Nhà thơ Y Phương và tuyển tập thơ Đàn then (1996) hay nhất phần cuối

Y Phương với chất thơ mộc mạc, chân thật, mạnh mẽ trong sáng, cũng như cách tư duy giàu hình ảnh của người con miền núi đã chinh phục được nhiều thế hệ bạn đọc. Và ông cũng đã đạt được một số giải thưởng quan trọng như Giải nhất của cuộc thi thơ của tạp chí Văn nghệ quân đội năm 1984 và Giải thưởng thơ của Hội nhà văn Việt Nam năm 1986. Dưới đây là những bài thơ hay của Y Phương viết trong tập thơ Đàn then.

Mẹ ốm

Trưa nay Mẹ ốm
Thằng em ngồi viết bài
Suốt buổi chẳng cười đùa
Chị đi tìm rau ngải
Mang về hơ lửa xông cho Mẹ

Trưa nay Mẹ ốm
Chi gắp thịt cho Mẹ
Em gắp thịt cho Mẹ
Chị rủ em ăn toàn rau

Trưa nay Mẹ ốm
Những đám mây chen chúc
Che hết nắng oi nồng
Chim thôi kêu chích chòe
Gà mái thôi cục tác

Thế mà Bố không biết
Vẫn cạo râu
Mặc đẹp
Đi khỏi nhà.

Ngọn đèn đường mùa đông

Trời ơi lạnh
Làm ta lại nhớ
Mùa đông ở La thành

Mùa đông không riêng mình
Gió cũng rét
Mưa cũng rét
Ngọn đèn đường co ro đứng rét

Em đi vội làm sao
Em đi nhanh làm sao
Đầu trần hơi nhẹ cúi
Em đến mà không nói
Em đi mà không thư
Chỉ mỉm cười

Gió vật vờ
Mưa vật vờ
Đèn đường vật vờ
Có ai trùm chăn ngủ
Tiếng guốc khuya nghe rõ
Bồi hồi như em sao

Đêm nay ngồi một mình
Mùa đông Em đến
Làm quả tim nóng lên.

Ngựa hồng

Con Ngựa hồng bờm dài
Từng đưa Cha đi chữa bệnh
Nay Ngựa hồng đưa Cha về trời

Cha chữa cho ai ở trên kia
Ngựa hồng ăn cỏ gì
Uống nước nguồn suối nào

Mồng một hôm rằm
Con thắp hương cúng Cha
Con Ngựa hồng chợt đứng trên ngọn cây
Tỏa sức nóng.

Người dưng

Tắt đèn ngồi trong màn
Gió lay vầng trăng lắc
Vầng trăng như người dưng

Người dưng đêm nay ăn đâu nằm đâu
Tháng Bảy sắp sụt sùi mưa ngâu
Người dưng đi xanh gầy

Ta lật gối lên
Ta ôm gối hôn
Người dưng cũ như mới

Vầng trăng rơi mất rồi
Ta với người dưng thôi.

Người làm bài hát

Câu hát lượn chậm rãi
Câu hát lượn nặng nề
Còn buồn đến bao giờ

“Anh hỡi ơi anh hỡi
Em hỡi ơi em hỡi”

Nghe hát lúc chập tối
Bây giờ đã sớm mai
Câu hát lượn rõ dài

Trâu Bò không ngủ dưới chuồng
Ngọn lửa không ngủ trên sàn
Sáng ra mặt xanh lét

Hỡi người làm bài hát
Đau đời đến vậy ư?

Những con đường núi

Bàn chân quen đi đường lồi lõm
Leo lên
Tụt xuống
Đèo dốc, dốc lại đèo
Mẹ ta nghèo
Cha ta cũng nghèo
Quanh năm chẳng có giầy
Đẽo gốc tre làm guốc

Những đôi guốc chất đầy trên gác
Khô
Đen
Như thịt bò

Có năm tháng ta đi thật xa
Trên con đường dài
Nhẵn

Nhưng đêm đến ta mơ
Lại thấy con đường núi
Ta hét lên
Đạp tung
Co chân nhảy
Đến khi tỉnh giấc
Không thể nào ngủ lại
Những dốc những đèo
Những số phận vá chằng vá đụp
Ta vẫn thấy bàn chân to bè
Cồm cộm móng
Đi trên đường lồi lõm
Krốc
Krác.

