thế này?
Còn ngày nào cũng dư ngày ấy thôi!
Đã không biết sống là vui
Tấm thân nào biết thiệt thòi là thương!
2615. Một mình cay đắng trăm đường
Thôi thì nát ngọc, tan vàng, thì thôi!
Mảnh trăng đã gác non đoài
Một mình luống những đứng ngồi chưa xong
Triều đâu nổi sóng đùng đùng
2620. Hỏi ra mới biết là sông Tiền đường
Nhớ lời thần mộng rõ ràng
Này thôi hết kiếp đoạn tràng là đây!
Đạm Tiên, nàng nhé có hay?
Hẹn ta thì đợi dưới này rước ta.
2625. Dưới đèn sẵn bức tiên hoa
Một thiên tuyệt bút, gọi là để sau
Cửa bồng vội mở rèm châu
Trời cao, sông rộng, một màu bao la
Rằng: Từ công hậu đãi ta
2630. Xót vì việc nước mà ra phụ lòng
Giết chồng mà lại lấy chồng
Mặt nào mà lại đứng trong cõi đời?
Thôi thì một thác cho rồi
Tấm lòng phó mặc trên trời dưới sông!
2635. Trông vời con nước mênh mông
Đem mình gieo xuống giữa dòng tràng giang
Thổ quan theo với vội vàng
Thì đà đắm ngọc, chìm hương cho rồi!
Thương thay! Cũng một thân người
2640. Hại thay! Mang lấy sắc tài làm chi?
Những là oan khổ lưu ly
Chờ cho hết kiếp, còn gì là thân?
Mười lăm năm, bấy nhiêu lần
Làm gương cho khách hồng quần thử soi
2645. Đời người đến thế thì thôi!
Trong cơ âm cực dương hồi khôn hay
Mấy người hiếu nghĩa xưa nay
Trời làm chi đến lâu ngày càng thương
Giác Duyên từ tiết giã nàng
2650. Đeo bầu quảy níp, rộng đường vân du
Gặp bà Tam hợp đạo cô
Thong dong, hỏi hết nhỏ to sự nàng:
Người sao hiếu nghĩa đủ đường
Kiếp sao rặt những đoạn trường thế thôi?
2655. Sư rằng: Phúc hoạ đạo Trời
Cỗi nguồn, cũng ở lòng người mà ra
Có Trời mà cũng tại ta
Tu là cõi phúc, tình là dây oan
Thuý Kiều sắc sảo, khôn ngoan
2660. Vô duyên là phận hồng nhan đã đành
Lại mang lấy một chữ tình
Khư khư mình buộc lấy mình vào trong
Vậy nên những chốn thong dong
Ở không yên ổn, ngồi không vững vàng
2665. Ma đưa lối, quỷ đưa đường
Lại tìm những chốn đoạn trường mà đi
Hết nạn ấy, đến nạn kia
Thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần
Trong vòng giáo dựng, gươm trần
2670. Kề lưng hùm sói, gửi thân tôi đòi
Giữa dòng nước dẫy sóng giồi
Trước hàm rồng cá, gieo mồi vắng tanh
Oan kia theo mãi với tình
Một mình mình biết, một mình mình hay
2675. Làm cho sống đoạ thác đầy
Đoạn trường cho hết kiếp này mới thôi!
Giác Duyên nghe nói rụng rời:
Một đời nàng nhé! Thương ôi còn gì?
Sư rằng: Song chẳng hề chi
2680. Nghiệp duyên cân lại, nhắc đi còn nhiều
Xét trong tội nghiệp Thuý Kiều
Mắc điều tình ái, khỏi điều tà dâm
Lấy tình thâm, trả nghĩa thâm
Bán mình đã động hiếu tâm đến Trời
2685. Hại một người, cứu một người
Biết đường khinh trọng, biết lời phải chăng
Thửa công đức ấy ai bằng
Túc khiên đã rửa lâng lâng sạch rồi
Khi nên, Trời cũng chiều người
2690. Nhẹ nhàng nợ trước, đền bồi duyên sau
Giác Duyên dầu nhớ nghĩa nhau
Tiền Đường thả một bè lau rước người
Trước sau cho vẹn một lời
Duyên ta mà cũng phúc Trời chi không?
