Góc sân và khoảng trời Trần Đăng Khoa – Mang thế giới vào trong thơ phần 3

Với tập thơ Góc sân và khoảng trời ta cảm nhận được cả một thể giới dưới con mắt của trẻ thơ. Đó là đàn gà, con chum, cây đa… và là ánh trăng của làng quê. Ta thấy được nụ cười thích thú trước những điều mới lạ. Hay chính là khi biết thập thò ngoài cửa rủ bạn đi chơi. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những bài thơ hay tiếp theo của tập này bạn nhé!

Ghi chép về ngọn đèn dầu

Đứng giữa nhà mà cháy
Mà tỏa sáng xung quanh
Chỉ thương cây đèn ấy
Không sáng nổi chân mình…

Ghi ở bờ ao

Chim hót rung rinh cành khế
Hoa rơi tím cả cầu ao
Mấy chú rô ron ngơ ngác
Tưởng trời đang đổ mưa sao

Giông bão

Trích trường ca “Đánh thần hạn”
Đoàn người bước lên lưng Cua
Tay cầm cào cỏ
Răng bừa
Chiêng dồn, trống thúc
Áo quần rách bươm
Phấp phới
Người trẻ đứng trên
Người già đứng dưới
Bạn Nhỏ đứng giữa đôi càng
Vẫn tấm thân
Gió thiêu, nắng cháy
Chăn trâu, cắt cỏ
Vai vác chiếc bắp cày gỗ gụ
To như cái cột đình
Chuôi liềm lấp loáng ngang lưng
Cua chĩa càng lao lên phía trước
Bật mở yếm nâu
Mây bay dưới chân
Mây bay trên đầu
Trời đất nổi phong ba
Ầm ầm gió bụi
Tưởng lệch sông
Lệch núi
Làng xóm bé hơn hòn sỏi
Ngôi nhà nay thấy đâu?
Nay thấy đâu:
Hoa nhãn rụng vườn sau
Hương bưởi thơm lừng giếng nước
Ngõ xóm gồ ghề quen thuộc
Hằn vết chân trâu
Thương đất phù sa
Vật vã khổ đau
Khô xác mấy mùa hạn hán
Thương mẹ già
Ra vào loạng choạng
Nắng lòa con mắt
Ta mang nỗi đau của đất
Lên trời
Đánh cho Thần Hạn cụt vòi
Gẫy cánh!
Cua bay suốt một ngày
Một đêm
Đến nhà cô Mây áo trắng
Đến nhà cô Mây áo vàng
– Ơi dân làng
Dân làng đi đâu đó?
– Chúng tôi đi
Đánh gãy xương Thần Hạn!
Hai cô lắc đầu:
– Nó có cái vòi ác lắm
Không đánh được đâu!
Cua lại bay
Một đêm
Một ngày sau
Đến nhà chị Gió
Chị khoác chiếc áo xanh
Gùi nước đeo trĩu cổ
– Ơi dân làng đi đâu?
– Đi phanh thây Thần Hạn!
Chị Gió nghiêng đầu:
– Nó vẫy vùng đôi cánh
Không đánh được đâu!
***
Lúc đó
Dội lên tiếng thở ồ ồ
Xung quanh loằng ngoằng lửa đỏ
Thần Hạn bay nhoáng nhoàng
Cánh dọc ngang xả gió
Vòi xì khói cay xè:
– Hỡi chúng bay
Những kẻ nghèo hèn khốn khổ
Ai xui nộp mạng cho ta?
Chiếc liềm bên sườn bạn Nhỏ
Nghiêng về một bên
Bạn bay theo Thần Hạn
Nhanh hơn chớp ban đêm:
– Cho tôi hỏi
Sao Thần hút hết nước sông
Còn thiêu khô cây cối
Thiêu khô bàn tay con người
Ai mà sống nổi?
Mồm Thần Hạn méo xệch
Phả hơi rát mặt
– Ta đã tha tội chết
Chúng bay còn đòi chi?
– Chúng tôi
Đòi tiếng chim cho trời
Đòi sắc hoa cho lá
Đòi hương thơm cho quả
Đòi phù sa cho đất
Đòi nước cho sông
Đòi máu cho tim người
Chúng tôi đòi…
– A
Thằng này nói láo!
Thần đập cánh cau mày
Khoảng trời đùng đùng nổi bão
Lửa táp đằng đông
Lửa táp đằng tây
Lửa
Lửa
Giơ bàn tay
Không nhìn thấy nữa
Quay lại
Không nhìn thấy nhau
Lửa tím dưới chân
Lửa xanh trên đầu
Quanh người hầm hập nóng
Thần Hạn rít trong cổ họng:
– Chúng bay không thoát tay ta
Chúng bay sẽ thành tro bụi!
