Góc sân và khoảng trời Trần Đăng Khoa – Mang thế giới vào trong thơ phần 4

Tập thơ Góc sân và khoảng trời được sáng tác ngay từ khi tác giả còn rất bé, ở cái độ tuổi mà những đứa trẻ khác chỉ biết vui chơi. Đến bây giờ giá trị của tác phẩm vẫn còn vẹn nguyên. Bởi có nhiều nhận định cũng cho rằng Trần Đăng Khoa đã trưởng thành trước tuổi của mình. Chính những vần thơ đã được tập hợp vào tập Góc sân và khoảng trời làm nên một thần đồng Trần Đăng Khoa.

Kính tặng chú Tố Hữu

Đầu hè không thấy giọt sương
Rung rinh cành táo đã ươm nắng hồng
Chú ngồi với cháu trong phòng
Mái chèo nghe động một dòng Hương Giang
Chú TỪ ẤY những gian nan
Đường lên Đắc Sút sương tan mặt ghềnh
Đêm khuya cái chết bên mình
Nằm trên ván lạnh không manh chiếu nào
Chú buồn nghe một tiếng rao
Thương bạn nhỏ gió thổi vào nghiêng nghiêng
Trong tù Chú đã viết nên
Những vần thơ đẹp còn truyền đến nay
Bây chừ đất nước trong tay
“Dẫu chưa toàn vẹn đã bay cờ hồng”
Chú ngồi dặn cháu trong phòng
Ơi lòng Chú cũng như lòng mẹ cha
Tiếng thơ Chú bỗng ngân nga
Hòa cùng tiếng võng quê nhà mẹ đưa
Đất trời sáng đẹp hơn xưa
Cháu rời phòng Chú giữa trưa nắng vàng

Lời của than

– Than ơi!
Bạn từ đâu ra
Mà bạn đen thế?
– Tôi từ đáy bể
Mắt tôi có ngọc trai
Nên sáng như gương
Tôi biết con thuồng luồng
Có đôi tay múa dẻo
Tôi biết con cá sấu
Nghênh mồm thở lay thuyền
Tôi biết con nhám, con chuồn
Lao như tên lửa
Tôi biết từng đoàn sứa
Giương ô đi trong hội lân tinh
Và con mực rập rình
Phun mực Cửu Long cho bạn viết
Tôi từ cánh rừng già
Ủ đầy hương thơm và bóng tối
Nên tôi đen như đêm
Trong lòng tôi có tiếng hổ gầm
Tiếng rừng rung trong bão
Tiếng suối thét lạc giọng…
Tôi từ thẳm sâu của đất
Trong bụng tôi chứa đầy chuyện cổ tích
Chuyện Sơn Tinh, Thủy Tinh
Chuyện vua Diêm Vương
Bỏ vào vạc dầu những thằng gian ác…
– Than ơi!
Thế bạn yêu ai nhất?
– Tôi yêu bác thợ
Có cây đèn sáng xanh ở sườn
Không có bóng mà không tắt
Đốt chẳng cần dầu
Có cái mũ đội đầu
Ngồi lên không bẹp
Các bác ấy
Vừa bắn tàu bay Mỹ rơi
Vừa đưa tôi ra ánh nắng mặt trời
Cho tôi lên xe
Cho tôi xuống tàu
Để tôi làm ra lửa
– Than ơi!
Bạn muốn nói gì thêm nữa?
– Tôi muốn làm thơ
Ca ngợi vịnh Hạ Long
Có màu xanh từ thuở Ngô Quyền
Con sóng vẫn reo trên xác giặc
Ca ngợi bác công nhân
Sớm sớm lên tầng
Mặt trời mọc dưới chân như một giọt phẩm đỏ
Tay cuốc ra vàng
Giữa bát ngát trời xanh…