2695. Giác Duyên nghe nói mầng lòng
Lân la tìm thú bên sông Tiền đường
Đánh tranh, chụm nóc thảo đường
Một gian nước biếc, mây vàng chia đôi
Thuê năm, ngư phủ hai người
2700. Đóng thuyền chực bến, kết chài giăng sông
Một lòng chẳng quản mấy công
Khéo thay! Gặp gỡ cũng trong chuyển vần
Kiều từ gieo xuống duềnh ngân
Nước xuôi bỗng đã trôi dần tận nơi
2705. Ngư ông kéo lưới vớt người
Ngẫm lời Tam hợp rõ mười chẳng ngoa!
Trên mui lướt thướt áo là
Tuy dầm hơi nước, chưa loà bóng gương
Giác Duyên nhận thật mặt nàng
2710. Nàng còn thiêm thiếp giấc nồng chưa phai
Mơ màng phách quế hồn mai
Đạm Tiên, thoắt đã thấy người ngày xưa
Rằng: Tôi đã có lòng chờ
Mất công mười mấy năm thừa ở đây
2715. Chị sao phận mỏng, đức dày?
Kiếp xưa đã vậy, lòng này dễ ai!
Tâm thành đã thấu đến Trời
Bán mình là hiếu, cứu người là nhân
Một niềm vì nước vì dân
2720. Âm công cất một đồng cân đã già
Đoạn trường sổ, rút tên ra
Đoạn trường thơ, phải đưa mà trả nhau
Còn nhiều hưởng thụ về sau
Duyên xưa đầy đặn, phúc sau dồi dào.
2725. Nàng còn ngơ ngẩn biết sao
Trạc Tuyền! nghe tiếng gọi vào bên tai
Giật mình thoắt tỉnh giấc mai
Bâng khuâng, nào đã biết ai mà nhìn
Trong thuyền, nào thấy Đạm Tiên?
2730. Bên mình chỉ thấy Giác Duyên ngồi kề
Thấy nhau mầng rỡ trăm bề
Dọn thuyền, mới rước nàng về thảo lư
Một nhà chung chạ sớm trưa
Gió trăng mát mặt, muối dưa chay lòng
2735. Bốn bề bát ngát mênh mông
Triều dâng hôm sớm, mây lồng trước sau
Nạn xưa, trút sạch lầu lầu
Duyên xưa chưa dễ biết đâu chốn này.
Nỗi nàng tai nạn đã đầy
2740. Nỗi chàng Kim Trọng bấy chầy mới thương
Từ ngày muôn dặm phù tang
Nửa năm ở đất Liêu dương lại nhà
Vội sang vườn Thuý dò la
Nhìn xem phong cảnh nay đà khác xưa
2745. Đầy đường cỏ mọc lau thưa
Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rời
Trước sau nào thấy bóng người
Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông
Xập xè én liệng lầu không
2750. Cỏ lan mặt đất, rêu phong dấu giày
Cuối tường gai gốc mọc đầy
Đi về, này những lối này năm xưa
Chung quanh lặng ngắt như tờ
Nỗi niềm tâm sự bây giờ hỏi ai?
2755. Láng giềng có kẻ sang chơi
Lân la sẽ hỏi một hai sự tình
Hỏi ông, ông mắc tụng đình
Hỏi nàng, nàng đã bán mình chuộc cha
Hỏi nhà, nhà đã dời xa
2760. Hỏi chàng Vương với Vương bà, Thuý Vân
Đều là sa sút, khó khăn
Thuê may, bán viết, kiếm ăn lần hồi
Điều đâu sét đánh lưng trời
Thoạt nghe, chàng thoắt rụng rời xiết bao!
2765. Vội han di trú nơi nao?
Đánh đường, chàng mới tìm vào tận nơi
Nhà tranh, vách đất tả tơi
Lau treo rèm nát, trúc gài phên thưa
Một sân đất cỏ dầm mưa
2770. Càng ngao ngán nỗi, càng ngơ ngẩn dường!
Đánh liều lên tiếng ngoài tường
Chàng Vương nghe tiếng, vội vàng chạy ra
Dắt tay vội rước vào nhà
Mái sau, viên ngoại ông bà ra ngay

Hồi 21

Theo lệ tục chiêu hồn, chàng Kim xót thương quá nỗi,
May tái sinh lại gặp, nàng Kiều mừng rỡ chi cân.
