Truyên thơ Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu) hay đặc sắc phần 3

Lục Vân Tiên là một tác phẩm truyện thơ rất phổ biến trên văn đàn ở những năm cuối thế kỷ 19. Nhất là ở miền Nam đặc biệt yêu thích bộ truyện thơ này. Với ngôn ngữ bình dị và gần gũi với người dân nên mọi tầng lớp trong xã hội đều thuộc có khi cả bài thơ. Bên cạnh đó ảnh hưởng văn hóa của tập thơ còn lan rộng ra toàn quốc. Bởi nó được lưu truyền dưới hình thức sinh hoạt văn hóa như kể thơ, nói thơ….

Hồi 10: Trịnh Hâm hại Vân Tiên, trói tiểu đồng trong rừng, xô Vân Tiên xuống sông

Trường thi một lũ vừa về.
Trịnh Hâm xem thấy lại kề hỏi thăm:
“Anh về nay đă hai rằm,
“Cớ sao mang bệnh còn nằm nơi đây.
851. Tiên rằng tôi vốn chẳng may,
“Chẳng hay chư hữu khoa nầy thế nao?.”
Hâm rằng: “Tử Trực đậu cao,
“Tôi cùng Bùi Kiệm đều vào cử nhân,
“Một mình về trước viếng thân,
“Hai người trở việc còn lần đi sau.
“Đương cơn hoạn nạn gặp nhau,
“Người lành nỡ bỏ người đau sao đành.
“Từ đây tới quận Đông thành,
“Trong mình có bệnh, bộ hành sao xong.
861. Lần hồi đến chốn Giang trung,
“Těm thuyền ta sẽ tháp tùng với nhau.”
Tiên rằng: “Tình trước ngãi sau,
“Có thương xin khá giúp nhau phen này.”
Hâm rằng: “Anh tạm ngồi đây,
“Tiểu đồng người tới trước nầy cùng ta.
“Vào rừng kiếm thuốc ngoại khoa,
“Phòng khi sông biển phong ba bất kỳ. “
Tiểu đồng vội vă ra đi,
Muốn cho đặng việc quản gã lao đao.
871. Trịnh Hâm trong dạ gươm đao,
Bắt người đồng tử trói vào gốc cây:
“Trước cho hùm cọp ăn mày,
Hại Tiên phải dụng mưu nầy mới xong.”
Vân Tiên ngồi những đợi trông,
Trịnh Hâm về nói tiểu đồng cọp ăn.
Vân Tiên than khóc nằm lăn:
“Có đâu địa hăm thiên băng thình lình.
“Bấy lâu đất khách lưu linh,
“Một thầy một tớ lộ trình nuôi nhau.
881. “Nay đà hai ngả phân nhau,
“Còn ai nâng đỡ trước sau cho mình.”
Hâm rằng: “Anh chớ ngại tình,
“Tôi xin đưa tới Đông thành thời thôi.”
Vân Tiên chi xiết luỵ rơi,
Buồm đà theo gió chạy xuôi một bề.
Tiểu đồng bị trói khôn về,
Kêu la chẳng thấu bốn bề rừng hoang:
“Phận mình đã mắc tai nàn,
“Cảm thương họ Lục suối vàng bơ vơ.
891. “Xiết bao những nỗi dật dờ,
“Đà giang nào biết, bụi bờ nào hay.
“Vân Tiên hồn có linh rày,
“Đem tôi theo với đỡ tay chưn cůng!”
Vái rồi luỵ nhỏ ròng ròng,
Đêm khuya ngồi dựa cội tòng ngủ quên.
Sơn quân ghé lại một bên,
Cắn dây mở trói cõng lên ra đàng.
Tiểu đồng thức dậy mơ màng,
Xem qua dấu đất ràng ràng mới hay.
901. Nửa mừng nửa lại sợ thay,
Chạy ra chốn cũ kiếm thầy Vân Tiên.
Mặt trời vừa khỏi mái hiên,
Người buôn, kẻ bán, chợ phiên nhộn nhàng.
Hỏi thăm bà quán giữa đàng,
Bữa qua có thấy người tang chăng là?
Quán rằng thôi đã ra ma,
“Khi mai làng xóm người đà đi chôn.”
Tiểu đồng nghe nói kinh hồn,
Hỏi rằng: “Biết chỗ nào chôn chỉ chừng.”
911. Tay lau nước mắt rưng rưng,
Xảy nghe tiếng nói đầu rừng lao xao.
Tiểu đồng vội vã bước vào,
Xóm làng mới hỏi: “Thằng nào tới đây?”
Đồng rằng: “Tớ tới kiếm thầy,
“Chẳng hay người thác mả nầy là ai?”
Người nầy: “Một gã con trai,
“Ở đâu không biết lạc loài đến đây.
“Chưn, tay, mặt, mũi tốt thay,
“Đau chi nên nỗi nước nầy khá thương.”
921. Tiểu đồng chẳng kịp hỏi han,
Nằm lăn bên mả khóc than một hồi.
Người đều xem thấy thương ôi!
Kêu nhau vác cuốc đều lui ra đàng.
Tiểu đồng nằm giữa rừng hoang,
Che chòi giữ mả lòng toan trọn bề.
Một mình ở đất Đại đề,
Sớm đi khuyến giáo, tối về quảy đơm.
Dốc lòng trả nợ áo cơm,
Sống mà trọn nghĩa, thác thơm danh hiền.
931. Thứ nầy đến thứ Vân Tiên,
Năm canh ngồi dựa be thuyền thở than.
Trong khăn luỵ nhỏ chứa chan,
Cảm thương phận tớ mắc nàn khi không.
Lênh đênh thuyền giữa biển đông,
Rięng than một tấm cô bồng ngẩn ngơ.
Đêm khuya lặng lẽ như tờ,
Nghênh ngang sao mọc, mịt mờ sương bay.
Trịnh Hâm khi ấy ra tay,
Vân Tiên bị gã xô ngay xuống vời.
941. Trịnh Hâm giả tiếng kêu trời,
Cho người thức dậy lấy lời phôi pha.
Trong thuyền ai nấy kêu la,
Đều thương họ Lục, xót xa tấm lòng.