Lời một bạn gái mười hai tuổi

Các bạn ơi!
Tên phát xít Ních-xơn đã cúi mặt viếng tôi
Tôi nhìn thẳng vào mặt hắn
Ý nghĩ hắn chạy từ đầu xuống chân
Từ chân ngấm xuống đất sâu, nên tôi nghe hết:
“Nếu mày sống thì ông cũng giết!”
Ai nhìn nghiêng sẽ tưởng hắn thương tôi
Giọt nước mắt lạnh buốt kia có thể lừa người
Tôi nhìn hắn trừng trừng vào mặt
Và tôi hiểu hắn đã vay nước mắt!
Tôi nhìn thấy răng hắn thì nhọn hoắt
Kẽ răng còn vương vài sợi thịt trẻ con
Ý nghĩ hắn chạy từ đầu xuống chân
Từ chân ngấm xuống đất sâu, nên tôi nghe hết:
“Nếu mày sống thì ông cũng giết!”
Tôi ngủ ngót ba mươi năm dưới bóng bạch dương
Trong khúc dân ca có cơn gió mùa đông và tiếng xe tam mã
Viên đạn Hít-le bắn tôi
Đã thành gỉ sét rồi
Hôm nay Ních-xơn đến khóc
Cách hắn giả vờ thật là ngu ngốc
Ý nghĩ hắn chạy từ đầu xuống chân
Từ chân ngấm xuống đất sâu, nên tôi được biết:
“Nếu ông là Hít-le
Ông sẽ thiêu mày không còn gì mà chôn hết!”
Và hắn khóc tôi
Tôi không thể phì cười
Tôi nhìn thẳng vào mặt hắn
Tôi nhận ra máu tôi
Bọn phát xít Đức cướp đi
Chảy giần giật vằn vèo theo hình chữ Y
Trên mũi nhọn diều hâu của hắn
Không biết hắn mượn ai bộ mặt đưa ma
Và vay ai nước mắt
Nước mắt xuyên qua đất
Vỡ trong lồng ngực tôi ngàn vạn mảnh thủy tinh
Và sưng tấy lên khắp cả thân mình
Ngày đêm nhức buốt
Các bạn ơi!
Các bạn có nghe thấy tiếng kêu từ dưới mộ của tôi?

Mang biển về quê

Lấp lóe lửa chài – sao hiện ra
Mây bay lóng lánh – cánh buồm xa
Em mang sắc biển về quê đó
Sắc biển xanh trên những mái nhà

Mặt bão

Bão đến ầm ầm
Như đoàn tàu hoả
Bão đi thong thả
Như con bò gầy
Xanh đẹp là cây
Bão vặt trụi hết
Mặt bão thế nào
Suy ra cũng biết…

Mẹ ốm

Mọi hôm mẹ thích vui chơi
Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu
Lá trầu khô giữa cơi trầu
Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay
Cánh màn khép lỏng cả ngày
Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm trưa
Nắng mưa từ những ngày xưa
Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan
Khắp người đau buốt, nóng ran
Mẹ ơi! Cô bác xóm làng đến thăm
Người cho trứng, người cho cam
Và anh bác sĩ đã mang thuốc vào
Sáng nay trời đổ mưa rào
Nắng trong trái chín ngọt ngào bay hương
Cả đời đi gió đi sương
Bây giờ mẹ lại lần giường tập đi
Mẹ vui, con có quản gì
Ngâm thơ, kể chuyện rồi thì múa ca
Rồi con diễn kịch giữa nhà
Một mình con sắm cả ba vai chèo
Vì con mẹ khổ đủ điều
Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn
Con mong mẹ khoẻ dần dần
Ngày ăn ngon miệng, đêm nằm ngủ say
Rồi ra đọc sách, cấy cày
Mẹ là đất nước, tháng ngày của con…

Mùa đông và cây sầu đông

Ngoài vườn mưa bụi lây rây
Cành xoan vươn những nhánh gầy khẳng khô
Quả vàng héo quắt, lưa thưa
Lặng dâng nỗi nhớ ngày xưa lên trời…