(Câu 2775-3030)
2775. Khóc than kể hết niềm tây:
Chàng ôi! Biết nỗi nước này cho chưa?
Kiều nhi phận mỏng như tờ
Một lời đã lỗi tóc tơ với chàng!
Gặp cơn gia biến lạ dường
2780. Bán mình nó đã tìm đường cứu cha
Dùng dằng khi bước chân ra
Cực trăm nghìn nỗi, dặn ba bốn lần
Trót lời nặng với lang quân
Mượn con em nó Thuý Vân thay lời
2785. Gọi là trả chút nghĩa người
Sầu này dằng dặc muôn đời chưa quên!
Kiếp này duyên đã phụ duyên
Dạ đài còn biết, sẽ đền lai sinh
Mấy lời ký chú đinh ninh
2790. Ghi lòng để dạ, cất mình ra đi
Phận sao bạc bấy, Kiều nhi!
Chàng Kim về đó, con thì đi đâu?
Ông bà càng nói càng đau
Chàng càng nghe nói, càng dầu như dưa
2795. Vật mình, vẫy gió, tuôn mưa
Dầm dề giọt ngọc, thẫn thờ hồn mai
Đau đòi đoạn, ngất đòi thôi
Tỉnh ra lại khóc, khóc rồi lại mê
Thấy chàng đau nỗi biệt ly
2800. Nhận ngừng, ông mới vỗ về giải khuyên:
Bây giờ ván đã đóng thuyền
Đã đành phận bạc, khôn đền tình chung!
Quá thương chút nghiã đèo bòng
Nghìn vàng thân ấy, dễ hòng bỏ sao?
2805. Dỗ dành, khuyên giải trăm chiều
Lửa phiền càng dập, càng khêu mối phiền
Thề xưa giở đến kim hoàn
Của xưa lại giở đến đàn với hương
Sinh càng trông thấy, càng thương
2810. Gan càng tức tối, ruột càng xót xa
Rằng: Tôi trót quá chân ra
Để cho đến nỗi trôi hoa, dạt bèo
Cùng nhau thề thốt đã nhiều
Những điều vàng đá, phải điều nói không?
2815. Chưa chăn gối cũng vợ chồng
Lòng nào mà nỡ dứt lòng cho đang?
Bao nhiêu của, mấy ngày đàng
Còn tôi, tôi gặp mặt nàng mới thôi!
Nỗi thương nói chẳng hết lời
2820. Tạ từ, sinh mới sụt sùi trở ra
Vội về sửa chốn vườn hoa
Rước mời viên ngoại ông bà cùng sang
Thần hôn, chăm chút lễ thường
Dưỡng thân, thay tấm lòng nàng ngày xưa
2825. Đinh ninh mài lệ, chép thư
Cắt người tìm tõi, đưa tờ nhắn nhe
Biết bao công mượn, của thuê
Lâm Thanh mấy độ đi về dặm khơ
Người một nơi, hỏi một nơi
2830. Mênh mông nào biết bể trời nơi nao?
Sinh càng thảm thiết, khát khao
Như nung gan sắt, như bào lòng son
Ruột tằm ngày một héo dòn
Tuyết sương ngày một hao mòn mình ve
2835. Thẩn thơ, lúc tỉnh, lúc mê
Máu theo nước mắt, hồn lìa chiêm bao
Xuân huyên lo sợ biết bao
Quá ra, khi đến thế nào mà hay!
Vội vàng sắm sửa chọn ngày
2840. Duyên Vân sớm đã xe dây cho chàng
Người yểu điệu, kẻ văn chương
Trai tài, gái sắc, xuân đương vừa thì
Tuy rằng vui chữ vu qui
Vui này, đã cất sầu kia được nào!