Hồi 11: Ngư ông vớt Vân Tiên lên, đem về nhà Võ công

Vân Tiên mình luỵ giữa giòng,
Giao long dìu dắt vào trong bực rày.
May vừa trời đã sang ngày.
Thuyền chài xem thấy vớt ngay lên bờ.
Khiến con vầy lửa một giờ.
Ông hơ bụng dạ, bà hơ mặt mày.
951. Vân Tiên vừa ấm chân tay,
Ngẩn ngơ hồn phách như say mới rồi.
Ngỡ than mình phải nước trôi,
Hay đâu mình hãy đặng ngồi dương gian.
Ngư ông khi ấy hỏi han,
Vân Tiên thưa hết mọi đàng gần xa.
Ngư rằng: “Người ở cùng ta.
“Sớm mai hẩm hút một nhà cho vui”.
Tiên rằng: “Ông lấy chi nuôi,
“Thân tôi như thể trái mùi trên cây.
961. “May đà trôi nổi đến đây,
“Không chi báo đáp měnh nầy trơ trơ “.
Ngư rằng: “Lòng lão chẳng mơ,
“Dốc lòng nhân nghĩa há chờ trả ơn?
“Nước trong rửa ruột sạch trơn,
“Một câu danh lợi chi sờn lòng đây.
“Rày doi, mai vịnh vui vầy,
“Ngày kia hứng gió, đêm nầy chơi trăng.
“Một mình thong thả làm ăn,
“Khoẻ quơ chày kéo, mệt quăng câu dầm.
971. “Nghêu ngao nay chích mai đầm.
“Một bầu trời đất vui thầm ai hay.
“Kinh luân đă sẵn trong tay,
“Thung dung dưới thế vui say trong trời.
“Thuyền nan một chiếc ở đời,
“Tắm mưa trải gió trong vời Hàn giang.”
Tiên rằng: “Vậy cũng một làng,
“Võ công người ở gần đàng đây chăng?”
“Khỏi ba khúc vịnh thời lần đến nơi.”
981. Tiên rằng: “Xưa đã gá lời,
“Sui gia bao nỡ đổi lời chẳng thương.
“Vợ chồng là đạo tao khương,
“Chi bằng tới đó tầm phương gởi mình.
“Trăm năm muốn trọn ân tình
“Đương khi hoạn nạn ai đành bỏ nhau.
“Chút nhờ cứu tửơn sâu,
“Xin đem tới đó trước sau cho trňn.”
Ngư rằng: “Làm đạo rể con,
“Cũng như sợi chỉ mà lòn trôn kim.
991. “Sợ bay mà mỏi sức chim,
“Bơ vơ cảnh lạ khôn tìm cây xưa.
“E khi chậm bước tới trưa,
“Chớ đi sông cũ bến xưa mà lầm.
“Mấy ai ở đặng hảo tâm,
“Nắng đun chót nón, mưa dầm tả tơi.
“Mấy ai hay nghĩ việc đời,
“Nhớ nơi nghèo khổ quên nơi sang giầu.
“Đă ba thứ tóc trên đầu,
“Gẫm trong sự thế thêm âu cho đời.”
1001. Vân Tiên thưa đã hết lời,
Ngư ông chẳng đă tách vời đưa sang.
Dắt Tiên vào chốn hậu đàng,
Võ công xem thấy lòng càng hổ ngươi.
Chẳng qua sợ thế gian cười,
Một lời gượng gạo chào người ngày xưa:
“Ngư ông đă có công đưa,
Tới ngày sau sẽ lo lừa đền ơn.”
Ngư rằng: “Tôi chẳng lòng sờn.
“Xin tròn nhân ngãi còn hơn bạc vàng.
1011. “Nhớ xưa trong núi Lư san,