Mùa xuân – mùa hè

Mùa xuân hoa nở đẹp tươi
Bướm con bướm mẹ ra chơi hoa hồng
Bướm mẹ hút mật đầu bông
Bướm con đùa với nụ hồng đỏ hoe
Vui sao khi chớm vào hè
Xôn xao tiếng sẻ tiếng ve báo mùa
Rộn ràng là một cơn mưa
Trên đồng bông lúa cũng vừa uốn câu

Mưa

Sắp mưa
Sắp mưa
Những con mối
Bay ra
Mối trẻ
Bay cao
Mối già
Bay thấp
Gà con
Rối rít tìm nơi
Ẩn nấp
Ông trời
Mặc áo giáp đen
Ra trận
Muôn nghìn cây mía
Múa gươm
Kiến
Hành quân
Đầy đường
Lá khô
Gió cuốn
Bụi bay
Cuồn cuộn
Cỏ gà rung tai
Nghe
Bụi tre
Tần ngần
Gỡ tóc
Hàng bưởi
Đu đưa
Bế lũ con
Đầu tròn
Trọc lốc
Chớp
Rạch ngang trời
Khô khốc
Sấm
Ghé xuống sân
Khanh khách
Cười
Cây dừa
Sải tay
Bơi
Ngọn mùng tơi
Nhảy múa
Mưa
Mưa
Ù ù như xay lúa
Lộp bộp
Lộp bộp…
Rơi
Rơi…
Đất trời
Mù trắng nước
Mưa chéo mặt sân
Sủi bọt
Cóc nhảy chồm chồm
Chó sủa
Cây lá hả hê
Bố em đi cày về
Đội sấm
Đội chớp
Đội cả trời mưa…

Ngắm hoa

Tặng Thúy Giang
Em ngắm bông hoa
Tím tươi bỡ ngỡ
Cánh hoa mới nở
Màu còn rung rinh
Màu đẹp hơn tranh
Càng nhìn càng thắm
Như màu của nắng
Như màu của mưa
Dịu dàng non tơ…
Yêu hoa đẹp thế
Em đừng quên rễ
Sần sùi xòe ra
Như tay lắm đốt
Bám vào sỏi cát
Bám vào nắng rát
Bám vào mưa dầm
Làm lụng âm thầm
Cần cù dưới đất
Chẳng nhìn thấy đâu
Chính chùm rễ ấy
Làm nên sắc màu

Nghe thầy đọc thơ

Kính tặng thầy Lê Thường
Em nghe thầy đọc bao ngày
Tiếng thơ đỏ nắng, xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghiêng mặt sông xa
Bâng khuâng nghe vọng tiếng bà năm xưa
Nghe trăng thở động tàu dừa
Rào rào nghe chuyển cơn mưa giữa trời…
Đêm nay thầy ở đâu rồi
Nhớ thầy, em lại lặng ngồi em nghe…

Ngôi đền Bãi Cháy

Ngôi đền có tự bao đời
Rêu xanh bậc đá, lá rơi úa vàng
Cột đền, đạn Mỹ xiên ngang
Bàn thờ đã lạnh khói nhang lâu rồi
Hố bom sâu hoắm chân đồi
Ngẩng lên nham nhở mảnh trời biếc trong
Vách đền ai tạc tượng ông
Lửa quăn giáp sắt, kiếm cong tuốt trần
Mặt hiền như bác nông dân
Nụ cười tươi sáng, mến thân, đậm đà
Từ đền em bước chân ra
Hạ Long muôn sóng chói lòa gươm vung
Từng đoàn các chú qua sông
Pháo vươn. Lá ngụy trang rung tiếng cười
Phà sang, đền đã khuất rồi
Nghĩ về các chú bồi hồi không yên
Và em bỗng hiểu ngôi đền
Hiểu ai tạc tượng người hiền cầm gươm…