2845. Khi ăn ở, lúc ra vào
Càng sâu duyên mới, càng dào tình xưa
Nỗi nang nhớ đến bao giờ
Tuôn châu đôi trận, vò tơ trăm vòng
Có khi vắng vẻ thư phòng
2850. Đốt lò hương, giở phím đồng ngày xưa
Bẻ bai, rủ rỉ tiếng tơ
Trầm bay lạt khói, gió đưa lay rèm
Dường như bên nóc bên thềm
Tiếng Kiều đồng vọng, bóng xiên mơ màng
2855. Bởi lòng tạc đá ghi vàng
Tưởng nàng, nên lại thấy nàng về đây
Những là phiền muộn đêm ngày
Xuân thu, biết đã đổi thay mấy lần
Chế khoa gặp hội tràng văn
2860. Vương, Kim, cùng chiếm bảng xuân một ngày
Cửa trời rộng mở đường mây
Hoa chào ngõ hạnh, hương bay dặm phần
Chàng Vương nhớ đến xa gần
Sang nhà Chung lão tạ ân chu tuyền
2865. Tình xưa, ân trả, nghĩa đền
Gia thân bèn mới kết duyên Châu Trần
Kim từ nhẹ bước thanh vân
Nỗi nàng, càng nghĩ xa gần, càng thương
Ấy ai dặn ngọc thề vàng
2870. Bây giờ kim mã, ngọc đường với ai
Rễ bèo, chân sóng lạc loài
Nghĩ mình vinh hiển, thương người lưu ly
Vâng ra ngoại nhậm Lâm Chuy
Quan sơn nghìn dặm, thê nhi một đoàn
2875. Cầm đường ngày tháng thanh nhàn
Sớm khuya tiếng hạc, tiếng đàn tiêu dao
Phòng xuân trướng rủ hoa đào
Nàng Vân nằm bỗng chiêm bao thấy nàng
Tỉnh ra mới rỉ cùng chàng
2880. Nghe lời, chàng cũng hai đường tin nghi
Nọ Lâm Thanh với Lâm Chuy
Khác nhau một chữ, hoặc khi có lầm
Trong cơ thanh khí, tương tầm
Ở đây hoặc có giai âm chăng là?
2885. Thăng đường chàng mới hỏi tra
Họ Đô có kẻ lại già thưa lên:
Sự này đã ngoại mười niên
Tôi đã biết mặt, biết tên rành rành
Tú Bà cùng Mã Giám Sinh
2890. Đi mua người ở Bắc Kinh đưa về
Thuý Kiều tài sắc ai bì
Có nghề đàn lại đủ nghề văn thơ
Kiên trinh chẳng phải gan vừa
Liều mình thế ấy, phải lừa thế kia
2895. Phong trần chịu đã ê chề
Dây duyên, sau lại gả về Thúc lang
Phải tay vợ cả phũ phàng
Bắt về Vô Tích, toan đường bẻ hoa
Bực mình, nàng mới trốn ra
2900. Chẳng may lại gặp một nhà Bạc kia
Thoắt buôn về, thoắt bán đi
Mây trôi bèo nổi, thiếu gì là nơi!
Bỗng đâu lại gặp một người
Hơn người trí dũng, nghiêng trời uy linh
2905. Trong tay muôn vạn tinh binh
Kéo về đóng chật một thành Lâm Chuy
Tóc tơ các tích mọi khi
Oán thì trả oán, ân thì trả ân
Đã nên có nghĩa có nhân
2910. Trước sau trọn vẹn, xa gần ngợi khen
Chưa tường được họ được tên
Sự này, hỏi Thúc Sinh viên mới tường.
Nghe lời Đỗ nói rõ ràng
Tức thì đệ thiếp mời chàng Thúc Sinh
2915. Nỗi nàng hỏi hết phân minh
Chồng con đâu tá, tính danh là gì?
Thúc rằng: Gặp lúc lưu ly
Trong quân, tôi hỏi thiếu gì tóc tơ
Đại vương tên Hải họ Từ
2920. Đánh quen trăm trận, sức dư muôn người
Gặp nàng thì ở châu Thai
Lạ gì quốc sắc, thiên tài phải duyên
Vẫy vùng trong bấy nhiêu niên
Làm nên động địa kinh thiên đùng đùng
2925. Đại quân đồn đóng cõi đông
Về sau chẳng biết vân mồng làm sao?
Nghe tường ngành ngọn tiêu hao
Lòng riêng, chàng luống lao đao thẫn thờ
Xót thay chiếc lá bơ vơ
2930. Kiếp trần, biết dũ bao giờ cho xong?
Hoa theo nước chảy xuôi dòng
Xót thân chìm nổi, đau lòng hợp tan!
Lời xưa đã lỗi muôn vàn
Mảnh hương còn đó, phím đàn còn đây
2935. Đàn cầm khéo ngẩn ngơ dây
Lửa hương biết có kiếp này nữa thôi?