“Có ông ngư phủ đưa chàng Ngũ Viên.
“Tới sau đình trưởng đỗ thuyền,
“Giúp người Hạng Võ qua miền Ô giang.
“Xưa còn thương kẻ mắc nàn,
“Huống nay ai nỡ quên đàng ngãi nhân.
“Một lời gắng giúp keo sơn,
“Ngư ông từ giã lui chưn xuống thuyền.

Hồi 12: Võ công giả đưa về Đông thành, đem Vân Tiên bỏ trong hang Thương tòng

Võ công không ngớt lòng phiền,
Ân tình thế lợi khó tuyền đặng vay.
1021. Dạy Tiên: “Ngươi hãy ngồi đây,
“Cho ta trở lại sau này liệu toan.”
Công rằng: “Hỡi mụ Quỳnh Trang,
“Dò lòng ái nữ Thể Loan thế nào?
“Mặc con toan liệu làm sao,
“Vốn không ép vợ, nỡ nào ép con.”
Loan rằng: “Gót đỏ như son,
“Xưa nay ai nỡ đem chôn xuống bůn?
“Ai cho sen muống một bồn.
“Aì từng chanh khế sánh phồn lựu lê.
1031. “Thà không trót chịu một bề,
“Nỡ đem mình ngọc dựa kề thất phu.
“Đă công chờ đợi danh nhu,
“Rể đâu có rể đui mù thế ni,
“Đã nghe người nói hội này,
“Rằng: Vương Tử Trực chiếm rày thủ khoa
“Ta dầu muốn kết sui gia,
“Họ Vương họ Võ một nhà mới xinh.”
Công rằng: “Muốn trọn việc mình,
“Phải toan một chước dứt tình mới xong.
1041. “Nghe rằng: “Trong núi Thương tòng.
“Có hang thăm thẳm bịt bùng khôn ra.
“Đông thành ngàn dặm còn xa,
“Đem chàng bỏ đó ai mà biết đâu?”
Phút vừa trăng đă đứng đầu,
Vân Tiên ngồi trước nhà cầu thở than.
Võ công ra trước dỗ chàng:
“Xuống thuyền rồi sẽ đưa sang Đông thành.”
Ra đi đương lúc tam canh,
Dắt vào hang tối bỏ đành Vân Tiên.
1051. Bỏ rồi rón rén bước liền,
Xuống ngay chèo quế dời thuyền tách xa.
Tiên rằng: “Các chú đưa ta,
“Xin đưa tôi tới quê nhà sẽ hay.
“Ghi lòng dốc trọn thảo ngay,
“Một phen mà khỏi ngàn ngày chẳng quên.”
Lặng nghe vắng tiếng hai bên,
Trong hang tăm tối đá trôn chập chồng.
Vân Tiên khi ấy hãi hùng,
Nghĩ ra mới biết Võ công hại mình.
1061. Nực cười con tạo trớ trinh,
Chữ duyên tráo trác, chữ tình lãng xao.
Nghĩ mình tai hại biết bao,
Mới lên khỏi biển lại vào trong hang.
Dây sầu ai khéo vương mang,
Tránh nơi lưới thỏ, gặp đàng bẫy cheo.
Trong hang sau trước quạnh hiu,
Muốn ra cho khỏi ai dìu dắt đi?
Oan gia nợ đă khéo gây,
Ôi thôi thân thể còn gì mà toan.
1071. Đă đành xa cõi nhân gian,
Dựa mình vào chốn thạch bàn nằm co.
Đêm khuya ngọn gió thổi lò.
Sương sa lác đác mưa tro lạnh lùng.
Năm ngày chịu đói khát ròng.
Nhờ ba hườn thuốc đỡ lòng hôm mai.