Nhận thư anh

Chiều nay nhà nhận thư anh
Gửi về từ miền đất mỏ
Nét chữ chênh chênh nắng gió
Vượt qua vách đá, tầng than
Em bóc thư anh vội vã
Ngón tay cứ ríu vào nhau
Ô con chim khách, chim khách
Kêu chi kêu mãi trên đầu!
Thư kể về phố Mạo Khê
Dãy nhà lô xô mái ngói
Anh đi vào mỏ sớm chiều
Lá bàng tháng ba đỏ ối
Thư kể lò đá, lò than
Đường goòng hút sâu trong núi
Bài thơ anh vừa viết vội
Đọc lên có tiếng chim bay
Thư kể về “Hoa trứng gà”
Đêm đêm thơm lừng phố mỏ
(Chắc anh viết những dòng này
Hương hoa bay đầy cửa sổ)
Thư kể về “Làng ven mỏ”
Nửa đêm dội tiếng còi tàu
Bụi than vương trên lá lúa
Tiếng than rung cánh bèo dâu
Ôi miền đất anh đang sống
Nghe sao giản dị yêu thương
Khát những trang thơ đầy nắng
Ngổn ngang đất đá công trường
Em mê mải đọc thư anh
Những muốn thăm làng, thăm mỏ
Nếu anh không phóng xe về
Em sẽ lần đường cuốc bộ…

Nhớ bạn

Chiều nay
Tao ngồi trên cầu gỗ
Nghe róc rách chân cầu sóng vỗ
Con thuyền xưa, mui chổng như đuôi chim
Tất cả vẫn còn nguyên
Tao bỗng nhớ chúng mày, nhớ thế
Đâu rồi thằng Tí
Mái tóc hoe hoe, mắt lươn ti hí
Xúng xính quần nâu
Bành bạnh chiếc cằm đã lún phún râu
Thằng Trình, nước da mai mái
Ỏn ẻn tiếng cười như con gái
Cái Thủy, cái Liên
Tên nghe có vẻ dịu hiền
Mà nghịch như quỉ sứ
Câu chuyện xưa thầy kể
Theo chúng mày, đi đâu?
Về đâu?
Chúng mình thường bảo nhau
Đất nước quá nghèo rồi, không thể nghèo hơn nữa
Chúng mình lớn lên
Không tiếc nghĩ suy và mồ hôi đổ
Không biết đứa nào, tay có trước vết chai
Không biết tuổi chúng mình bao nhiêu
Đất nước rạ rơm sẽ thành sắt thép
Dù chẳng làm nên, hay làm nên sự nghiệp
Cũng không bao giờ quên nhau
Chúng mày ơi, bây giờ chúng mày đâu?
Và chiếc cầu
Cong như vành trăng chia tay đêm ấy
Ở xa, chúng mày có thấy
Trên cầu gỗ chiều nay
Tao nôn nao ngồi nhớ chúng mày…

Nhớ và nghĩ

Kính tặng chị Ngô Thị Phương Huyền
Chị em dạo mát trên đường
Tiếng than ngỡ tiếng quê hương ngọt ngào
Bâng khuâng chị nhớ ngày nào
Trăng lên nghe gió rì rào ngọn tre
Và em nghĩ những đêm hè
Điện hồng mái ngói, bạn bè hò reo
Máy khoan thình thịch lưng đèo
Bùi ngùi chị nhớ những chiều làm thuê
Một mình giã gạo canh khuya
Căm căm giá buốt, gió về từng cơn
Rộn ràng em nghĩ xóm thôn
Tiếng ai xát thóc cười giòn sân kho
Trắng tinh hạt ấm, hạt no
Đường làng xe nhỏ, xe to ra đồng
Chị nhìn nước rặc Hạ Long
Nhớ trưa bắt cáy bãi sông năm nào
Bập bềnh, em nghĩ chiếc phao
Chiều chiều tắm biển, sóng dào dạt xô
Chị nhìn lá rụng, cành trơ
Đắng cay nhớ ổ chuối khô. Gió lùa
Mái lều xơ xác nắng mưa
Vết roi chủ – những nhát cưa xé lòng
Và em nghĩ những gian phòng
Điều hòa nhiệt độ, mặt hồng niềm vui
Tiếng cây lách chách đâm chồi
Tiếng người trò chuyện với người yêu thương
Chị em cùng dạo trên đường
Cùng nhìn cỗ máy, con mương, mái nhà
Chị buồn nhớ những ngày qua
Em vui nghĩ những ngày xa đang gần…