Những hòn đá héo

Những hòn đá héo
Và con suối cháy
Anh vẫn chờ em
Em ở đâu
Mải mê việc gì
Em chăm đàn Ngỗng trời cho ai
Lưng địu con ai
Tay cắp thúng đưa cho ai
Trời ơi em quên hết rồi
Em ăn phải bùa mê thuốc lú
Cái đêm hai chín đã nói gì
Thế mà
Anh chẳng còn sức để ghì em
Chẳng còn lời nói nào thả vào miệng em
Em là của người ta rồi
Gặp nhau cho ánh mắt chào
Buốt như hòn đá héo.

Nỗi buồn tan ra

Tôi thét lên một tiếng
Buồn
Núi trước mặt
Sau lưng đều nghe tiếng
Lá mục trên đầu
Gỗ nát dưới chân nghe tiếng

Buồn thì buồn
Đất mẹ ta ở đây
Mai ta lên rừng chặt cây
Dỡ xuống bổ làm tư làm tám
Này cột, này kèo, này thượng lương, cửa sổ
Đẽo cho nó tròn, bào cho nó nhẵn
Ta dựng ngôi nhà nhỏ
Đuổi hết buồn ra ngoài

Ta rải chiếu đan mời
Các bạn từ xa đến
Không phải để ăn không phải để xem
Đến để trong nhà có tiếng người
Và tiếng cười sảng khoái
Giúp nhau tan nỗi buồn

Tôi kê thêm giường sắm thêm màn
Đắp cái bếp lò thật to ở giữa
Ngọn lửa đỏ thêm bạn bè vào nữa
Nỗi buồn tàn qua đêm.

Quả dưa

Nóng thì nóng
Chỉ còn đêm nay nữa
Từ sáng mai chắc đã gặp nhau
Sáng mai mày đã lên tàu
Con tàu chở chiếc vali và mày đi
Lời tạm biệt và tiếng hú con tàu còn u u trong ngực tao

Cánh quạt quay suốt đêm
Nó chém gió vù vù
Trái tim tao đau thắt
Mai mày đi

Mai mày đi
Thằng bạn cao kều và đen xì
Xách xô nước qua hàng rào con gái
Ý tránh rất nhiều câu nói
Lơ lửng

Mày đấy ư?
Mày tù nước ngoài trở về đấy ư?
Lỉnh kỉnh những rương hòm khóa chặt
Mày ôm những gì gì không nhìn thấy mặt
Tao biết rồi
Sẽ đi khỏi cho mày
Tao chỉ tiếc những người xưa thân ái
Giờ mày về
Đi chẳng nhìn ai
Điều đó tao không cần
Gặp bạn bè xưa mày không chào
Điều đó tao không cần
Nhưng
Mày đang chết ở trong tao
Và tao đang chết ở trong mày là điều tao kinh hãi nhất
“Sau một tuần tao điện ngay cho mày
Và mày phải viết thư ngay cho tao
Không thì tao chết vì nhớ”
…

Còn đâu nữa
Giờ mày ở đâu
Chiếc vali và cây quạt
Cuốn thơ tao tặng mà mày không đọc
Mày run lên khi gọi tên người yêu mới của mày

Tao không ghen với người yêu mới của mày
Thật vô lý
Làm sao tao lại ghen
Suốt đêm tao thức chỉ vì tức
Sớm ra đầy tàn thuốc
Mày bỏ tao
Quả dưa trên nương

Quà tặng

Bạn đi đâu
Đến nhà nào
Nếu không mang kẹo hãy quay về

Này bạn
Bạn hãy nhìn xem
Những hàng cây
Dù cả đời không đi đâu và đến thăm ai
Trên tay chúng lúc nào cũng có quà cho trẻ.

Rằng…

Kẻ trốn chồng
Người lừa vợ
Trong xó tối
Tỏ tình

Sau cuộc tỏ tình
Họ lại đàng hoàng đóng vai Cha Mẹ
Khuyên răn lũ trẻ
Rằng…

Sớm mai con vào lớp ba

Tặng con gái yêu

Sớm mai Con vào lớp ba
Lớp ba đằng sau nhà ta
Leo hết dốc là Con đến lớp
Đêm nay Cha chong đèn ngồi thức
Làm cách nào để dốc thấp hơn
Không rắn rết không gai góc bất chợt dọc đường
Nhưng có điều làm Cha lo hơn tất cả
Người bây giờ…
Đừng cãi nhau đừng đánh nhau nghe Con
Cô lỡ quát: Về với Cha hãy khóc