Hồi 13: Du thần cứu ra khỏi hang, gặp lão tiều cõng Vân Tiên về nhà

Du thần xem thấy ai hoài,
Xét trong mình gã có bài phù tiên.
Mới hay là Lục Vân Tiên,
Cùng nhau dìu dắt đều liền đem ra,
1081. Khỏi hang một dặm vừa xa,
Đến nơi đại lộ trời đà hừng đông.
Du thần trở lại sơn trung,
Vân Tiên còn hãy giấc nồng mê man.
Lão tiều cơm gói săn sàng,
Sớm mai xách búa đi ngang vào rừng.
Tới đường đại lộ là chừng,
Xảy nghe có tiếng trong rừng thở than.
Hay là yêu quái tà gian,
Rung cây nhát lão làm đường hại nhân.
1091. Lão tiều liền bước lại gần,
Thiệt là một gã văn nhân mắc nàn,
Chi bằng lên tiếng hỏi han:
“Nhân sao mắc việc tai nàn thế nây?”
Vân Tiên nghe tiếng mừng thay,
Vội vàng gượng dậy trình bày trước sau:
Lão tiều nghe nói giờ lâu,
Gẫm trong thế sự gật đầu thở than:
“Ít người trong tuyết đưa than,
“Khó ngồi giữa chợ ai màng đoái thương.”
1101. Vân Tiên nghe nói mới tường,
Cũng trang ẩn dật biết đường thảo ngay.
“Ngửa trông lượng cả cao dày,
“Cứu trong một buổi, ơn tày tái sinh.
“Mai sau về tới Đông thành,
“Đền ơn cứu khổ mới đành dạ tôi.”
Lão tiều mới nói: “Thôi thôi,
“Làm ơn mà lại trông người sao hay?
“Già hay thương kẻ thảo ngay,
“Nầy thôi để lăo dắt ngay về nhà.”
1111. Tiên rằng: “Trong dạ xót xa,
“Nay đà sáu bữa không hoà mùi chi.
“Lại thêm rũ liệt tứ chi,
“Muốn đi theo đó mà đi khôn rồi.”
Lăo tiều nầy ngỡ nực cười,
Mở cơm trong gói, miệng mời Vân Tiên:
“Gắng mà ăn uống cho yên,
“Lão ra sức lão cõng Tiên về nhà.”