Cua lái đôi càng
Một cơn gió nổi
Cua vút lên cao
Không gian tóe ngang ánh chớp
Lưng trời nước đổ rào rào
Rào rào…
Lửa Thần không tắt
Lửa reo rần rật
Lửa tím
Lửa vàng
Vòi phun lửa trắng
Lửa xiên thẳng
Dài như mũi tên bay
Cơn gió lượn qua
Tắt ngay
Đám mây trôi qua
Tan biến
Con chim lao qua
Thành cát…
Nhưng lạ chưa
Cụ già ngân nga tiếng hát
Bài hát về dãy thông xanh
Lá thông bứt cành
Lao vun vút
Mũi thông xoáy lạnh không gian
Bài hát về hàng dừa dài
Về bãi mía rộng
Lá phừn phựt bứt cây
Phóng lên trời
Sáng loáng muôn ngàn thanh kiếm
Lưỡi dao
Rừng rực chớp
Bài hát về con đường làng
Sỏi nhảy lên
Lốc cốc
Và
Bay vù như bão thốc
Bài hát về cơn mưa chiều hè
Mát luồng gió đắng
Cua phun từng chùm bọt trắng
Một giọt nở thành năm
Hai giọt nở thành mười
Thần Hạn rủ vòi
Khép cánh
Ngẩn ngơ
Vành tai quạt mo
Rung rung tiếng hát
Nghe trầm hùng như thác
Du dương như phi lao reo
Và trong veo như suối sa lưng đèo
Bỗng Thần sực tỉnh
Dọc ngang vỗ cánh
Vòi quật chéo không trung
Lửa trắng
Lửa xanh
Lửa tím
Lại bốc lên đùng đùng
Thần Hạn nghiến răng trèo trẹo:
– Từ nay
Trẻ con đừng hòng ăn kẹo
Người già đừng mong
Có bát canh cần
Chỉ một giọt lửa của ta
Chúng bay cũng thành tro bụi!
Lửa quạt vào lưng
Chói lói
Vẫn không làm nóng lưng Cua
Lưng đỡ chân người
Mát như chiều mưa
Lửa quạt vào đầu, vào vai
Dữ dội
Cua giương càng che
Nhưng không che nổi
Mọi người cúi xuống gan bàn chân
Lấy đất phù sa
Đỏ quánh
Xoa lên da
Da lạnh
Xoa lên quần áo
Áo quần lành ngay
Hồng tươi trong sắc lửa
Thần Hạn rùng mình
Hoảng sợ
Không hiểu sao
Thần rung cánh
Lắc đầu
Dồn độ nóng thêm cho lửa
Nhưng ùn ùn
Bốn phía
Dải nước trắng và dày
Cuộn thành những túi mây
Hút lửa
Túi nước thắt vào nhỏ nữa
Lửa tru tréo bên trong
Phụt tắt
Cua đạp mạnh tám còng
Bật sáng choang đôi mắt
Yếm nâu phần phật
Bay vút lên cao
Và đoàn người
Cầm cuốc, cầm cào
Lăm lăm đợi
Thần Hạn lao tới
Quăng vòi
Quấn chặt lưng Cua và đoàn người
Lắc tít…
Lắc tít…
Nghe kẽ răng Thần rít:
– Chúng bay không thoát tay ta!
Lúc bấy giờ các chị Gió
Từ xa
Lái những viên đạn, lưỡi dao
Mũi tên, thanh kiếm
Phầm phập đến
Chém dọc, đâm ngang
Viên đạn đường làng
Nổ tung con mắt
Mũi tên thông, cắm sâu vào tai
Thanh kiếm lá dừa
Chém xả vai
Cánh thần tướp ra
Buông rủ
Lưỡi dao mía
Lia ngay vào cổ
Và đoàn người
Leo nhanh lên vòi
Con gái cầm kim chích
Con trai cầm răng bừa đâm
Cụ già cầm cào bổ
Quanh vòi
Những nhát đâm tua tủa
Theo nhịp trống
Nhịp chiêng
Thần rú lên
Man rợ
Không giống tiếng người, tiếng thú
Quay cuồng
Điên loạn
Cua giương càng
Hàng răng lạnh lùng và sáng loáng
Nghiến chặt vòi
Máu tóe ra đầy trời
Vòi đứt
Thần tối tăm con mắt
Không kêu được một câu
Cô Mây bay qua đầu
Thần Hạn bám vào
Định trốn
Nóng lòng chờ đón
Bạn Nhỏ đứng trong mây
Và bất ngờ
Giáng xuống
Một
bắp
cày!
Đầu Thần bẹp dúm
Máu tóe ra bảy sắc cầu vồng
Mũi khẹc thành sấm
Chuyển động trời ngoài, trời trong
Thần hu hu khóc
Nước mắt to, nước mắt nhỏ
Ào ào
Trút xuống thành mưa…