Bình bồng còn chút xa xôi
Đỉnh chung sao nỡ ăn ngồi cho an!
Rắp mong treo ấn từ quan
2940. Mấy sông cũng lội, mấy ngàn cũng qua
Giấn mình trong áng can qua
Vào sinh ra tử, hoạ là thấy nhau
Nghĩ điều trời thẳm vực sâu
Bóng chim tăm cá, biết đâu mà nhìn?
2945. Những là nấn ná đợi tin
Nắng mưa đã biết mấy phen đổi dời!
Năm mây, bỗng thấy chiếu trời
Khâm ban sắc chỉ đến nơi rành rành
Kim thì cải nhậm Nam Bình
2950. Chàng Vương, cũng cải nhậm thành châu Dương
Sắm sanh xe ngựa vội vàng
Hai nhà cùng thuận một đường phó quan
Xẩy nghe thế giặc đã tan
Sóng êm Phúc Kiến, lửa tàn Chiết Giang
2955. Được tin Kim mới rủ Vương
Tiện đường, cùng lại tìm nàng sau xưa
Hàng Châu đến đó bấy giờ
Thật tin hỏi được tóc tơ rành rành
Rằng: Ngày hôm nọ giao binh
2960. Thất cơ, Từ đã thu linh trận tiền
Nàng Kiều công cả, chẳng đền
Lệnh quan lại bắt ép duyên thổ tù
Nàng đà gieo ngọc, trầm châu
Sông Tiền Đường đó, ấy mồ hồng nhan!
2965. Thương ôi! Không hợp mà tan
Một nhà vinh hiển, riêng oan một nàng!
Chiêu hồn, thiết vị, lễ thường
Giải oan, lập một đàn tràng bên sông
Ngọn triều non bạc trùng trùng
2970. Vời trông còn tưởng cánh hồng lúc gieo
Tình thâm, bể thảm, lạ điều
Nào hồn tinh vệ biết theo chốn nào?
Cơ duyên đâu bỗng lạ sao?
Giác Duyên đâu bỗng tìm vào đến nơi
2975. Trông lên linh vị chữ bài
Thất kinh mới hỏi: Những người đâu ta?
Với nàng thân thích gần xa?
Người còn, sao bỗng làm ma khóc người?
Nghe tin ngơ ngác rụng rời
2980. Xúm quanh kể họ, rộn lời hỏi tra:
Này chồng, này mẹ, này cha
Này là em ruột, này là em dâu
Thật tin nghe đã bấy lâu
Pháp sư dạy thế, sự đâu lạ dường!
2985. Sư rằng: Nhân quả với nàng
Lâm Chuy buổi trước, Tiền Đường buổi sau
Khi nàng gieo ngọc, trầm châu
Đón nhau, tôi đã gặp nhau rước về
Cùng nhau nương cửa Bồ Đề
2990. Thảo am đó, cũng gần kề chẳng xa
Phật tiền ngày bạc lân la
Đăm đăm, nàng cũng nhớ nhà khôn khuây.
Nghe tin, nở mặt nở mày
Mầng nào lại quá mầng này nữa chăng?
2995. Từ phen chiếc lá lìa rừng
Thăm tìm luống những liệu chừng nước mây
Rõ ràng hoa rụng hương bay
Kiếp sau hoạ thấy, kiếp này hẳn thôi
Minh dương, đôi ngả chắc rồi
3000. Cõi trần mà lại thấy người Cửu Nguyên
Cùng nhau lạy tạ Giác Duyên
Bộ hành một lũ, theo liền một khi
Bẻ lau, vạch cỏ, tìm đi
Tình thâm luống hãy hồ nghi nửa phần
3005. Quanh co theo giải giang tân
Khỏi rừng lau đã tới sân Phật đường
Giác Duyên lên tiếng gọi nàng
Buồng trong, vội dạo sen vàng bước ra
Trông xem đủ mặt một nhà:
3010. Xuân già còn khoẻ, huyên già còn tươi
Hai em phương trưởng hoà hai
Nọ chàng Kim đó, là người ngày xưa!
Tưởng bây giờ là bao giờ
Rõ ràng mở mắt, còn ngờ chiêm bao!
3015. Giọt châu thánh thót quyên bào
Mầng mầng, tủi tủi, biết bao sự tình!