Hồi 14: Hớn Minh đem Vân Tiên về chùa

Khỏi rừng ra tới ngã ba,
May đâu gặp một chàng là Hớn Minh.
1121. Lão tiều lật đật bôn trình,
Hớn Minh theo hỏi sự tình một khi.
Vân Tiên nghe tiếng cố tri,
Vội mừng bạn cũ còn nghi nỗi mình.
Minh rằng: “Dám hỏi nhân huynh,
“Cớ sao nên nỗi thân hình thể ni?”
Tiên ràng: “Chẳng xiết nói chi,
“Thân nầy nào có khác gì cây trôi.
“Lênh đênh gió dập sóng dồi,
“Rày đây mai đó khôn rồi gian nan.”
1131. Minh rằng: “Đây khó hỏi han,
“Xin vào chùa sẽ luận bàn cùng nhau.”
Tiều rằng: “Chẳng dám ngồi lâu
“Vào rừng đốn củi bán chầu chợ phiên.”
Hớn Minh quỳ gối lạy liền:
“Ơn ông cứu đặng Vân Tiên bạn lành.
“Nầy hai lượng bạc trong mình,
“Tôi xin báo đáp chút tình cho ông.”
Tiều rằng: “Vốn lão tình không,
“Một mình ngơ ngẩn non tòng hôm mai.
1141. “Tấm lòng chẳng muốn của ai,
“Lánh nơi danh lợi chông gai cực lòng.
“Kìa non, nọ nước thong dong,
“Trăng thanh gió mát bạn cůng hươu nai.
“Công hầu phú quí mặc ai,
“Lộc rừng gánh vác hai vai tháng ngày.”
Vân Tiên nghe biết người ngay,
Hỏi thăm tên họ phòng ngày đền ơn.
Lão tiều trở lại lâm sơn,
Tiên, Minh hai gã đều hoàn am mây.
1151. Tiên rằng: “Đã gặp khoa nầy,
“Cớ sao ngọc hữu ở đây làm gì?”
Minh rằng: “Xưa dốc xuống thi,
“Gặp nơi miếu võ đề đi một lần.
“Anh thề về trước tỉnh thân,
“Tôi thì mang gói sau lần ra kinh.
“Đi vừa tới huyện Loan minh,
“Gặp con quan huyện Đặng sinh là chàng.
“Giàu sang ỷ thế dọc ngang,
“Gặp con gái tốt cường gian không nghì.
1161. “Tôi bèn nổi giận một khi,
“Vật chàng xuống đó bẻ đi một giň.
“Mình làm nỡ để ai lo,
“Bó tay chịu trói nộp cho huyện đàng.
“Án đấy ra quận Sóc phang,
“Tôi bèn vượt ngục lánh đàng đến đây,
“Vừa may mà gặp chùa này,
“Mai danh ẩn tích bấy chầy náu nương.”
Vân Tiên nghe nói thảm thương,
Lại bày một khúc tai ương phận mình.
1171. Minh nghe Tiên nói động těnh,
Hai hàng châu luỵ như bình nước nghiêng.
Tiên rằng: “Thương cội xuân huyên,
“Tuổi cao tác lớn chịu phiền lao đao.
“Trông con như cá trông dào,
“Mình nầy trôi nổi phương nào biết đâu?
“Vầng mây giăng bạc trên đầu,
“Ba năm chưa trọn một câu sinh thành.
“Hữu tam bất hiếu đã đành,
“Tiểu đồng trước đă vì mình thác oan.
1181. “Tưởng thôi như cắt ruột gan,
“Quặn đau chín khúc, chứa chan mấy lần.”
Minh rằng: “Người ở trong trần,
“Có khi phú quý có lần gian nan.
“Thấp cao vàng biết tuổi vàng,
“Gặp khi lửa đỏ máu càng thêm xuê.
“Thôi thôi anh chớ vội về,
“Ở đây nương náu toan bề thuốc thang.
“Bao giờ hết lúc tai nàn,
“Đem nhau ta sẽ lập đàng công danh.
1191. “Cam La sớm gặp cũng xinh,
“Muộn mà Khương Tử cũng vinh một đời.
“Nên hư có số ở trời,
“Bôn chôn sao khỏi đổi dời sao xong.”
Vân Tiên khi ấy an lòng,
Ở nơi am tự bạn cùng Hớn Minh.
Võ công làm việc trớ trinh,
Dứt tình họ Lục, mến tình họ Vương.
Kể từ định chước hại chàng,