Góc sân và khoảng trời

Góc sân nho nhỏ mới xây
Chiều chiều em đứng nơi này em trông
Thấy trời xanh biếc mênh mông
Cánh cò chớp trắng trên sông Kinh Thầy…

Gửi theo các chú bộ đội

Cháu nghe chú đánh những đâu
Những tàu chiến cháy, những tàu bay rơi
Đến đây chỉ thấy chú cười
Chú đi gánh nước, chú ngồi đánh bi
Rồi từ nhà cháu chú đi
Lúa chiêm vào mẩy, chim ri bay về
Nghiêng nghiêng buồng chuối bên hè
Rặng tre, bãi mía bốn bề vẫy theo…
Chú qua bao suối bao đèo
Đến nay chắc đã thêm nhiều chiến công
Ngoài này cháu đứng cháu trông
Những đêm súng nổ, lửa hồng chân mây
Cháu về lớp cũ tường xây
Thông hào luồn dưới bóng cây xanh rờn
Chú đi phá nốt bốt đồn
Cuối trời còn giặc, chú còn ra đi
Vẫn mong ngày chú trở về
Lại ngồi với cháu bên hè đánh bi…

Hạ Long

Chiều về cuồn cuộn mây đen
Vòm trời, mặt vịnh nối liền với nhau
Đảo xanh, đảo tía, đảo nâu
Mênh mông sóng sóng trắng phau bạt ngàn
Nhoáng nhoàng chớp chớp chói chang
Đoàng đoàng sét sét giật vang trong ngoài
Biển đen màu mực ai mài
Thoảng bay vệt nắng ban mai phớt hồng
Gần xa vàng xuộm màu đồng
Vàng hoe lốm đốm cải ngồng đơm hoa
Tím tươi lấp loáng hoa cà
Bất thần rừng rực, lòa lòa lửa gang
Cầu vồng muôn sắc loang loang
Vượt trên ngọn sóng cao ngang mặt người
Hạ Long vẻ đẹp tuyệt vời
Hiện lên rực rỡ lúc trời nổi giông

Hà Nội

Hà Nội có chong chóng
Cứ tự quay trong nhà
Không cần trời thổi gió
Không cần bạn chạy xa
Hà Nội có nhiều hoa
Bó từng chùm cẩn thận
Mấy chú vào mua hoa
Tươi cười ra mặt trận
Hà Nội có Hồ Gươm
Nước xanh như pha mực
Bên hồ ngọn Tháp Bút
Viết thơ lên trời cao
Hà Nội có nhiều hào
Bụng súng đầy những đạn
Và có nhiều búp bê
Bóng tròn cho các bạn
Hà Nội có tàu điện
Đi về cứ leng keng
Người xuống và người lên
Người nào trông cũng đẹp
Mấy năm giặc bắn phá
Ba Đình vẫn xanh cây
Trăng vàng chùa Một Cột
Phủ Tây Hồ hoa bay…