Huyên già dưới gối gieo mình
Khóc than, mình kể sự mình đầu đuôi:
Từ con lưu lạc quê người
3020. Bèo trôi, sóng vỗ, chốc mười lăm năm
Tính rằng sông nước cát lầm
Kiếp này, ai lại còn cầm gặp đây?
Ông bà trông mặt, cầm tay
Dung quang chẳng khác chi ngày bước ra
3025. Bấy chầy dãi nguyệt dầu hoa
Mười phần xuân có gầy ba bốn phần
Nỗi mầng, biết lấy chi cân?
Lời tan hợp, chuyện xa gần, thiếu đâu?
Hai em hỏi trước han sau
3030. Đứng trông, chàng cũng trở sầu làm tươi.

Hồi 22

Nợ trước xong xuôi, mượn gió mát trăng trong, phong trần gội sạch
Duyên xưa tái hợp, vui cuộc cờ, đàn hát, cầm tất thanh cao.
(Câu 3031-3254)
Quây nhau lạy trước Phật đài
Tái sinh trần tạ lòng người từ bi
Kiệu hoa giục giã tức thì
Vương ông dạy rước cùng về một nơi
3035. Nàng rằng: Chút phận hoa rơi
Nửa đời nếm trải mọi mùi đắng cay
Tính rằng mặt nước chân mây
Lòng nào còn tưởng có rày nữa không?
Được rày tái thế tương phùng
3040. Khát khao đã thoả tấm lòng lâu nay
Đã đem mình bỏ am mây
Tuổi này gửi với cỏ cây cũng vừa
Mùi thiền, đã bén muối dưa
Màu thiền ăn mặc đã ưa nâu sồng
3045. Sự đời đã tắt lửa lòng
Còn chen vào chốn bụi hồng làm chi?
Dở dang nào có hay gì?
Đã tu, tu trót qua thì, thì thôi!
Trùng sinh ân nặng biển trời
3050. Lòng nào nỡ dứt nghĩa người ra đi?
Ông rằng: Bỉ thử nhất thì
Tu hành thì cũng phải khi tòng quyền
Phải điều cầu Phật cầu tiên
Tình kia, hiếu nọ, ai đền cho đây?
3055. Độ sinh nhờ đức cao dày
Lập am, rồi sẽ rước thầy ở chung.
Nghe lời nàng phải chiều lòng
Giã sư, giã cảnh, đều cùng bước ra
Một đoàn về đến quan nha
3060. Đoàn viên, vội mở tiệc hoa vui vầy
Tàng tàng, chén cúc dở say
Đứng lên, Vân mới giải bày một hai
Rằng: Trong tác hợp cơ trời
Hai bên gặp gỡ, một lời kết giao
3065. Gặp cơn bình địa ba đào
Vậy đem duyên chị buộc vào duyên em
Cũng là phận cải, duyên kim
Cũng là máu chảy ruột mềm chứ sao?
Những là rày ước mai ao
3070. Mười lăm năm ấy, biết bao nhiêu tình!
Bây giờ gương vỡ lại lành
Khuôn thiêng lừa lọc, đã đành có nơi
Còn duyên may lại còn người
Còn vầng trăng bạc, còn lời nguyền xưa
3075. Quả mai ba bảy đương vừa
Đào non sớm liệu xe tơ kịp thì.
Dứt lời, nàng vội gạt đi:
Sự muôn năm cũ kể chi bây giờ?
Một lời tuy có ước xưa
3080. Xét mình dãi gió, dầm mưa đã nhiều
Nói càng hổ thẹn trăm chiều
Thì cho ngọn nước thuỷ triều chảy xuôi!
Chàng rằng: Nói cũng lạ đời!
Dẫu lòng kia vậy, còn lời ấy sao?
3085. Một lời đã trót thâm giao
Dưới giày có đất, trên cao có trời!
Dẫu rằng vật đổi sao dời
Tử sinh cũng giữ lấy lời tử sinh!
Duyên kia có phụ chi tình
3090. Mà toan chia gánh chung tình làm hai?
Nàng rằng: Gia thất duyên hài
Chút lòng ân ái, ai ai cũng lòng
Nghĩ rằng: Trong đạo vợ chồng
Hoa thơm phong nhuỵ, trăng vòng tròn gương
3095. Chữ trinh đáng giá nghìn vàng
Đuốc hoa chẳng thẹn với chàng mai xưa!