Con có đói, áo Con có rách
Đừng xấu hổ Con ơi cứ đi mà học
Chữ của người đời không phân biệt giàu nghèo
Không phân biệt sang hèn nhưng Cha hiểu
Con nhà giàu chẳng dễ gì theo
Cha chỉ là nhà văn, Mẹ con là nhà giáo
Quanh năm suốt tuần chờ lương mua gạo
Đong đếm từng ngày
Nhân nghĩa đủ cho Con

Sớm mai Con vào lớp ba
Lớp ba đằng sau nhà ta
Leo hết dốc là Con đến lớp…

Ta ngồi bên ngọn lửa

Ta ngồi bên ngọn lửa
Nhẩn nha làm câu thơ
Lửa sáng trong đêm tối
Lửa ấm vào trời mưa

Nước về kêu ro ro
Lửa lên hồn tí tách
Gà gáy hai câu thơ
Phập phồng lên trang sách.

Tiếng đêm

Sông có người
Họ nói gì về thời nào
Lúc tỏ
Lúc mờ

Con Vạc đi ăn đêm
Nó kêu trời rõ lắm
Trên cao kia vài ba ông Sấm
Buồn buồn muốn làm mưa
Con Ếch nghiến răng chờ
Con Nhái nghiến răng chờ
Người thì lặng lẽ
Giống như bông hoa.

Tình yêu

Cốc cốc cốc
Tiếng gõ nhè nhẹ
Mái đầu ló ra
Cái lườm kèm theo
Còn đôi môi
Mím lại

Tôi hiểu rồi bạn gái
Dẫu bạn có lườm và mím môi
Trái tim đã chờ tôi
Hồi hộp lắm
Sau cánh cửa là người con trai
Trước đám đông bạn gọi bằng gì
Lúc vắng vẻ cứ trống không mà gọi
Điều đã biết bạn hay vờ hỏi
Tình yêu sinh tiếng nói vu vơ

Và cánh cửa kia
Lúc này không mở
Tâm chí ai còn ở nữa đâu
Tình yêu đi tìm nhau
Tình yêu không cách mặt.

Tổ quốc

Ai cũng như con Tằm
Nhả tơ cho dân tộc mình
Tổ quốc Việt Nam vàng ươm.

Từ một câu

Anh
Những vết nhăn trên mặt
Bắt đầu con đường khó nhọc

Anh
Không là phép lạ của Bụt

Anh
Từ một câu Cha thương Mẹ

Anh
Nhốc nhốc dưới mặt trời.

Tượng Puskin

Anh rước tượng Puskin về ở nhà mình
Cho em và các con được thấy hàng ngày

Ông đau khổ vì lẽ công bằng
Của con người luôn luôn bị chà đạp

Ông làm rất nhiều bài hát
Về những người bị treo cổ

Puskin cúi xuống và đang bước đi
Nặng và xa
Những người hiền lành đã nghe thấy
Và họ đã dạt ra hai bên
Nhường đường cho ông ấy

Nhưng Puskin chưa kịp qua
Những kẻ ác đã ào qua
Vừa đi vừa văng tục.

Vầng trăng đau mắt

Đằng Đông
Mặt trời non
Như giọt sương

Đằng Tây
Nắng bỏng rát
Mặt trời đỏ quạch

Đằng Đông
Cốm lên hương
Vầng trăng xanh
Lùa qua vách

Đằng Tây
Vầng trăng như người đau mắt.

Vô đề

Chết là gì?
Chẳng là gì hết
Nhưng
Không ai biết
Ta mê chết như thế nào

Sống là gì?
Sống sẽ ra sao
Sống thừa thãi chẳng thà rơm cỏ
Và xin nhớ những gì ta có
Phần nhiều là của người ta.

Trên đây là những bài thơ cuối cùng mà Y Phương viết trong tập thơ Đàn then. Đây là một tập thơ hay đặc sắc đã làm nên tên tuổi của nhà thơ này. Qua tập thơ này ta thấy được mạch suy nghĩ với những tứ thơ đơn giản cũng như đậm chất người con miền núi. Đừng quên đón đọc các bài viết tiếp theo của chúng tôi để cùng cập nhật các bài thơ hay nhất bạn nhé!