Hà Nội có Bác Hồ

Em chưa về Hà Nội
Nhưng đêm đêm nghe cơn gió mới
Về gò thiêng Đống Đa
Về chiếc cầu sắt bắc trên những mái nhà
Xe lửa và ô tô đi không gãy
Về nước hồ Gươm xanh như một mảnh trời
Ngọc Hoàng đánh rời xuống đấy!
Về ngôi nhà Bác ở giữa Ba Đình
Bóng Bác bên cây vú sữa
Tiếng Bác Hồ cười
Em nghe rất rõ…

Trưa nay đài bỗng đưa tin
Giặc Mỹ ném bom Hà Nội
Tiếng loa dội từ mái ngói
Từ bờ tre
Từ ao cá mè
Từ bờ vùng mới đắp
Tiếng loa dậy lên từ đất
Tiếng loa dội xuống từ trời
– Thằng giặc Mỹ ném bom Hà Nội rồi
Hà Nội có Bác Hồ đang ở…
Mẹ em nấu cơm giụi lửa
Bố em họ trâu giữa đường cày
Các cô, các thầy
Ngừng giảng bài giữa lớp…
Bạn Tĩnh, bạn Nho, bạn Lập
Bạn nào mắt cũng đỏ hoe
Bé Giang ngồi ở đầu hè
Cũng thôi đánh chuyền đánh, chắt.
Tiếng loa dậy lên từ đất
Tiếng loa dội xuống từ trời
– Thằng giặc Mỹ ném bom Hà Nội rồi
Hà Nội có Bác Hồ đang ở…
Tiếng trống gọi ngoài trụ sở
Chúng em đi
Lầm lì
Làng xóm quê em
Bỗng thành Hà Nội
Tiếng ho dội từ mái ngói
Từ bờ tre
Từ ao cá mè
– Đà đảo giặc Mỹ xâm lược!
– Đà đảo giặc Mỹ xâm lược!
Nhà sau ngõ trước
Người người kéo ra đồng
Tay cày tay súng
Viên đạn bỗng nhiên nóng bỏng
Trên đường I83
Xe xích đi qua
Rầm rập…
Mũ sắt lô nhô
Tên lửa lóa nắng trời…
– Các chú bộ đội ơi!
– Các chú bộ đội ơi!
Thằng giặc Mỹ nó ném bom Hà Nội rồi!
Hà Nội có Bác Hồ đang ở.

Hạt gạo làng ta

Kính tặng chú Xuân Diệu
Hạt gạo làng ta
Có vị phù sa
Của sông Kinh Thầy
Có hương sen thơm
Trong hồ nước đầy
Có lời mẹ hát
Ngọt bùi đắng cay…
Hạt gạo làng ta
Có bão tháng bảy
Có mưa tháng ba
Giọt mồ hôi sa
Những trưa tháng sáu
Nước như ai nấu
Chết cả cá cờ
Cua ngoi lên bờ
Mẹ em xuống cấy…
Hạt gạo làng ta
Những năm bom Mỹ
Trút trên mái nhà
Những năm cây súng
Theo người đi xa
Những năm băng đạn
Vàng như lúa đồng
Bát cơm mùa gặt
Thơm hào giao thông…
Hạt gạo làng ta
Có công các bạn
Sớm nào chống hạn
Vục mẻ miệng gàu
Trưa nào bắt sâu
Lúa cao rát mặt
Chiều nào gánh phân
Quang trành quết đất
Hạt gạo làng ta
Gửi ra tiền tuyến
Gửi về phương xa
Em vui em hát
Hạt vàng làng ta…