Nói với con gà mái

Mày nhìn tao, con mắt lạc hẳn đi
Tròng mắt vằn những tia máu đỏ
Cái nhìn cháy như hai hòn lửa
Có phải tại tao đâu!
Đàn con mày xuống ổ ngày nào
Lông tơ mịn óng vàng bỡ ngỡ
Chun chun những cái mỏ
Rúc ấm lòng mày những đêm trời giông
Mày nhìn tao, đôi cánh xù tung
Đập rối loạn như điên, như dại
Lông bù xù, mỏ sao không chải
Có phải tại tao đâu!
Đàn con mày chiều qua, còn ríu rít bắt sâu
Vườn trước, ngõ sau, mối ra nhiều quá
Mày tớp mồi, nhằn nhường con tất cả
Diều con no kềnh, diều mày vẫn lép không
Mày nhìn tao, chân cào đất lung tung
Con mày có ở đâu trong đất
Máu tóe rồi, những ngón chân rách nát
Có phải tại tao đâu!
Đàn con mày trưa nay còn tránh nắng dưới giàn trầu
Những cuống lá vàng như mật đọng
Chói lói tiếng ve, da trời nóng bỏng
Mày thiu thiu rồi, cánh vẫn thức che con
Mày nhìn tao, lảo đảo không hồn
Lối rộng không đi cứ lao vào vách đất
Tiếng mày gọi con, tiếng còn tiếng mất
Có phải tại tao đâu!
Gà Mẹ ơi!
Mày không biết trên trời
Có những quả bom lao xuống như gió độc
Mày chưa kịp gọi con, đã bị vùi trong đất
Có nhìn thấy gì đâu
Xác con mày bay lên cùng với
những lá trầu…

Nửa đêm tỉnh giấc

Kính tặng chú Huy Cận
Nửa đêm em tỉnh giấc
Bước ra hè em nghe
Nghe tiếng sương đọng mật
Đọng mật trên cành tre
Nghe ri rỉ tiếng sâu
Nó đang thở cuối tường
Nghe rì rầm rặng duối
Há miệng đòi uống sương
Nghe hàng chuối vườn em
Gió giở mình trăn trở
Chuột chạy giàn bí đỏ
Loáng vỡ ánh trăng vàng
Cây cau nó bức quá
Phành phạch quạt liên hồi
Một tiếng gì không rõ
Xôn xao cả đất trời…

Ò… ó… o…

Kính tặng chú Tô Hoài
Ò… ó… o…
Ò… ó… o…
Tiếng gà
Tiếng gà
Giục quả na
Mở mắt
Tròn xoe
Giục hàng tre
Đâm măng
Nhọn hoắt
Giục buồng chuối
Thơm lừng
Trứng cuốc
Giục hạt đậu
Nảy mầm
Giục bông lúa
Uốn câu
Giục con trâu
Ra đồng
Giục đàn sao
Trên trời
Chạy trốn
Gọi ông trời
Nhô lên
Rửa mặt
Ôi bốn bề
Bát ngát
Tiếng gà
Ò… ó… o…
Ò… ó… o…

Trên đây chúng tôi đã giới thiệu cho bạn những bài thơ tiếp theo trong tập Góc sân và khoảng trời. Nó được viết cho thiếu nhi tuy nhiên đôi khi cũng không hẳn là vậy bởi với những bài thơ này ta có thể cảm nhận được tình cảm và những nỗi niềm mà tác giả chất chứa trong đó. Để rồi đến khi đọc lại ta vẫn thấy bồi hồi về những năm tháng đã qua. Nó mãi là ký ức tươi đẹp trong lòng mỗi người.
Xem thêm: Góc sân và khoảng trời Trần Đăng Khoa – Mang thế giới vào trong thơ phần cuối