Thiếp từ ngộ biến đến giờ
Ong qua, bướm lại, đã thừa xấu xa
Bấy chầy gió táp mưa sa
3100. Mấy trăng cũng khuyết, mấy hoa cũng tàn!
Còn chi là cái hồng nhan?
Đã xong thân thế, còn toan nỗi nào?
Nghĩ mình chẳng hổ mình sao?
Dám đem trần cấu dự vào bố kinh!
3105. Đã hay chàng nặng vì tình
Trông hoa đèn chẳng thẹn mình lắm ru!
Từ rày khép cửa phòng thu
Chẳng tu thì cũng như tu mới là!
Chàng dầu nghĩ đến tình xa
3110. Đem tình cầm sắt đổi ra cầm cờ
Nói chi kết tóc xe tơ?
Đã buồn cả ruột, lại dơ cả đời!
Chàng rằng: Khéo nói nên lời!
Mà trong lẽ phải có người có ta
3115. Xưa nay trong đạo đàn bà
Chữ trinh kia cũng có ba bảy đường:
Có khi biến, có khi thường
Có quyền, nào phải một đường chấp kinh?
Như nàng lấy hiếu làm trinh
3120. Bụi nào cho đục được mình ấy vay?
Trời còn để có hôm nay
Tan sương đầu ngõ, vén mây giữa trời
Hoa tàn mà lại thêm tươi
Trăng tàn mà lại hơn mười rằm xưa
3125. Có điều chi nữa mà ngờ
Khách qua đường để hững hờ chàng Tiêu?
Nghe chàng nói đã hết điều
Hai thân thì cũng quyết theo một bài
Hết lời khôn lẽ chối lời
3130. Cúi đầu, nàng những ngắn dài thở than
Nhà vừa mở tiệc đoàn viên
Hoa soi ngọn đuốc, hồng chen bức là
Cùng nhau giao bái một nhà
Lễ đà đủ lễ, đôi đà đủ đôi
3135. Động phòng dìu dặt chén mồi
Bâng khuâng duyên mới, ngậm ngùi tình xưa
Những từ sen ngó đào tơ
Mười lăm năm, mới bây giờ là đây!
Tình duyên ấy, hợp tan này
3140. Bi hoan mấy nỗi, đêm chầy trăng cao
Canh khuya bức gấm rủ thao
Dưới đèn tỏ dạng, má đào thêm xuân
Tình nhân lại gặp tình nhân
Hoa xưa ong cũ, mấy phân chung tình!
3145. Nàng rằng: Phận thiếp đã đành
Có làm chi nữa cái mình bỏ đi!
Nghĩ chàng nghĩa cũ tình ghi
Chiều lòng gọi có xướng tuỳ mảy may
Riêng lòng đã thẹn lắm thay
3150. Cũng là mặt dạn, mày dày khó coi!
Những như âu yếm vành ngoài
Còn toan mở mặt với người cho qua
Lại như những thói người ta
Vớt hương dưới đất, bẻ hoa cuối mùa
3155. Cũng dơ giở nhuốc bày trò
Còn tình đâu nữa, là thù đấy thôi!
Người yêu, ta xấu với người
Yêu nhau thì lại bằng mười phụ nhau
Cửa nhà dù tính về sau
3160. Thì còn em đó, lọ cầu chị đây?
Chữ trinh còn một chút này
Chẳng cầm cho vững, lại giày cho tan!
Còn nhiều ân ái chan chan
Hay gì vầy cái hoa tàn mà chơi?
3165. Chàng rằng: Gắn bó một lời
Bỗng không cá nước, chim trời lỡ nhau
Xót người lưu lạc bấy lâu
Tưởng thề thốt nặng cũng đau đớn nhiều!
Thương nhau sinh tử đã liều
3170. Gặp nhau còn chút bấy nhiêu là tình
Chừng xuân tơ liễu còn xanh
Nghĩ rằng chưa thoát khỏi vành ái ân
Gương trong chẳng chút bụi trần
Một lời quyết hẳn muôn phần kính thêm
3175. Bấy lâu đáy bể mò kim
Là nhiều vàng đá, phải tìm trăng hoa?
Ai ngờ lại hợp một nhà
Lọ là chăn gối, mới ra sắt cầm!