Hoa bưởi

Đêm qua hoa rụng cánh rồi
Sớm nay cái cuống đã chồi quả non
Hoa rơi trắng mảnh sân con
Ôi hoa đã rụng vẫn còn ngát hương…

Hoa duối

Vườn xôn xao – Hoa nở
Năm cánh xòe vàng tươi
Ngỡ sao đêm xuống đậu
Mải vui, quên về trời

Hoa lựu

Em trồng cây lựu xanh xanh
Cuốc kêu chưa dứt mà cành đầy hoa
Hoa lựu như lửa lập loè
Nhớ khi em tưới, em che hàng ngày
Nhớ khi mưa lớn, gió lay
Em mang que chống cho cây cứng dần
Trưa nay bỗng thấy ve ngân
Ve ngân trưa nắng, quả dần vàng tươi
Em ăn thấy nó ngọt bùi
Tặng chú bộ đội, chú cười với em
Đêm về đạn chú bắn lên
Đỏ như hoa lựu trên nền trời xanh

Hỏi đường

Nhìn con đường nhỏ từ đây
Bâng khuâng vì thiếu bóng thầy đi qua
Đường ơi, có nhớ chăng là
Ngày nào dạy học, thầy qua đường này?
Đường rằng: Tao nhớ lắm thay!
Khoa ơi, thầy giáo của mày đã xa
Bao giờ thống nhất nước nhà
Thầy về dạy học lại qua đường này…
Nhìn con đường rợp bóng cây
Bỗng em lại thấy dáng thầy đi qua…

Họp báo “Chim hoạ mi”

Chiều nay “Toà soạn” họp
Ở nhà bạn Thuý Giang
Chủ nhà đã sẵn sàng
Ngả ra con lợn béo
Đầu tiên “nhà thơ” Lộ
Tóc đỏ như râu tôm
Chưa bước vào đến cửa
Đã đọc thơ ồm ồm
Rồi đến “hoạ sĩ” Lập
Tai gài chiếc bút lông
Tay cầm quả bóng nhựa
Vừa đi vừa tung tung
Cuối cùng, “nhà báo” Tĩnh
Đánh một chiếc quần đùi
Anh chàng vừa đi hôi
Tay còn tanh mùi cá
Mấy “nhà” ngồi xuống đất
Bàn ra báo ngày mai
“Nhà thơ” thì nói ngắn
“Nhà báo” thì nói dài
Chưa bàn xong công việc
Chủ nhà đã bưng lên
Toàn là chả với nem:
Những khoanh khoai lang luộc!

Hương đồng

Đồng ẩm trăng non
Luống cày sực nức
Mưa rào bữa trước
Nắng hồng chiều nay
Mùi bùn đang ngấu
Mùi phân đang hoai
Vôi chưa tan hẳn
Còn hăng rãnh cày
Hạt giống mùa qua
Bốc men trong đất
Giọt giọt mồ hôi
Ủ lâu thành mật
Bốn bề lên hương
Dịu mát bờ sương
Thoảng hơi gió nhẹ
Vầng trăng mới hé
Làn mây trong ngần
Đường cày ai rạch
Thành dòng sông Ngân
Sao như gốc rạ
Lô nhô xa gần
Trời đất đêm nay
Như chim mới hót
Như rượu mới cất
Như mật mới đông
Đi trong ngào ngạt
Niềm vui gieo trồng
Thịt da ta cũng
Tỏa hơi ruộng đồng

Hương nhãn

Hàng năm mùa nhãn chín
Anh em về thăm nhà
Anh trèo lên thoăn thoắt
Tay với những chùm xa
Năm nay mùa nhãn đến
Anh chưa về thăm nhà
Nhãn nhà ta bom giội
Vẫn dậy vàng sắc hoa
Mấy ngàn ngày bom qua
Nhãn vẫn về đúng vụ
Cùi nhãn vừa vào sữa
Vỏ thẫm vàng nắng pha
Em ngồi bên bàn học
Hương nhãn thơm bay đầy
Ve kêu rung trời sao
Một trời sao ban ngày
Vườn xanh biếc tiếng chim
Dơi chiều khua chạng vạng
Ai dắt ông trăng vàng
Thả chơi trong lùm nhãn
Đêm. Hương nhãn đặc lại
Thơm ngoài sân trong nhà
Mẹ em nằm thao thức
Nhớ anh đang đi xa…