Thể Loan hớn hở lòng càng thêm vui.
1121. Ngày này trang điểm phấn dồi,
Phòng khi gặp gỡ đứng ngồi cho xuę.
Xảy đâu Tử Trực vừa về.
Vào nhà họ Võ thăm bề Vân Tiên.
Công rằng: “Chớ hỏi thêm phiền,
“Trước đà lâm bệnh huỳnh tuyền xa chơi.
“Thương chàng phận bạc trong đời,
“Cũng vì Nguyệt lão xe lơi mốì hồng.”
Nghe qua Tử Trực chạnh lòng,
Hai hàng nước mắt ròng ròng như mưa.
1211. Than rằng: “Chạnh nhớ linh xưa,
“Nghĩa đà kết nghĩa, tình chưa phỉ tình.
“Trời sao nỡ phụ tài lành,
“Bảng vàng chưa thấy, ngày xanh đã mòn.
“Cùng nhau chưa đặng vuông tròn,
“Người đà sớm thác ta còn làm chi?
“Trong đời mấy bực cố tri,
“Mấy trang đồng đạo, mấy người đồng tâm?”
Công rằng: “Ta cũng thương thầm,
“Tủi duyęn con trẻ sắt cầm dở dang.
1221. “Thôi thôi khuyên chớ thở than,
“Đây đà tính đặng một đàng rất hay.
“Tới đây thě ở lại đây,
“Cůng con gái lão sum vầy thất gia.
“Phòng khi hôm sớm vào ra,
“Thấy ngươi Tử Trực cũng là thấy Tiên.”
Trực rằng: “Ngòi viết dĩa nghiên,
“Anh em xưa có thề nguyền cùng nhau.
“Vợ Tiên là Trực chị dâu,
“Chị dâu em bạn dám đâu lỗi nghě.
1231. “Chẳng hay người học sách chi,
“Nói sao những tiếng dị kỳ khó nghe?
“Hay là học thói nước Tề,
“Vợ người Tử Củ đưa về Hoàn Công.
“Hay là học thói Đường cung,
“Vợ người Tiểu Lạc sánh cùng Thế Dân.
“Người nay sao phải nhà Tần,
“Bất Vi gả vợ Dị Nhân lấy lầm.
“Nói sao chẳng biết hổ thầm,
“Người ta há phải là cầm thú sao?”
1241. Võ công hổ thẹn xiết bao,
Ngồi trăn khôn căi lẽ nào cho qua.
Thể Loan trong cửa bước ra,
Miệng chào: “Thầy Cử tân khoa mới về,
“Thiếp đà chẳng trọn lời thề,
“Lỡ bề sửa trấp, lỡ bề nâng khăn.
“Tiếc thay dạ thỏ nằng nằng,
“Đęm thu chờ đợi bóng trăng bấy chầy.
“Chẳng ưng thề cũng làm khuây,
“Nỡ buông lời nói chẳng về, chẳng kiêng?”
1251. Trực rằng: “Ai Lữ phụng Tiên,
“Phňng loan đem thói Điêu Thuyền trêu ngươi?
“Mồ chồng ngọn cỏ còn tươi,
“Lòng sao mà nỡ buông lời nguyệt hoa?
“Hổ hang vậy cũng người ta,
“So loài cầm thú vậy mà khác chi?
“Vân Tiên anh hỡi cố tri,
“Suối vàng có biết sự ni chăng là?”
Tay lau nước mắt trở ra,
Về nhà sắm sửa tìm qua Đông thành.
1261. Võ Công hổ thẹn trong lòng,
Năm ngày nhuốm bệnh thất tình chết oan.
Thể Loan cùng mụ Quỳnh Trang,
Mẹ con đóng cửa cư tang trong nhà.

Trên đây là các hồi tiếp theo trong bộ truyện thơ Lục Vân Tiên Nguyễn Đình Chiểu hay mà chúng tôi muốn chia sẻ với bạn. Thông qua bộ truyện thơ này bạn sẽ hiểu thêm về phong cách sáng tác của nhà thơ này. Cũng như hiểu được tại sao tập thơ này lại được yêu thích tới vậy. Đó cũng chính là cái hay của tập thơ. Đừng quên đón đọc các phần tiếp theo của truyện thơ để cùng cảm nhận những giá trị đặc sắc trong thơ ca Nguyễn Đình Chiều bạn nhé!
Xem thêm: Truyên thơ Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu) hay đặc sắc phần 4