Nghe lời sửa áo, cài trâm
3180. Khấu đầu lạy tạ cao thâm nghìn trùng
Thân tàn gạn đục khơi trong
Là nhờ quân tử khác lòng người ta
Mấy lời tâm phúc ruột rà
Tương tri dường ấy, mới là tương tri!
3185. Chở che, đùm bọc, thiếu gì?
Trăm năm danh tiết cũng vì đêm nay!
Thoắt thôi, tay lại cầm tay
Càng yêu vì nết, càng say vì tình
Thêm nến giá, nối hương bình
3190. Cùng nhau lại chúc chén quỳnh giao hoan
Tình xưa lai láng khôn hàn
Thong dong, lại hỏi ngón đàn ngày xưa
Nàng rằng: Vì mấy đường tơ
Làm người cho đến bây giờ mới thôi!
3195. Ăn năn thì sự đã rồi!
Nể lòng người cũ, vâng lời một phen.
Phím đàn dìu dặt tay tiên
Khói trầm cao thấp, tiếng huyền gần xa
Khúc đầu đầm ấm dương hoà!
3200. Ấy là hồ điệp hay là Trang sinh?
Khúc đâu êm ái xuân tình!
Ấy hồn Thục đế hay mình đỗ quyên?
Trong sao châu rõ duềnh quyên
Ấm sao hạt ngọc Lam Điền mới đông!
3205. Lọt tai nghe suốt năm cung
Tiếng nào là chẳng não nùng xôn xao
Chàng rằng: Phổ ấy tay nào?
Xưa sao sầu thảm, nay sao vui vầy?
Tẻ vui bởi tại lòng này
3210. Hay là khổ tận đến ngày cam lai?
Nàng rằng: Vì chút nghề chơi
Đoạn trường tiếng ấy hại người bấy lâu!
Một phen tri kỷ cùng nhau
Cuốn dây từ đấy, về sau cũng chừa.
3215. Chuyện trò chưa cạn tóc tơ
Gà đà gáy sáng, trời vừa rạng đông
Tình riêng, chàng lại nói sòng
Một nhà ai cũng lạ lùng khen khao
Cho hay thục nữ chí cao
3220. Phải người sớm mận tối đào như ai?
Hai tình vẹn vẽ hoà hai
Chẳng trong chăn gối, cũng ngoài cầm thơ
Khi chén rượu, lúc cuộc cờ
Khi xem hoa nở, khi chờ trăng lên
3225. Ba sinh đã phỉ mười nguyền
Duyên đôi lứa cũng là duyên bạn bầy
Nhớ lời, lập một am mây
Khiến người thân tín rước thầy Giác Duyên
Đến nơi đóng cửa gài then
3230. Rêu trùm kẽ ngạch, cỏ lên mái nhà
Sư đà hái thuốc phương xa
Mây bay, hạc lánh, biết là tìm đâu?
Nặng vì chút nghĩa bấy lâu
Trên am cứ giữ hương dầu hôm mai
3235. Một nhà phúc lộc gồm hai
Nghìn năm dằng dặc, quan giai lần lần
Thừa gia chẳng hết nàng Vân
Một cây cù mộc, một san quế hoè
Phong lưu phú quí ai bì
3240. Vườn xuân một cửa để bia muôn đời
Ngẫm hay muôn sự tại trời
Trời kia đã bắt làm người có thân
Bắt phong trần, phải phong trần
Cho thanh cao, mới được phần thanh cao
3245. Có đâu thiên vị người nào
Chữ Tài, chữ Mệnh dồi dào cả hai
Có tài, mà cậy chi tài?
Chữ tài liền với chữ tai một vần
Đã mang lấy nghiệp vào thân
3250. Cũng đừng trách lẫn trời gần trời xa
Thiện căn ở tại lòng ta
Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài!
Lời quê chắp nhặt dông dài
3254. Mua vui cũng được một vài trống canh.

Trên đây là gồm 22 hồi thơ trong tập thơ Truyện Kiều của Nguyễn Du, hi vọng với những chia sẻ đầy đủ và chi tiết tác phẩm Truyện Kiều sẽ mang đến những phút giây thư giãn, cảm nhận thơ thú vị nhất. Chúc mọi người luôn tìm thấy niềm vui và sự yêu thích trong cuộc sống.