Kẹo hồng kẹo xanh

Tay em cầm một cành đào
Ngày mồng một tết, chúng em vào thăm anh
Các anh ở giữa đồng xanh
Giơ tay ra đón, các anh cùng cười
Cành đào em tặng rất tươi
Thấy các anh khỏe, các anh cười, em yêu
Kẹo xanh, kẹo đỏ rất nhiều
Đứa nào anh cũng chia đều như nhau
Đứa nào anh cũng xoa đầu
Đứa nào anh cũng bế lâu trong lòng
Khẩu pháo nó đứng nó trông
Chú ta cũng muốn kẹo hồng, kẹo xanh

Kể cho bé nghe

Hay nói ầm ĩ
Là con vịt bầu
Hay hỏi đâu đâu
Là con chó vện
Hay chăng dây điện
Là con nhện con
Ăn no quay tròn
Là cối xay lúa
Mồm thở ra gió
Là cái quạt hòm
Không thèm cỏ non
Là con trâu sắt
Rồng phun nước bạc
Là chiếc máy bơm
Dùng miệng nấu cơm
Là cua, là cáy
Chẳng vui cũng nhảy
Là chú cào cào
Đêm ngồi đếm sao
Là ông cóc tía
Ríu ran cành khế
Là cậu chích choè
Hay múa xập xoè
Là cô chim trĩ…

Khi mẹ vắng nhà

Kính tặng mẹ em
Khi mẹ vắng nhà, em luộc khoai
Khi mẹ vắng nhà, em cùng chị giã gạo
Khi mẹ vắng nhà, em thổi cơm
Khi mẹ vắng nhà, em nhổ cỏ vườn
Khi mẹ vắng nhà, em quét sân và quét cổng
Sớm mẹ về, thấy khoai đã chín
Buổi mẹ về, gạo đã trắng tinh
Trưa mẹ về, cơm dẻo và ngon
Chiều mẹ về, cỏ đã quang vườn
Tối mẹ về, cổng nhà sạch sẽ
Mẹ bảo em: Dạo này ngoan thế!
– Không mẹ ơi! Con đã ngoan đâu
Áo mẹ mưa bạc màu
Đầu mẹ nắng cháy tóc
Mẹ ngày đêm khó nhọc
Con chưa ngoan, chưa ngoan!

Khi mùa thu sang

Mặt trời lặn xuống bờ ao
Ngọn khói xanh lên, lúng liếng
Vườn sau gió chẳng đuổi nhau
Lá vẫn bay vàng sân giếng
Xóm ngoài, nhà ai giã cốm
Làn sương lam mỏng, rung rinh
Em nhỏ cưỡi trâu về ngõ
Tự mình làm nên bức tranh
Rào thưa, tiếng ai cười gọi
Trông ra nào thấy đâu nào
Một khoảng trời trong leo lẻo
Thình lình hiện lên ngôi sao
Những muốn kêu to một tiếng
Thu sang rồi đấy! Thu sang!
Lòng bỗng nhớ ông Nguyễn Khuyến
Cõng cháu chạy rông khắp làng…

Với tập thơ Góc sân và khoảng trời ta cảm nhận được một thế giới hồn nhiên của tuổi thơ. Trong cái thời ấy cả đất nước ta dang đấu tranh chống xâm lược nhưng vẫn cảm nhậ được sự hồn nhiên. Có thể nói tập thơ chính là cuốn hồi ký về một tuổi thơ vui vẻ và những điều thú vị mà chỉ có dưới đôi mặt trẻ thơ ta mới có thể cảm nhận được. Đừng quên đón đọc phần tiếp theo để cùng cảm nhận bạn nhé!
Xem thêm: Góc sân và khoảng trời Trần Đăng Khoa – Mang thế giới vào trong thơ phần 4